شفاعت کنندگان روز قیامت
پرسش :
شفاعت کنندگان در قیامت چند گروهند؟
پاسخ :
از آیات قرآن مجید، استفاده مى شود: شفیعان در روز قیامت متعددند، (و دایره شفاعت آنان متفاوت است) از مجموع روایاتى که از منابع شیعه و اهل سنت، نقل شده ـ و این روایات بسیار زیاد است ـ استفاده مى شود: این شفیعان در قیامت براى گنهکارانى که زمینه هاى شفاعت در آنها موجود است، شفاعت مى کنند:
1 ـ نخستین شفیع شخص پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) است، چنان که در حدیثى مى خوانیم رسول اللّه فرمود: «أَنَا أَوَّلُ شافِع فِى الْجَنَّةِ». (1)
2 ـ تمام انبیاء از شفعاء روز قیامتند، چنان که در حدیث دیگرى از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) آمده است: «یَشْفَعُ الأَنْبِیاءُ فِى کُلِّ مَنْ یَشْهَدُ أَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ مُخْلِصاً فَیُخْرِجُونَهُمْ مِنْها»؛ (پیامبران درباره تمام کسانى که از روى اخلاص به وحدانیت خداوند گواهى مى دهند، شفاعت مى کنند، و آنها را از دوزخ خارج مى سازند). (2)
3 ـ فرشتگان از شفیعان روز محشرند، همان گونه که از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) نقل شده:«یُؤْذَنُ لِلْمَلائِکَةِ وَ النَّبِیِّیْنَ وَ الشُّهَداءِ أَنْ یَشْفَعُوا»؛ (در آن روز به فرشتگان و انبیاء و شهداء اجازه داده مى شود که شفاعت کنند). (3)
4 و 5 ـ ائمه معصومین و شیعیان آنها نیز شفاعت مى کنند چنان که على(علیه السلام) مى فرماید: «لَنا شَفاعَةٌ وَ لاِ َهْلِ مَوَدَّتِنا شَفاعَةٌ»؛ (براى ما شفاعت است و براى دوستان ما نیز مقام شفاعت است). (4)
6 و 7 ـ علماء و دانشمندان و همچنین شهیدان راه خدا از شفیعانند چنان که در حدیثى از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم: «یَشفَعُ یَوْمَ الْقِیامَةِ الأَنْبِیاءُ ثُمَّ الْعُلَماءُ ثُمَّ الشُّهَداءُ»؛ (روز قیامت نخست انبیاء شفاعت مى کنند سپس علما، و بعد از آنها شهداء). (5)
حتى در حدیثى از همان حضرت(صلى الله علیه وآله) آمده است: «یَشْفَعُ الشَّهِیْدُ فِى سَبْعِیْنَ اِنْساناً مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ»؛ (شفاعت شهید درباره هفتاد نفر از خانواده اش پذیرفته مى شود). (6)
و در حدیث دیگرى که مرحوم «علامه مجلسى» در «بحار الانوار» آورده: «شفاعت آنها درباره هفتاد هزار نفر پذیرفته مى شود»!. (7)
و با توجه به این که: عدد هفتاد، و هفتاد هزار، هر دو از اعداد تکثیر است منافاتى بین این دو روایت نیست.
8 ـ قرآن، نیز در روز قیامت شفاعت مى کند چنان که على(علیه السلام) فرمود: «وَ اعْلَمُوا أَنَّهُ (القُرْآنُ) شَافِعٌ مُشَفَّعٌ»؛ (بدانید قرآن شفاعت کننده اى است که شفاعتش پذیرفته مى شود). (8)
9 ـ کسانى که عمرى در اسلام صرف کرده اند، چنان که در حدیثى از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم: «اِذا بَلَغَ الرَّجُلُ التِّسْعِیْنَ غَفَرَ اللّهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ ما تَأَخَّرَ وَ شُفِّعَ فِى أَهْلِهِ»؛ (هنگامى که انسان به نودسالگى برسد [و در مسیر ایمان سیر کند] خداوند گناهان گذشته و آینده او را مى بخشد، و شفاعت او در خانواده اش پذیرفته مى شود). (9)
10 ـ عبادات نیز شفاعت مى کنند، چنان که در حدیثى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) آمده است: «الصِّیامُ وَ الْقُرْآنُ یَشْفَعانِ لِلْعَبْدِ یَوْمَ الْقِیامَةِ»؛ (روزه و قرآن براى بندگان در قیامت شفاعت مى کنند). (10)
11 ـ از بعضى از روایات استفاده مى شود: اعمال نیک مانند امانتى که انسان در حفظ آن کوشیده است، نیز در قیامت از انسان شفاعت مى کند. (11)
12 ـ جالب این که: از بعضى روایات استفاده مى شود: خود خداوند هم گنهکاران را شفاعت مى کند، چنان که در حدیث دیگرى از رسول اکرم(صلى الله علیه وآله) آمده است: «یَشْفَعُ النَّبِیُّونَ وَ الْمَلائِکَةُ وَ الْمُؤْمِنُونَ فَیَقُولُ الْجَبّارُ بَقِیَتْ شفاعَتِى»؛ (در قیامت پیامبران و فرشتگان و مؤمنان شفاعت مى کنند، و خداوند مى گوید شفاعت من باقى مانده است). (12)
روایات در این زمینه، بسیار فراوان است و آنچه ذکر کردیم گوشه اى از آن مى باشد. (13)
پی‌نوشت‌ها:
(1). «صحیح مسلم»، جلد 2، صفحه 130.
(2). «مسند احمد»، جلد 3، صفحه 12.
(3). «مسند احمد»، جلد 5، صفحه 43.
(4). «خصال صدوق»، جلد 2، صفحه 624.
(5). «سنن ابى ماجه»، جلد 2، صفحه 1443.
(6). «سنن ابى داود»، جلد 2، صفحه 15.
(7). «بحار الانوار»، جلد 100، صفحه 14.
(8). «نهج البلاغه»، خطبه 176.
(9). «مسند احمد»، جلد 2، صفحه 89.
(10). «مسند احمد»، جلد 2، صفحه 174.
(11). «مناقب ابن شهر آشوب»، جلد 2، صفحه 14.
(12). «صحیح بخارى»، جلد 9، صفحه 149.
(13). براى توضیح بیشتر مى توانید به کتاب «مفاهیم القرآن»، جلد 4، صفحات 288 تا 311 مراجعه فرمائید.
منلع: تفسیر نمونه، آیت الله العظمی مکارم شیرازی دام ظله، دارالکتب الإسلامیه، چاپ بیست و هشتم، ج 25، ص 261.
از آیات قرآن مجید، استفاده مى شود: شفیعان در روز قیامت متعددند، (و دایره شفاعت آنان متفاوت است) از مجموع روایاتى که از منابع شیعه و اهل سنت، نقل شده ـ و این روایات بسیار زیاد است ـ استفاده مى شود: این شفیعان در قیامت براى گنهکارانى که زمینه هاى شفاعت در آنها موجود است، شفاعت مى کنند:
1 ـ نخستین شفیع شخص پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) است، چنان که در حدیثى مى خوانیم رسول اللّه فرمود: «أَنَا أَوَّلُ شافِع فِى الْجَنَّةِ». (1)
2 ـ تمام انبیاء از شفعاء روز قیامتند، چنان که در حدیث دیگرى از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) آمده است: «یَشْفَعُ الأَنْبِیاءُ فِى کُلِّ مَنْ یَشْهَدُ أَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ مُخْلِصاً فَیُخْرِجُونَهُمْ مِنْها»؛ (پیامبران درباره تمام کسانى که از روى اخلاص به وحدانیت خداوند گواهى مى دهند، شفاعت مى کنند، و آنها را از دوزخ خارج مى سازند). (2)
3 ـ فرشتگان از شفیعان روز محشرند، همان گونه که از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) نقل شده:«یُؤْذَنُ لِلْمَلائِکَةِ وَ النَّبِیِّیْنَ وَ الشُّهَداءِ أَنْ یَشْفَعُوا»؛ (در آن روز به فرشتگان و انبیاء و شهداء اجازه داده مى شود که شفاعت کنند). (3)
4 و 5 ـ ائمه معصومین و شیعیان آنها نیز شفاعت مى کنند چنان که على(علیه السلام) مى فرماید: «لَنا شَفاعَةٌ وَ لاِ َهْلِ مَوَدَّتِنا شَفاعَةٌ»؛ (براى ما شفاعت است و براى دوستان ما نیز مقام شفاعت است). (4)
6 و 7 ـ علماء و دانشمندان و همچنین شهیدان راه خدا از شفیعانند چنان که در حدیثى از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم: «یَشفَعُ یَوْمَ الْقِیامَةِ الأَنْبِیاءُ ثُمَّ الْعُلَماءُ ثُمَّ الشُّهَداءُ»؛ (روز قیامت نخست انبیاء شفاعت مى کنند سپس علما، و بعد از آنها شهداء). (5)
حتى در حدیثى از همان حضرت(صلى الله علیه وآله) آمده است: «یَشْفَعُ الشَّهِیْدُ فِى سَبْعِیْنَ اِنْساناً مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ»؛ (شفاعت شهید درباره هفتاد نفر از خانواده اش پذیرفته مى شود). (6)
و در حدیث دیگرى که مرحوم «علامه مجلسى» در «بحار الانوار» آورده: «شفاعت آنها درباره هفتاد هزار نفر پذیرفته مى شود»!. (7)
و با توجه به این که: عدد هفتاد، و هفتاد هزار، هر دو از اعداد تکثیر است منافاتى بین این دو روایت نیست.
8 ـ قرآن، نیز در روز قیامت شفاعت مى کند چنان که على(علیه السلام) فرمود: «وَ اعْلَمُوا أَنَّهُ (القُرْآنُ) شَافِعٌ مُشَفَّعٌ»؛ (بدانید قرآن شفاعت کننده اى است که شفاعتش پذیرفته مى شود). (8)
9 ـ کسانى که عمرى در اسلام صرف کرده اند، چنان که در حدیثى از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم: «اِذا بَلَغَ الرَّجُلُ التِّسْعِیْنَ غَفَرَ اللّهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ ما تَأَخَّرَ وَ شُفِّعَ فِى أَهْلِهِ»؛ (هنگامى که انسان به نودسالگى برسد [و در مسیر ایمان سیر کند] خداوند گناهان گذشته و آینده او را مى بخشد، و شفاعت او در خانواده اش پذیرفته مى شود). (9)
10 ـ عبادات نیز شفاعت مى کنند، چنان که در حدیثى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) آمده است: «الصِّیامُ وَ الْقُرْآنُ یَشْفَعانِ لِلْعَبْدِ یَوْمَ الْقِیامَةِ»؛ (روزه و قرآن براى بندگان در قیامت شفاعت مى کنند). (10)
11 ـ از بعضى از روایات استفاده مى شود: اعمال نیک مانند امانتى که انسان در حفظ آن کوشیده است، نیز در قیامت از انسان شفاعت مى کند. (11)
12 ـ جالب این که: از بعضى روایات استفاده مى شود: خود خداوند هم گنهکاران را شفاعت مى کند، چنان که در حدیث دیگرى از رسول اکرم(صلى الله علیه وآله) آمده است: «یَشْفَعُ النَّبِیُّونَ وَ الْمَلائِکَةُ وَ الْمُؤْمِنُونَ فَیَقُولُ الْجَبّارُ بَقِیَتْ شفاعَتِى»؛ (در قیامت پیامبران و فرشتگان و مؤمنان شفاعت مى کنند، و خداوند مى گوید شفاعت من باقى مانده است). (12)
روایات در این زمینه، بسیار فراوان است و آنچه ذکر کردیم گوشه اى از آن مى باشد. (13)
پی‌نوشت‌ها:
(1). «صحیح مسلم»، جلد 2، صفحه 130.
(2). «مسند احمد»، جلد 3، صفحه 12.
(3). «مسند احمد»، جلد 5، صفحه 43.
(4). «خصال صدوق»، جلد 2، صفحه 624.
(5). «سنن ابى ماجه»، جلد 2، صفحه 1443.
(6). «سنن ابى داود»، جلد 2، صفحه 15.
(7). «بحار الانوار»، جلد 100، صفحه 14.
(8). «نهج البلاغه»، خطبه 176.
(9). «مسند احمد»، جلد 2، صفحه 89.
(10). «مسند احمد»، جلد 2، صفحه 174.
(11). «مناقب ابن شهر آشوب»، جلد 2، صفحه 14.
(12). «صحیح بخارى»، جلد 9، صفحه 149.
(13). براى توضیح بیشتر مى توانید به کتاب «مفاهیم القرآن»، جلد 4، صفحات 288 تا 311 مراجعه فرمائید.
منلع: تفسیر نمونه، آیت الله العظمی مکارم شیرازی دام ظله، دارالکتب الإسلامیه، چاپ بیست و هشتم، ج 25، ص 261.