پرسش :

کيفيت ارتباط ارواح با يکديگر در عالم برزخ چگونه است؟


پاسخ :
انسان علاوه بر بدن مادي، يک بدن مثالي و يک روح دارد. هنگام مرگ، بدن مادي را رها مي‏کند، به عالم برزخ وارد مي‏شود و با بدن مثالي خود در آن جا به حيات خويش ادامه مي‏دهد، اين بدن، تجسم حقيقت و باطن خود اوست که در حقيقت خود آن را زيبا يا زشت درست کرده است. اين بدن مثالي، به هر شکلي که باشد، چون حقيقت وي است، هر کسي با مشاهده‏ي آن صاحب آن را تشخيص مي‏دهد، همان گونه که ما در اين دنيا افراد را از قيافه‏ي ظاهري آن‏ها تشخيص مي‏دهيم.
مهم‏ترين تفاوت زندگي اين دنيا و عالم برزخ، گذشته از اين که در عالم برزخ ماده و لذا تغيير و تحول مادي نيست، به لحاظ زندگي اجتماعي و عدم آن است؛ يعني انسان در دنيا چاره‏اي جز زندگي اجتماعي ندارد، و کارهاي فرد در اجتماع تأثير مي‏گذارد، همان گونه که اجتماع نيز در فرد تأثير مي‏گذارد. به علاوه، نيکوکاران و بدکاران از هم جدا نيستند و نمي‏توان به باطن و واقعيت افراد پي برد )و اي بسا گرگ‏هايي در لباس ميش(. اما با مرگ اين وضعيت دگرگون مي‏شود؛ يعني ديگر در آن جا زندگي اجتماعي، همکاري، همياري، آزار رساندن و اذيت شدن از ديگران وجود ندارد. اگر چه ارواح همديگر را مي‏بينند و همنشين يکديگرند، اما اولا: هر کسي تکليفش از ديگران جداست و بر خلاف دنيا که اگر به خاطر خطاهاي عده‏اي، مصيبتي مي‏رسيد، خشک و تر را با هم مي‏سوختند، در آن جا به حساب هر کس جداگانه رسيدگي مي‏شود. ثانيا: نيکان و بدان از هم جدا شده‏اند و ديگر ريا و تظاهري در کار نيست. خوبان در جوار هم و بدان نيز در کنار هم هستند.
در اين جا براي آشنايي بيش‏تر با کيفيت ارتباط ارواح بعد از مرگ،سراغ سخنان معصومان )ع( مي‏رويم.
در حديث مفصلي از امام صادق )ع( پس از بيان مطالبي درباره‏ي کيفيت قبض روح مؤمن آمده است:
»... اين مؤمن وقتي روحش گرفته مي‏شود، او را با بدن و صورتي نظير صورتي که در دنيا داشت، به بهشت مي‏برند. مؤمنان در آن جا مي‏خورند و مي‏نوشند، به طوري که اگر کسي از آشنايانشان از دنيا به نزدشان بيايد، او را مي‏شناسند، چون به همان صورتي که در دنيا بودند، هستند.« (امالي، شيخ صدوق، ج 2، ص 33؛ به نقل از ترجمه‏ي تفسير الميزان، ج 1، ص 547)
از عماد بن عثمان نقل شده است که گفت: »در محضر امام صادق )ع( سخن از ارواح مؤمنان به بيان آمد و آن جناب فرمود آن‏ها يکديگر را ديدار مي‏کنند.
من با تعجب پرسيدم: ديدار مي‏کنند؟
فرمود: آري، از يکديگر احوال مي‏پرسند و يکديگر را مي‏شناسند، حتي وقتي تو يکي از ايشان را ببيني، مي‏گويي که اين، فلاني است.« (محاسن برقي، 178، حديث 146؛ به نقل از منبع پيشين)
و باز از امام صادق )ع( روايت شده است که: »ارواح اموات در آن دنيا بدني دارند که يکديگر را مي‏شناسند و حال همديگر را مي‏پرسند. چون روحي تازه از راه برسد، به يکديگر مي‏گويند: فعلا مزاحمش نشويد که از هول و وحشت عظيمي عبور کرده است. آن گاه از او مي‏پرسند: فلاني چه کرد؟ فلاني چه شد؟ اگر در پاسخ بگويد: او در دنيا زنده بود که من آمدم، به انتظارش مي‏نشينند و اگر بگويد مدتي است که از دنيا رفته، مي‏فهمند که او بهشتي نبوده است و از روي ترحم مي‏گويند: سقوط کرده سقوط کرده است.« (فروع کافي ج 3، ص 244؛ به نقل از منبع پيشين)
نسخه چاپی