پرسش :
فلسفهي وجود عالم برزخ )عالم ميان دنيا و آخرت( چيست؟
پاسخ :
قبلا در مباحث مشترک برزخ و قيامت، (در سؤال اول از چهارمين فصل بخش اول) پاسخ کافي و گستردهاي به اين سؤال داده شد. در اين جا فقط يادآوري ميکنيم که اين گونه سؤالات، بيشتر ناشي از اين تصور است که عالم برزخ فقط به خاطر انسان خلق شده است، در حالي که عالم برزخ يکي از مراتب هستي است که بدون آن، پيدايش عالم طبيعت - در قوس نزول - و نيز بازگشت موجودات عالم طبيعت به سوي خدا - در قوس صعود - ممکن نيست. و همان فلسفهاي که براي پيدايش کل هستي مطرح است؛ در مورد اين مرتبه از مراتب هستي نيز مطرح ميشود.
شيخ اشراق نيز که اول بار عالم برزخ را اثبات عقلي کرد، بر اساس همين مطلب بود؛ يعني وي قاعدهي فلسفياي به نام »امکان اشرف« (براي بحث کاملي در باب اين قاعده، ر.ک: ابراهيمي ديناني، قواعد کلي در فلسفهي اسلامي) ابداع کرد که مطابق آن اثبات ميشود؛ اگر بين دو مرتبه از مراتب هستي، مرتبهي سومي متصور باشد، آن مرتبه بالضروره موجود است؛ و گرنه فيض وجود،
از مرتبهي مافوق به مرتبهي مادون نميرسيد. به هر حال، چون توضيح بيشتر اين مباحث فلسفي، خارج از مجال اين کتاب است، به همين مقدار بسنده ميکنيم.
قبلا در مباحث مشترک برزخ و قيامت، (در سؤال اول از چهارمين فصل بخش اول) پاسخ کافي و گستردهاي به اين سؤال داده شد. در اين جا فقط يادآوري ميکنيم که اين گونه سؤالات، بيشتر ناشي از اين تصور است که عالم برزخ فقط به خاطر انسان خلق شده است، در حالي که عالم برزخ يکي از مراتب هستي است که بدون آن، پيدايش عالم طبيعت - در قوس نزول - و نيز بازگشت موجودات عالم طبيعت به سوي خدا - در قوس صعود - ممکن نيست. و همان فلسفهاي که براي پيدايش کل هستي مطرح است؛ در مورد اين مرتبه از مراتب هستي نيز مطرح ميشود.
شيخ اشراق نيز که اول بار عالم برزخ را اثبات عقلي کرد، بر اساس همين مطلب بود؛ يعني وي قاعدهي فلسفياي به نام »امکان اشرف« (براي بحث کاملي در باب اين قاعده، ر.ک: ابراهيمي ديناني، قواعد کلي در فلسفهي اسلامي) ابداع کرد که مطابق آن اثبات ميشود؛ اگر بين دو مرتبه از مراتب هستي، مرتبهي سومي متصور باشد، آن مرتبه بالضروره موجود است؛ و گرنه فيض وجود،
از مرتبهي مافوق به مرتبهي مادون نميرسيد. به هر حال، چون توضيح بيشتر اين مباحث فلسفي، خارج از مجال اين کتاب است، به همين مقدار بسنده ميکنيم.