چرا زن نمى‌تواند امام جماعت یا قاضى شود؟
پرسش :
با توجه به آن که قرآن زن و مرد را از نظر انسانیت برابر مى‌داند، پس چرا زن نمى‌تواند امام جماعت یا قاضى شود؟
پاسخ :
همان‌گونه که در پاسخ پیشین گذشت، از دیدگاه قرآن، افراد انسان (چه مرد و چه زن) از نظر حقیقت انسانیت و مسایل ارزشى یکسانند و هیچ یک بر دیگرى جز به تقوا و عمل صالح برترى ندارد «اِنَّ اکرَمَکُم عِندَ اللّٰهِ اتقاکُم؛1 در حقیقت ارجمندترین شما نزد خدا پرهیزگارترین شماست»؛«مَن عَمِلَ صالِحاً مِن ذَکَرٍ او انثىٰ وهُوَ مُؤمِنٌ فَلَنُحیِیَنَّهُ حَیوٰةً طَیِّبَةً ولَنَجزِیَنَّهُم اجرَهُم بِاَحسَنِ ما کانوا یَعمَلون؛2 هرکس - از مرد یا زن - کار شایسته کند و مؤمن باشد؛ قطعاً او را با زندگى پاکیزه‌اى حیات [حقیقى] بخشیم و یقیناً بهتر از آنچه انجام مى‌دادند به آنان پاداش خواهیم داد.»
همان گونه که مردان داراى اندیشه، اراده و اختیارند و براى رسیدن به تکامل و قرب الهى، وظایف و تکالیفى بر عهده آن هاست، زن‌ها نیز همین گونه هستند و در این جهت، هیچ امتیازى بین زن و مرد وجود ندارد؛ ولى در بعضى احکام و وظایف با یکدیگر متفاوتند. وظایفى به عهده مردان است و بر عهده زنان نیست و بر عکس، و این تفاوت براى این است که طبیعت و آفرینش زن و مرد متفاوت است.
خداى متعال، به مقتضاى حکمت بالغه خود و مصالح و مفاسدى که پشتوانه احکام اوست، وظایفى براى مرد و وظایفى براى زن معین کرده است «لا تَبدیلَ لِخَلقِ اللّٰهِ»3
براى این‌که عفت و عصمت زن اهمیت فوق العاده دارد، خداوند متعال، بعضى کارهاى اجرایى، مانند امامت، قضاوت و... را - که سرکار انسان با نامحرمان بسیار است - به عهده مردان گذاشته، و جلوتر ایستادن مردان از خانم‌ها در نماز هم که در بعضى روایات به آن اشاره شده،4 ممکن است به همین جهت باشد. چون عفت زن اقتضا مى‌کند که عقب‌تر از مرد بایستد.
به هر حال، این طور مسائل و تفاوت در وظایف، دلیل برترى مرد بر زن نیست؛ زیرا از نظر اسلام کمال هر انسان در چهره وظایف محوّله به او ظهور مى‌نماید و برترى هر یک از زن و مرد، در گرو این است که در قبال مسئولیتى که دارد، متعهد و پرهیزگارتر باشد و خلاصه معیار برترى؛ ایمان، عمل صالح، اخلاص و کوشا بودن در عمل و تقوا و پرهیزگارى است، و فضیلت و مقامى که زن با گرم نگه‌داشتن محیط خانواده و تربیت فرزندان و خوب شوهردارى مى‌تواند به دست آورد، کم‌تر از فضیلت جهاد در راه خدا نیست.5
علاوه بر آن، زن مى‌تواند مسئولیت انجام بعضى کارهاى اجتماعى و هنرى از قبیل امور تربیتى، پزشکى، خیاطى و دیگر امور هنرى را به عهده بگیرد.
پی‌نوشت‌ها:
(1). سوره حجرات، آیه 13.
(2). سوره نحل، آیه 97.
(3). سوره روم، آیه 30.
(1). ر. ک: بحار الانوار، علامه مجلسى، ج 80، ص 197.
(2). برگرفته از: مبانى حکومت اسلامى، جعفر سبحانى، صص 244-239؛ المیزان، علامه طباطبایى، ج 2، صص 276-271؛ زن در آئینۀ جلال و جمال، عبداللّٰه جوادى آملى.
منبع: پرسمان قرآنی فلسفه احکام، سید علی هاشمی نشلجی، نشر جمال، 1390.
همان‌گونه که در پاسخ پیشین گذشت، از دیدگاه قرآن، افراد انسان (چه مرد و چه زن) از نظر حقیقت انسانیت و مسایل ارزشى یکسانند و هیچ یک بر دیگرى جز به تقوا و عمل صالح برترى ندارد «اِنَّ اکرَمَکُم عِندَ اللّٰهِ اتقاکُم؛1 در حقیقت ارجمندترین شما نزد خدا پرهیزگارترین شماست»؛«مَن عَمِلَ صالِحاً مِن ذَکَرٍ او انثىٰ وهُوَ مُؤمِنٌ فَلَنُحیِیَنَّهُ حَیوٰةً طَیِّبَةً ولَنَجزِیَنَّهُم اجرَهُم بِاَحسَنِ ما کانوا یَعمَلون؛2 هرکس - از مرد یا زن - کار شایسته کند و مؤمن باشد؛ قطعاً او را با زندگى پاکیزه‌اى حیات [حقیقى] بخشیم و یقیناً بهتر از آنچه انجام مى‌دادند به آنان پاداش خواهیم داد.»
همان گونه که مردان داراى اندیشه، اراده و اختیارند و براى رسیدن به تکامل و قرب الهى، وظایف و تکالیفى بر عهده آن هاست، زن‌ها نیز همین گونه هستند و در این جهت، هیچ امتیازى بین زن و مرد وجود ندارد؛ ولى در بعضى احکام و وظایف با یکدیگر متفاوتند. وظایفى به عهده مردان است و بر عهده زنان نیست و بر عکس، و این تفاوت براى این است که طبیعت و آفرینش زن و مرد متفاوت است.
خداى متعال، به مقتضاى حکمت بالغه خود و مصالح و مفاسدى که پشتوانه احکام اوست، وظایفى براى مرد و وظایفى براى زن معین کرده است «لا تَبدیلَ لِخَلقِ اللّٰهِ»3
براى این‌که عفت و عصمت زن اهمیت فوق العاده دارد، خداوند متعال، بعضى کارهاى اجرایى، مانند امامت، قضاوت و... را - که سرکار انسان با نامحرمان بسیار است - به عهده مردان گذاشته، و جلوتر ایستادن مردان از خانم‌ها در نماز هم که در بعضى روایات به آن اشاره شده،4 ممکن است به همین جهت باشد. چون عفت زن اقتضا مى‌کند که عقب‌تر از مرد بایستد.
به هر حال، این طور مسائل و تفاوت در وظایف، دلیل برترى مرد بر زن نیست؛ زیرا از نظر اسلام کمال هر انسان در چهره وظایف محوّله به او ظهور مى‌نماید و برترى هر یک از زن و مرد، در گرو این است که در قبال مسئولیتى که دارد، متعهد و پرهیزگارتر باشد و خلاصه معیار برترى؛ ایمان، عمل صالح، اخلاص و کوشا بودن در عمل و تقوا و پرهیزگارى است، و فضیلت و مقامى که زن با گرم نگه‌داشتن محیط خانواده و تربیت فرزندان و خوب شوهردارى مى‌تواند به دست آورد، کم‌تر از فضیلت جهاد در راه خدا نیست.5
علاوه بر آن، زن مى‌تواند مسئولیت انجام بعضى کارهاى اجتماعى و هنرى از قبیل امور تربیتى، پزشکى، خیاطى و دیگر امور هنرى را به عهده بگیرد.
پی‌نوشت‌ها:
(1). سوره حجرات، آیه 13.
(2). سوره نحل، آیه 97.
(3). سوره روم، آیه 30.
(1). ر. ک: بحار الانوار، علامه مجلسى، ج 80، ص 197.
(2). برگرفته از: مبانى حکومت اسلامى، جعفر سبحانى، صص 244-239؛ المیزان، علامه طباطبایى، ج 2، صص 276-271؛ زن در آئینۀ جلال و جمال، عبداللّٰه جوادى آملى.
منبع: پرسمان قرآنی فلسفه احکام، سید علی هاشمی نشلجی، نشر جمال، 1390.