مهم ترین اعیاد مسیحی
پرسش :
مهم ترین اعیاد مسیحی چه روزهایی است؟
پاسخ :
همه ی مسیحیان جهان همه ساله دو عید بزرگ را جشن می گیرند: «عید کریسمس» و «عید پاک». کریسمس که به جشن میلاد مسیح و عید نوئل نیز معروف است، یادآور تولد عیسی(علیه السلام) است که در روز 25 دسامبر یعنی یک هفته قبل از شروع سال نو میلادی برگزار می گردد. کریسمس که امروزه مهم ترین عید مسیحی به شمار می آید در آغاز جزو اعیاد مسیحی شمرده نمی شد. پس از برگزاری شورای نیقیه (325 .م) توافق شد که روز 25 دسامبر که در میان بت پرستان امپراطوری روز تولد خدای خورشید خوانده می شد، روز تولد مسیح، اعلام شود.(1) امروزه بابانوئل که شکل عامیانه ی نیکولای قدیس، اسقف قرن چهارمی مسیحی است، نمادی از عید کریسمس شده است.(2) نشاندن درخت کریسمس در این روز هم سنتی آلمانی است که از قرن هفدهم رایج شده است.(3)
براساس تقویم کلیسا، موسم کریسمس در ششم ژانویه با تعطیلی عید تجلی مسیح (اپیفانی) پایان می یابد. عید تجلی اشاره به حادثه ای است که نشان دهنده ی تجلی عیسی(علیه السلام) بر تمام مردم جهان است: «و چون عیسی(علیه السلام) در ایام هیرودیس پادشاه در بیت لحم یهودیه تولد یافت، ناگاه مجوسی ای چند از مشرق به اورشلیم آمده گفتند: کجاست آن مولود که پادشاه یهود است زیرا که ستاره ی او را در مشرق دیده ایم و برای پرستش او آمده ایم.»(4)
«و در آن حوالی شبانان در صحرا به سر می بردند و در شب پاسبانی گله های خویش می کردند. ناگاه فرشته ی خداوند برایشان ظاهر شد و کبریایی خداوند برگرد ایشان تابید و به غایت ترسان گشتند. فرشته ایشان را گفت: مترسید زیرا اینک بشارت خوشی عظیم به شما می دهم که برای جمیع قوم خواهد بود. که امروز برای شما در شهر داوود(علیه السلام) نجات دهنده ای که مسیح خداوندباشد، متولد شد.»(5)
پس از کریسمس مهم ترین عید مسیحیان عید پاک(6) نام دارد که یادآور خاطره ی رستاخیز عیسی(7) مسیح(علیه السلام) است. این عید در روز خاصی قرار نگرفته است و بر اساس وضعیت ماه تعیین می شود، یعنی نخستین یکشنبه پس از قرص کامل ماه پس از اعتدال ربیعی است. بنابراین، در فاصله ی میان 22 مارس تا 25 آوریل (2 فروردین تا 8 اردیبهشت) واقع می شود و گاه با عید فِصح یهودیان که یادآور نجات بنی اسرائیل از دست فرعونیان است، همزمان می شود. کلیساهای ارتدوکس شرق معتقدند که عید پاک حتماً باید بعد از عید فِصح یهودیان (16 تا 22 ماه نیسان عبری) باشد. بنابراین، جشن عید پاک آنان معمولاً یک یا دو هفته پس از غربی هاست.(8)
عید پاک بیش از کریسمس جنبه های عبادی دارد. چهل روز قبل از عید پاک که چلّه ی روزه(9) نامیده می شود، ویژه ی حسابرسی خود و توبه و آمادگی است. چلّه ی روزه با چهارشنبه ی خاکستر آغاز می شود. در این روز در برخی از کلیساهای مسیحی رسم بر آن است که خاکستر، که نماد پشیمانی و فانی بودن انسان است، می پاشند و نیز برخی مسیحیان در طول این روز آن را به پیشانی خود می مالند.
یکشنبه ی قبل از عید پاک هم به یکشنبه ی نخل(10) معروف است. هفته ی مقدس با این روز آغاز می شود که یادآور ورود عیسی(علیه السلام) به اورشلیم چند روز قبل از مصلوب شدن است. از آنجا که در آن روز با شاخه های نخل از عیسی(علیه السلام) استقبال شد. در بسیاری از کلیساها برگ های کوچک نخل توزیع می کنند. پنجشنبه ی پیش از عید پاک، پنجشنبه ی هفته ی مقدس(11) نامیده می شود. در این روز عیسی(علیه السلام) هنگامی که با شاگردان خود ملاقات کرد، آخرین دستورات را به آنان داد. وی گفت نباید خود را آقای مردم بدانند بلکه خادم مردم بدانند. این پنجشنبه همچنین بیانگر آخرین شام مسیح(علیه السلام) یا عشای ربانی است.
جمعه ی مقدس(12) رسمی ترین روز سال مسیحی و یادآور به صلیب رفتن عیسی(علیه السلام) است. بسیاری از کلیساها در ساعاتی که عیسی(علیه السلام) بالای صلیب بود، مراسمی می گیرند. پس از گذشت جمعه ی مصیبت بار، مراسم یکشنبه ی عید پاک، روز شادی به مناسبت برخاستن مسیح از مردگان برگزار می شود. در کلیساهای ارتدوکس این مراسم با حزن و اندوه از شنبه شب آغاز می شود و ناگهان در نیمه شب به مراسمی شاد تبدیل می شود. بسیاری از کلیساهای پروتستان مراسم عید پاک را هنگام طلوع فجر در فضای باز و همراه با آنچه مراسم طلوع خورشید عید پاک نامیده می شود برگزار می کنند.
کاتولیک های رومی باید در روز یکشنبه ی عید پاک در مراسم عشای ربانی شرکت کنند.(13) در گذشته، مراسم عید پاک از غروب شنبه آغاز می شد و تا صبح یکشنبه ادامه داشت، اما امروزه زمان برگزاری آن به 2 تا 4 ساعت تقلیل یافته است. در این مدت نوایمانان مسیحی ایمان خود را به حاضران اعلام می کنند و غسل تعمید به جا می آورند و مسیحیان دیگر نیز استمرار ایمان خود را ابراز می کنند.(14)
پنجاه روز پس از عید پاک، عید پنجاهه با پنطیکاست فرا می رسد. این عید که به ویژه در کلیسای پروتستان رسمیت یافته است، نشان دهنده ی خاطره ی ریزش و جاری شدن روح القدس بر رسولان عیسی(علیه السلام) در پانزدهمین روز پس از صعود وی به آسمان است: «وقتی روز پنطیکاست فرا رسید همه ی شاگردان در یک جا جمع بودند، ناگهان صدایی شبیه وزش باد شدید از آسمان آمد و تمام خانه ای را که در آن نشسته بودند پُر ساخت. در برابر چشم آنان زبانه هایی مانند زبانه های آتش ظاهر شد که از یکدیگر جدا گشته و بر هر یک از آنان قرار گرفت. همه از روح القدس پرگشتند، به طوری که روح به ایشان قدرت تکلم بخشید و به زبان های دیگر شروع به صحبت کردند.»(15) این روز همچنین به نام روز تولد کلیسا، یعنی زمانی که در آن جامعه ی مؤمنان مسیحی تشکیل شد، جشن گرفته می شود.(16) عید پنجاهه در میان یهود از اهمیت زیادی برخوردار است و آن را به نام فِصح دوم می شناسند. جیمز هاکس نویسنده ی قاموس کتاب مقدس می نویسد: «در ابتدا این عید یک روز مخصوص و محض تقدیم شکر حِصاد بلاد مقدسه تعیین می گشت و هدیه ی آن دو گرده از آرد حاصل از حصاد مذکور بود. لکن چون اورشلیم منهدم و قوم یهود در اطراف جهان پراکنده گشتند، عید مذکور را بسیار صاحب اهمیت دانسته متدرجاً به این گمان افتادند که شریعت در همان روز پنجاهم بعد از خروج از مصر به موسی(علیه السلام) داده شد ... افاضه ی روح القدس در اثنای همین عید بود لهذا کلیسای مسیحی آن را در ضمن عیدهای معتبره ی خود نگاه داشت.»(17)
علاوه بر اعیاد ذکر شده، جشن های دیگری در کلیساهای مختلف به افتخار عیسی(علیه السلام)، مریم(سلام الله علیها)، و شخصیت های مقدس و یا به مناسبت های مختلفی چون بشارت جبرئیل به مریم(سلام الله علیها) در مورد تولد عیسی(علیه السلام)، برگزار می شود.
پی نوشت:
(1). اول کرنر، سرگذشت مسیحیت در طول تاریخ، ص 95.
(2). هاروی کاکس، مسیحیت، ص 104.
(3). رابرت ویر، جهان مذهبی، ص 798.
(4). متی 1:2.
(5). لوقا 8:2.
(6). واژه ی فرانسوی پاک (paques) همان کلمه ی عبری پِسَح است که از طریق یونانی و لاتینی به فرانسه رفته و به مرور زمان به این شکل درآمده است. به گفته انجیل ها به صلیب رفتن و رستاخیز عیسی(علیه السلام) در ایام عید فِصح یهود بوده است.(حسین توفیقی، آشنایی با ادیان بزرگ، ص 152.)
(7). Jesus Christ
(8). محمد شفیق غربال، الموسوعة العربیة المیسره، ذیل لفظ عید المیلاد.
(9). Lent
(10). Palm Sunday
(11). Maundy Thursday
(12). Good Friday
(13). هاروی کاکس، مسیحیت، ص 108؛ حسین توفیقی، آشنایی با ادیان بزرگ، ص 152.
(14). توماس میشل، کلام مسیحی، ص 93.
(15). اعمال 1:2.
(16). هاوری کاکس، مسیحیت، ص 109؛ رابرت ویر، جهان مذهبی، ص 800.
(17). جیمز هاکس، قاموس کتاب مقدس، ص 426.
منبع: مسیحیت شناسی مقایسه ای، محمد رضا زیبائی نژاد، انتشارات صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1384، ص 329.
همه ی مسیحیان جهان همه ساله دو عید بزرگ را جشن می گیرند: «عید کریسمس» و «عید پاک». کریسمس که به جشن میلاد مسیح و عید نوئل نیز معروف است، یادآور تولد عیسی(علیه السلام) است که در روز 25 دسامبر یعنی یک هفته قبل از شروع سال نو میلادی برگزار می گردد. کریسمس که امروزه مهم ترین عید مسیحی به شمار می آید در آغاز جزو اعیاد مسیحی شمرده نمی شد. پس از برگزاری شورای نیقیه (325 .م) توافق شد که روز 25 دسامبر که در میان بت پرستان امپراطوری روز تولد خدای خورشید خوانده می شد، روز تولد مسیح، اعلام شود.(1) امروزه بابانوئل که شکل عامیانه ی نیکولای قدیس، اسقف قرن چهارمی مسیحی است، نمادی از عید کریسمس شده است.(2) نشاندن درخت کریسمس در این روز هم سنتی آلمانی است که از قرن هفدهم رایج شده است.(3)
براساس تقویم کلیسا، موسم کریسمس در ششم ژانویه با تعطیلی عید تجلی مسیح (اپیفانی) پایان می یابد. عید تجلی اشاره به حادثه ای است که نشان دهنده ی تجلی عیسی(علیه السلام) بر تمام مردم جهان است: «و چون عیسی(علیه السلام) در ایام هیرودیس پادشاه در بیت لحم یهودیه تولد یافت، ناگاه مجوسی ای چند از مشرق به اورشلیم آمده گفتند: کجاست آن مولود که پادشاه یهود است زیرا که ستاره ی او را در مشرق دیده ایم و برای پرستش او آمده ایم.»(4)
«و در آن حوالی شبانان در صحرا به سر می بردند و در شب پاسبانی گله های خویش می کردند. ناگاه فرشته ی خداوند برایشان ظاهر شد و کبریایی خداوند برگرد ایشان تابید و به غایت ترسان گشتند. فرشته ایشان را گفت: مترسید زیرا اینک بشارت خوشی عظیم به شما می دهم که برای جمیع قوم خواهد بود. که امروز برای شما در شهر داوود(علیه السلام) نجات دهنده ای که مسیح خداوندباشد، متولد شد.»(5)
پس از کریسمس مهم ترین عید مسیحیان عید پاک(6) نام دارد که یادآور خاطره ی رستاخیز عیسی(7) مسیح(علیه السلام) است. این عید در روز خاصی قرار نگرفته است و بر اساس وضعیت ماه تعیین می شود، یعنی نخستین یکشنبه پس از قرص کامل ماه پس از اعتدال ربیعی است. بنابراین، در فاصله ی میان 22 مارس تا 25 آوریل (2 فروردین تا 8 اردیبهشت) واقع می شود و گاه با عید فِصح یهودیان که یادآور نجات بنی اسرائیل از دست فرعونیان است، همزمان می شود. کلیساهای ارتدوکس شرق معتقدند که عید پاک حتماً باید بعد از عید فِصح یهودیان (16 تا 22 ماه نیسان عبری) باشد. بنابراین، جشن عید پاک آنان معمولاً یک یا دو هفته پس از غربی هاست.(8)
عید پاک بیش از کریسمس جنبه های عبادی دارد. چهل روز قبل از عید پاک که چلّه ی روزه(9) نامیده می شود، ویژه ی حسابرسی خود و توبه و آمادگی است. چلّه ی روزه با چهارشنبه ی خاکستر آغاز می شود. در این روز در برخی از کلیساهای مسیحی رسم بر آن است که خاکستر، که نماد پشیمانی و فانی بودن انسان است، می پاشند و نیز برخی مسیحیان در طول این روز آن را به پیشانی خود می مالند.
یکشنبه ی قبل از عید پاک هم به یکشنبه ی نخل(10) معروف است. هفته ی مقدس با این روز آغاز می شود که یادآور ورود عیسی(علیه السلام) به اورشلیم چند روز قبل از مصلوب شدن است. از آنجا که در آن روز با شاخه های نخل از عیسی(علیه السلام) استقبال شد. در بسیاری از کلیساها برگ های کوچک نخل توزیع می کنند. پنجشنبه ی پیش از عید پاک، پنجشنبه ی هفته ی مقدس(11) نامیده می شود. در این روز عیسی(علیه السلام) هنگامی که با شاگردان خود ملاقات کرد، آخرین دستورات را به آنان داد. وی گفت نباید خود را آقای مردم بدانند بلکه خادم مردم بدانند. این پنجشنبه همچنین بیانگر آخرین شام مسیح(علیه السلام) یا عشای ربانی است.
جمعه ی مقدس(12) رسمی ترین روز سال مسیحی و یادآور به صلیب رفتن عیسی(علیه السلام) است. بسیاری از کلیساها در ساعاتی که عیسی(علیه السلام) بالای صلیب بود، مراسمی می گیرند. پس از گذشت جمعه ی مصیبت بار، مراسم یکشنبه ی عید پاک، روز شادی به مناسبت برخاستن مسیح از مردگان برگزار می شود. در کلیساهای ارتدوکس این مراسم با حزن و اندوه از شنبه شب آغاز می شود و ناگهان در نیمه شب به مراسمی شاد تبدیل می شود. بسیاری از کلیساهای پروتستان مراسم عید پاک را هنگام طلوع فجر در فضای باز و همراه با آنچه مراسم طلوع خورشید عید پاک نامیده می شود برگزار می کنند.
کاتولیک های رومی باید در روز یکشنبه ی عید پاک در مراسم عشای ربانی شرکت کنند.(13) در گذشته، مراسم عید پاک از غروب شنبه آغاز می شد و تا صبح یکشنبه ادامه داشت، اما امروزه زمان برگزاری آن به 2 تا 4 ساعت تقلیل یافته است. در این مدت نوایمانان مسیحی ایمان خود را به حاضران اعلام می کنند و غسل تعمید به جا می آورند و مسیحیان دیگر نیز استمرار ایمان خود را ابراز می کنند.(14)
پنجاه روز پس از عید پاک، عید پنجاهه با پنطیکاست فرا می رسد. این عید که به ویژه در کلیسای پروتستان رسمیت یافته است، نشان دهنده ی خاطره ی ریزش و جاری شدن روح القدس بر رسولان عیسی(علیه السلام) در پانزدهمین روز پس از صعود وی به آسمان است: «وقتی روز پنطیکاست فرا رسید همه ی شاگردان در یک جا جمع بودند، ناگهان صدایی شبیه وزش باد شدید از آسمان آمد و تمام خانه ای را که در آن نشسته بودند پُر ساخت. در برابر چشم آنان زبانه هایی مانند زبانه های آتش ظاهر شد که از یکدیگر جدا گشته و بر هر یک از آنان قرار گرفت. همه از روح القدس پرگشتند، به طوری که روح به ایشان قدرت تکلم بخشید و به زبان های دیگر شروع به صحبت کردند.»(15) این روز همچنین به نام روز تولد کلیسا، یعنی زمانی که در آن جامعه ی مؤمنان مسیحی تشکیل شد، جشن گرفته می شود.(16) عید پنجاهه در میان یهود از اهمیت زیادی برخوردار است و آن را به نام فِصح دوم می شناسند. جیمز هاکس نویسنده ی قاموس کتاب مقدس می نویسد: «در ابتدا این عید یک روز مخصوص و محض تقدیم شکر حِصاد بلاد مقدسه تعیین می گشت و هدیه ی آن دو گرده از آرد حاصل از حصاد مذکور بود. لکن چون اورشلیم منهدم و قوم یهود در اطراف جهان پراکنده گشتند، عید مذکور را بسیار صاحب اهمیت دانسته متدرجاً به این گمان افتادند که شریعت در همان روز پنجاهم بعد از خروج از مصر به موسی(علیه السلام) داده شد ... افاضه ی روح القدس در اثنای همین عید بود لهذا کلیسای مسیحی آن را در ضمن عیدهای معتبره ی خود نگاه داشت.»(17)
علاوه بر اعیاد ذکر شده، جشن های دیگری در کلیساهای مختلف به افتخار عیسی(علیه السلام)، مریم(سلام الله علیها)، و شخصیت های مقدس و یا به مناسبت های مختلفی چون بشارت جبرئیل به مریم(سلام الله علیها) در مورد تولد عیسی(علیه السلام)، برگزار می شود.
پی نوشت:
(1). اول کرنر، سرگذشت مسیحیت در طول تاریخ، ص 95.
(2). هاروی کاکس، مسیحیت، ص 104.
(3). رابرت ویر، جهان مذهبی، ص 798.
(4). متی 1:2.
(5). لوقا 8:2.
(6). واژه ی فرانسوی پاک (paques) همان کلمه ی عبری پِسَح است که از طریق یونانی و لاتینی به فرانسه رفته و به مرور زمان به این شکل درآمده است. به گفته انجیل ها به صلیب رفتن و رستاخیز عیسی(علیه السلام) در ایام عید فِصح یهود بوده است.(حسین توفیقی، آشنایی با ادیان بزرگ، ص 152.)
(7). Jesus Christ
(8). محمد شفیق غربال، الموسوعة العربیة المیسره، ذیل لفظ عید المیلاد.
(9). Lent
(10). Palm Sunday
(11). Maundy Thursday
(12). Good Friday
(13). هاروی کاکس، مسیحیت، ص 108؛ حسین توفیقی، آشنایی با ادیان بزرگ، ص 152.
(14). توماس میشل، کلام مسیحی، ص 93.
(15). اعمال 1:2.
(16). هاوری کاکس، مسیحیت، ص 109؛ رابرت ویر، جهان مذهبی، ص 800.
(17). جیمز هاکس، قاموس کتاب مقدس، ص 426.
منبع: مسیحیت شناسی مقایسه ای، محمد رضا زیبائی نژاد، انتشارات صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1384، ص 329.