پرسش :
عوارض مخرب مواد مخدر و الکل بر ارگانهاي انسان چیست؟
پاسخ :
مصرف الكل و مواد مخدر علاوه بر تخريب رواني، اثرهاي مخرب زيادي بر سلامتي انسان مي‌گذارد و موجب تحليل رفتن ماهيچه‌ها ، التهاب ، افزايش رسوب چربي و فشار خون مي‌شود.
الكل و مواد مخدر اثرات بدي بر اندام‌هاي مختلف بدن و سلامت فرد مي‌گذارد كه در گفت و گويي با خانم كوثرخانبابايي از كارشناسان موسسه تغذيه ، سلامت و توسعه در گفت وگو با خبرنگار گروه علمي آثار مخرب اين مواد بر هر يك از اعضاي بدن را تشريح كرد.
توصيه اين كارشناس تغذيه براي انجام اقداماتي جهت بهبود عوارض ناشي از استفاده از مواد مخدر در قسمت‌هاي مختلف بدن و بازگرداندن سلامت به فرد مصرف‌كننده به اين شرح است:
پوست و مو:
مواد مخدر باعث تخليه بدن از مواد مغذي مي‌شوند كه براي سلامت و زيبايي پوست و مو مورد نيازند.
توصيه‌هاي عمومي براي مقابله با آن :مصرف غذاهاي غني از مواد مغذي ، به خصوص غذاهاي غني از ويتامين‌هاي ? ,A , C?پروتئين و روي.
قلب و عروق :
به علت دريافت ضعيف پروتئين در افرادي كه الكل و مواد مخدر مصرف مي‌كنند ، ماهيچه‌ها تحليل مي‌روند و به موازات التهاب، افزايش رسوب چربي و فشارخون نيز اتفاق مي‌افتد.
كارشناسان تغذيه در اين خصوص ، رژيم كم چرب با پروتئين كافي و ورزش منظم را توصيه مي‌كنند.
كبد:
ذخيره ي اندك ويتامين‌ها و مينرال‌ها در افرادي كه الكل و مواد مخدر مصرف مي‌كنند موجب ممانعت كبد متورم از توليد صفرا و فيلتراسيون و همچنين كاهش اشتها در اين افراد مي‌شود .
توصيه : رژيم غذايي پركالري و غذاهاي با دانسيته ي بالاي مواد مغذي، و مصرف مواد غذايي پرپروتئين با چربي متوسط به همراه مصرف مكمل‌هاي ويتامين و مينرال .
لوزالمعده (پانكراس):
تحريك پانكراس در جريان اعتياد كه به تورم اين عضو منجر مي‌شود، ممكن است باعث مسدود شدن مسير ورود آنزيم‌ها به روده شود كه اين مساله موجب اختلال در هضم مواد غذايي و بيماري ديابت مي‌شود.
توصيه : مصرف مكرر وعده‌هاي غذايي كوچك مغذي.
كليه ها:
التهاب، عفونتهاي مكرر و افزايش دفع آب باعث افزايش اتلاف مواد مغذي مي شود.
توصيه : غذاهاي غني از مواد مغذي، غذاهاي غني از پتاسيم و مصرف محدود كافئين.
سيستم عصبي مركزي و هيپوتالاموس:
الكل و مواد مخدر باعث تحريك كردن، آرام كردن و به خشم آوردن سيستم عصبي شده و بر حافظه و تفكر فرد نيزتاثير مي‌گذارند.
الكل همچنين سلولهاي غير قابل ترميم مغزي را از بين مي‌برد و در اثر مصرف اين مواد، مركز كنترل اشتها پيام‌هاي مغشوشي را به منظور ايجاد احساس سيري ، گرسنگي و تشنگي ارسال مي‌كند.
توصيه: استراحت، مصرف غذاهاي غني از مواد مغذي شامل غذاهاي غني از تريپتوفان و تيروزين، فعاليت بدني، مصرف مكمل‌هاي مولتي ويتامين مينرال و ? B?كمپلكس.
غشاء مخاطي :
مواد مخدر غشاء‌هاي مخاطي نظير غشاء مري، معده و ركتوم را تحريك مي‌كنند.
توصيه : تغذيه متعادل مي‌تواند به بازسازي اين بافتها كمك كند.مغذي غني از ويتامين A (سبزيجات نارنجي رنگ)، ويتامين ? C?و دريافت محدود كافئين.
معده:
مواد مخدر و الكل معده را تحريك كرده، خطرايجاد زخم‌ها را بالا برده و باعث آزردگي معده مي‌شوند.
توصيه : افزايش تعداد دفعات مصرف غذا و محدود كردن مصرف كافئين روده:
كاهش يا افزايش سرعت زمان عبور مواد؟ افزايش خطر سوء جذب مواد يا خطرايجاد انواع خاصي از سرطان ها.
توصيه : دريافت بيشتر فيبر، آب، ورزش و محدود كردن كافئين.
ركتوم:
دفع ضعيف يا اسهال، ممكن است به هموروئيد(بواسير) منجر شود.
توصيه : مصرف غذاهاي پرفيبر، روتين(يك مينرال)، مصرف آب و داشتن فعاليت بدني.
شاخص‌هاي خوني :
سطح بسياري از مواد مغذي به واسطه ي مواد مخدر و الكل تحت تاثير قرار مي گيرد.
توصيه : براي اين كه تست خون نتيجه دقيقي به دست دهد توصيه مي‌شود كه ??? تا ? ???هفته بعد از ترك انجام شود.
در مورد كلسترول، اگر اندازه‌گيري به دقت انجام نشود ممكن است نتيجه نرمال به نظر برسد در حالي كه واقعا اين طور نيست.
نقش رژيم و تغذيه در بهبود افرادي كه به الكل و مواد مخدر و داروها اعتياد دارند:
اين كارشناس تغذيه مي‌گويد همه افرادي كه به دفعات الكل و دارو مصرف مي كنند، دچار سوء تغذيه مي‌شوند.
درك اهميت نقش تغذيه به بهبود اين افراد كمك شاياني مي‌كند.دانستن اين كه فقط چربي‌ها به ازاي هر گرم، كالري بيشتري نسبت به الكل توليد مي‌كنند، تعجب آور است.
با نوشيدن الكل ، فرد معتاد احساس سيري كرده و مقدار غذاي دريافتي‌اش به شدت كاهش مي‌يابد بنابراين، اين رژيم صرفا كالري مورد نياز اين افراد را تامين مي‌كند و از نظر مواد مغذي مورد نياز، به شدت فقير است و باعث ايجاد سوء تغذيه مي‌شوند.
معتادان به داروها نيز اثرات مشابهي را تجربه مي‌كنند. الكل و داروها از جذب و شكسته شدن مناسب مواد مغذي و دفع بهينه ي سموم بدن جلوگيري كرده و در نتيجه باعث ايجاد مشكلات بسياري براي سلامتي فرد معتاد مي‌شوند.
بازگرداندن سلامتي جسمي و روحي فرد معتاد :
اين كارشناس تغذيه مي‌گويد ماهيت بهبودي، تغيير رفتارها وعادات منفي به رفتارها و عادات مثبت است. تغذيه ي مناسب، استراحت و ورزش مناسب، همگي، نقش مهمي را در ايجاد موفقيت آميز اين تغييرات بازي مي‌كنند. آموختن چگونگي انتخاب غذاهاي سالم در رسيدن فرد به يك شيوه ي زندگي سالم بسيار اهميت دارد.
به دليل مسامحه ي معتادان در رژيم غذايي شان، اين افراد اختلالات گوارشي مثل اسهال، يبوست و ناتواني در هضم مناسب غذا را تجربه مي‌كنند كه در كنار همه ي اين موارد بي‌اشتهايي هم وجود دارد.
در نتيجه اين افراد براي بازسازي بافتها و اندام‌هاي صدمه ديده و بازيافتن عملكرد مناسب سيستمهاي مختلف بدن مثل سيستم عصبي و گوارشي ، به غذاهايي نياز دارند كه از نظر مواد مغذي غني باشند.
تغذيه بر روي ميل اين افراد به داروها و الكل هم تاثير مي‌گذارد :
معتاداني كه تازه اعتياد خود را ترك كرده اند، با ميل شديد به داروها و الكل درگيرند. تحقيقات نشان داده است رژيمي كه شامل انواع مناسبي از غذاهاي پرپروتئين و پر كربوهيدرات باشد مي‌تواند تغيير بسيار بزرگي در هوس شديد اين افراد به اين مواد ايجاد كند.
اين كارشناس تغذيه مي‌گويد غذاها بر رفتار تاثير مي‌گذارند. به موازات اسيدهاي آمينه، كمبود مواد مغذي ديگري مثل اسيد فوليك و ديگر ويتامين‌هاي گروه ? B?هم تاثيرات شديد و مهمي دارند. شكر و كافئين مي‌توانند در ايجاد تغييرات رفتاري فرد دخيل باشند، بنابراين دريافت شكر و كافئين در مراحل اوليه ي ترك، بايد محدود شود.
مصرف الكل و داروها از پردازش صحيح دو اسيد آمينه ي مهم، تيروزين و تريپتوفان جلوگيري مي‌كند.
اين دو اسيد آمينه مسئول توليد نروترنسميترهاي نوراپي نفرين، دوپامين و سرتونين هستند كه در تعادل رفتاري، رواني و احساس سرخوشي فرد ضروري هستند . كاهش سطح اين ناقلان عصبي، اثرات منفي بسياري بر وضعيت رواني و خلق و خوي فرد دارد.
تيروزين پيش ماده ي پيامبرهاي عصبي نوراپي نفرين و دوپامين است - پيامبرهاي شيميايي كه باعث تيز فهمي و هوشياري رواني مي‌شوند. اين آمينواسيد جزء اسيدهاي آمينه غيرضروري است كه در غذاهاي پرپروتئيني مثل گوشت، مرغ ، غذاهاي دريايي و توفو يافت مي‌شود.
تريپتوفان جزء لاينفك توليد سروتونين است كه اثر آرامش بخش داشته و وجود آن براي داشتن خواب مناسب اهميت دارد. تريپتوفان در غذاهايي مثل موز، شير ، دانه آفتابگردان و همچنين گوشت بوقلمون يافت مي‌شود.
منافع ورزش در دوران بهبود :
ورزش همانند تغذيه، اهميت بسياري در بهبودي دارد كه بايد در حد اعتدال انجام شود. به منظور عملكرد بهتربرنامه ورزشي، ورزش بايد سازگار با وضعيت بدني و به صورت مداوم انجام شود بنابراين حداقل چهاربار درهفته و هر بار يك ساعت را به ورزش اختصاص دهيد.
ورزش:
- ميزان متابوليسم افزايش يافته و بنابراين كالري‌ها حتي به هنگام خواب هم به نحو موثرتري مي‌سوزند.
- ذخاير چربي بدن را سوخته و بافتهاي ماهيچه‌اي بيشتري ساخته مي‌شود.
سلولهاي ماهيچه‌اي از نظر متابوليكي فعالند و كالري مي‌سوزانند در حالي كه سلولهاي چربي از اين نظر خنثي هستند.
- افزايش اسيدهاي چرب آزاد كه بدن را قادر مي‌سازد كه چربي‌هاي رژيم غذايي را بهتر به مصرف برساند.
- كاهش كلسترول تام سرم و افزايش ليپوپروتئين با دانسيته ي بالا(?) (HDL? چربي خوبي است كه با كاهش خطر بيماري‌هاي قلبي در ارتباط است)
- كاهش فشارخون
- افزايش سطح مواد شيميايي مغزي مثل آندورفين كه باعث بهبود وضعيت رواني فرد مي‌شود؟ بنابراين فرد با ورزش هم از نظر جسمي و هم از نظر رواني تقويت مي‌شود.
ورزش‌هاي ايروبيك (هوازي) باعث مي‌شوند كه بدن مقدار اكسيژن بيشتري (و به تبع كالري بيشتري) مصرف كرده و به واسطه ي يك تحرك يكنواخت و ثابت، عملكرد قلب و سرعت ضربان آن افزايش يابد.
مصرف الكل و مواد مخدر علاوه بر تخريب رواني، اثرهاي مخرب زيادي بر سلامتي انسان مي‌گذارد و موجب تحليل رفتن ماهيچه‌ها ، التهاب ، افزايش رسوب چربي و فشار خون مي‌شود.
الكل و مواد مخدر اثرات بدي بر اندام‌هاي مختلف بدن و سلامت فرد مي‌گذارد كه در گفت و گويي با خانم كوثرخانبابايي از كارشناسان موسسه تغذيه ، سلامت و توسعه در گفت وگو با خبرنگار گروه علمي آثار مخرب اين مواد بر هر يك از اعضاي بدن را تشريح كرد.
توصيه اين كارشناس تغذيه براي انجام اقداماتي جهت بهبود عوارض ناشي از استفاده از مواد مخدر در قسمت‌هاي مختلف بدن و بازگرداندن سلامت به فرد مصرف‌كننده به اين شرح است:
پوست و مو:
مواد مخدر باعث تخليه بدن از مواد مغذي مي‌شوند كه براي سلامت و زيبايي پوست و مو مورد نيازند.
توصيه‌هاي عمومي براي مقابله با آن :مصرف غذاهاي غني از مواد مغذي ، به خصوص غذاهاي غني از ويتامين‌هاي ? ,A , C?پروتئين و روي.
قلب و عروق :
به علت دريافت ضعيف پروتئين در افرادي كه الكل و مواد مخدر مصرف مي‌كنند ، ماهيچه‌ها تحليل مي‌روند و به موازات التهاب، افزايش رسوب چربي و فشارخون نيز اتفاق مي‌افتد.
كارشناسان تغذيه در اين خصوص ، رژيم كم چرب با پروتئين كافي و ورزش منظم را توصيه مي‌كنند.
كبد:
ذخيره ي اندك ويتامين‌ها و مينرال‌ها در افرادي كه الكل و مواد مخدر مصرف مي‌كنند موجب ممانعت كبد متورم از توليد صفرا و فيلتراسيون و همچنين كاهش اشتها در اين افراد مي‌شود .
توصيه : رژيم غذايي پركالري و غذاهاي با دانسيته ي بالاي مواد مغذي، و مصرف مواد غذايي پرپروتئين با چربي متوسط به همراه مصرف مكمل‌هاي ويتامين و مينرال .
لوزالمعده (پانكراس):
تحريك پانكراس در جريان اعتياد كه به تورم اين عضو منجر مي‌شود، ممكن است باعث مسدود شدن مسير ورود آنزيم‌ها به روده شود كه اين مساله موجب اختلال در هضم مواد غذايي و بيماري ديابت مي‌شود.
توصيه : مصرف مكرر وعده‌هاي غذايي كوچك مغذي.
كليه ها:
التهاب، عفونتهاي مكرر و افزايش دفع آب باعث افزايش اتلاف مواد مغذي مي شود.
توصيه : غذاهاي غني از مواد مغذي، غذاهاي غني از پتاسيم و مصرف محدود كافئين.
سيستم عصبي مركزي و هيپوتالاموس:
الكل و مواد مخدر باعث تحريك كردن، آرام كردن و به خشم آوردن سيستم عصبي شده و بر حافظه و تفكر فرد نيزتاثير مي‌گذارند.
الكل همچنين سلولهاي غير قابل ترميم مغزي را از بين مي‌برد و در اثر مصرف اين مواد، مركز كنترل اشتها پيام‌هاي مغشوشي را به منظور ايجاد احساس سيري ، گرسنگي و تشنگي ارسال مي‌كند.
توصيه: استراحت، مصرف غذاهاي غني از مواد مغذي شامل غذاهاي غني از تريپتوفان و تيروزين، فعاليت بدني، مصرف مكمل‌هاي مولتي ويتامين مينرال و ? B?كمپلكس.
غشاء مخاطي :
مواد مخدر غشاء‌هاي مخاطي نظير غشاء مري، معده و ركتوم را تحريك مي‌كنند.
توصيه : تغذيه متعادل مي‌تواند به بازسازي اين بافتها كمك كند.مغذي غني از ويتامين A (سبزيجات نارنجي رنگ)، ويتامين ? C?و دريافت محدود كافئين.
معده:
مواد مخدر و الكل معده را تحريك كرده، خطرايجاد زخم‌ها را بالا برده و باعث آزردگي معده مي‌شوند.
توصيه : افزايش تعداد دفعات مصرف غذا و محدود كردن مصرف كافئين روده:
كاهش يا افزايش سرعت زمان عبور مواد؟ افزايش خطر سوء جذب مواد يا خطرايجاد انواع خاصي از سرطان ها.
توصيه : دريافت بيشتر فيبر، آب، ورزش و محدود كردن كافئين.
ركتوم:
دفع ضعيف يا اسهال، ممكن است به هموروئيد(بواسير) منجر شود.
توصيه : مصرف غذاهاي پرفيبر، روتين(يك مينرال)، مصرف آب و داشتن فعاليت بدني.
شاخص‌هاي خوني :
سطح بسياري از مواد مغذي به واسطه ي مواد مخدر و الكل تحت تاثير قرار مي گيرد.
توصيه : براي اين كه تست خون نتيجه دقيقي به دست دهد توصيه مي‌شود كه ??? تا ? ???هفته بعد از ترك انجام شود.
در مورد كلسترول، اگر اندازه‌گيري به دقت انجام نشود ممكن است نتيجه نرمال به نظر برسد در حالي كه واقعا اين طور نيست.
نقش رژيم و تغذيه در بهبود افرادي كه به الكل و مواد مخدر و داروها اعتياد دارند:
اين كارشناس تغذيه مي‌گويد همه افرادي كه به دفعات الكل و دارو مصرف مي كنند، دچار سوء تغذيه مي‌شوند.
درك اهميت نقش تغذيه به بهبود اين افراد كمك شاياني مي‌كند.دانستن اين كه فقط چربي‌ها به ازاي هر گرم، كالري بيشتري نسبت به الكل توليد مي‌كنند، تعجب آور است.
با نوشيدن الكل ، فرد معتاد احساس سيري كرده و مقدار غذاي دريافتي‌اش به شدت كاهش مي‌يابد بنابراين، اين رژيم صرفا كالري مورد نياز اين افراد را تامين مي‌كند و از نظر مواد مغذي مورد نياز، به شدت فقير است و باعث ايجاد سوء تغذيه مي‌شوند.
معتادان به داروها نيز اثرات مشابهي را تجربه مي‌كنند. الكل و داروها از جذب و شكسته شدن مناسب مواد مغذي و دفع بهينه ي سموم بدن جلوگيري كرده و در نتيجه باعث ايجاد مشكلات بسياري براي سلامتي فرد معتاد مي‌شوند.
بازگرداندن سلامتي جسمي و روحي فرد معتاد :
اين كارشناس تغذيه مي‌گويد ماهيت بهبودي، تغيير رفتارها وعادات منفي به رفتارها و عادات مثبت است. تغذيه ي مناسب، استراحت و ورزش مناسب، همگي، نقش مهمي را در ايجاد موفقيت آميز اين تغييرات بازي مي‌كنند. آموختن چگونگي انتخاب غذاهاي سالم در رسيدن فرد به يك شيوه ي زندگي سالم بسيار اهميت دارد.
به دليل مسامحه ي معتادان در رژيم غذايي شان، اين افراد اختلالات گوارشي مثل اسهال، يبوست و ناتواني در هضم مناسب غذا را تجربه مي‌كنند كه در كنار همه ي اين موارد بي‌اشتهايي هم وجود دارد.
در نتيجه اين افراد براي بازسازي بافتها و اندام‌هاي صدمه ديده و بازيافتن عملكرد مناسب سيستمهاي مختلف بدن مثل سيستم عصبي و گوارشي ، به غذاهايي نياز دارند كه از نظر مواد مغذي غني باشند.
تغذيه بر روي ميل اين افراد به داروها و الكل هم تاثير مي‌گذارد :
معتاداني كه تازه اعتياد خود را ترك كرده اند، با ميل شديد به داروها و الكل درگيرند. تحقيقات نشان داده است رژيمي كه شامل انواع مناسبي از غذاهاي پرپروتئين و پر كربوهيدرات باشد مي‌تواند تغيير بسيار بزرگي در هوس شديد اين افراد به اين مواد ايجاد كند.
اين كارشناس تغذيه مي‌گويد غذاها بر رفتار تاثير مي‌گذارند. به موازات اسيدهاي آمينه، كمبود مواد مغذي ديگري مثل اسيد فوليك و ديگر ويتامين‌هاي گروه ? B?هم تاثيرات شديد و مهمي دارند. شكر و كافئين مي‌توانند در ايجاد تغييرات رفتاري فرد دخيل باشند، بنابراين دريافت شكر و كافئين در مراحل اوليه ي ترك، بايد محدود شود.
مصرف الكل و داروها از پردازش صحيح دو اسيد آمينه ي مهم، تيروزين و تريپتوفان جلوگيري مي‌كند.
اين دو اسيد آمينه مسئول توليد نروترنسميترهاي نوراپي نفرين، دوپامين و سرتونين هستند كه در تعادل رفتاري، رواني و احساس سرخوشي فرد ضروري هستند . كاهش سطح اين ناقلان عصبي، اثرات منفي بسياري بر وضعيت رواني و خلق و خوي فرد دارد.
تيروزين پيش ماده ي پيامبرهاي عصبي نوراپي نفرين و دوپامين است - پيامبرهاي شيميايي كه باعث تيز فهمي و هوشياري رواني مي‌شوند. اين آمينواسيد جزء اسيدهاي آمينه غيرضروري است كه در غذاهاي پرپروتئيني مثل گوشت، مرغ ، غذاهاي دريايي و توفو يافت مي‌شود.
تريپتوفان جزء لاينفك توليد سروتونين است كه اثر آرامش بخش داشته و وجود آن براي داشتن خواب مناسب اهميت دارد. تريپتوفان در غذاهايي مثل موز، شير ، دانه آفتابگردان و همچنين گوشت بوقلمون يافت مي‌شود.
منافع ورزش در دوران بهبود :
ورزش همانند تغذيه، اهميت بسياري در بهبودي دارد كه بايد در حد اعتدال انجام شود. به منظور عملكرد بهتربرنامه ورزشي، ورزش بايد سازگار با وضعيت بدني و به صورت مداوم انجام شود بنابراين حداقل چهاربار درهفته و هر بار يك ساعت را به ورزش اختصاص دهيد.
ورزش:
- ميزان متابوليسم افزايش يافته و بنابراين كالري‌ها حتي به هنگام خواب هم به نحو موثرتري مي‌سوزند.
- ذخاير چربي بدن را سوخته و بافتهاي ماهيچه‌اي بيشتري ساخته مي‌شود.
سلولهاي ماهيچه‌اي از نظر متابوليكي فعالند و كالري مي‌سوزانند در حالي كه سلولهاي چربي از اين نظر خنثي هستند.
- افزايش اسيدهاي چرب آزاد كه بدن را قادر مي‌سازد كه چربي‌هاي رژيم غذايي را بهتر به مصرف برساند.
- كاهش كلسترول تام سرم و افزايش ليپوپروتئين با دانسيته ي بالا(?) (HDL? چربي خوبي است كه با كاهش خطر بيماري‌هاي قلبي در ارتباط است)
- كاهش فشارخون
- افزايش سطح مواد شيميايي مغزي مثل آندورفين كه باعث بهبود وضعيت رواني فرد مي‌شود؟ بنابراين فرد با ورزش هم از نظر جسمي و هم از نظر رواني تقويت مي‌شود.
ورزش‌هاي ايروبيك (هوازي) باعث مي‌شوند كه بدن مقدار اكسيژن بيشتري (و به تبع كالري بيشتري) مصرف كرده و به واسطه ي يك تحرك يكنواخت و ثابت، عملكرد قلب و سرعت ضربان آن افزايش يابد.