پرسش :
من به خداوند ايمان دارم ؛ ولي در خواندن نماز کوتاهي مي کنم ؛ علت آن چيست ؟ از شما مي خواهم روش مناسبي جهت مداومت بر اداي فريضه نماز نشانم دهيد.
پاسخ :
ترک نماز به ويژه در بين جوانان ، علت هاي گوناگون دارد. سستي عقيده به معاد و خداشناسي ، تاثير منفي دوستان ناباب، مشکلات مادي ، سرخوردگي روحي و... ممکن است از علل اين پديده شوم باشد.
يکي از راه ها براي مداومت بر اداي نماز اين است که خودمان را به نماز اول وقت عادت دهيم. براي عادت کردن به نماز اول وقت ، مي توانيم نذر کنيم ، که مثلا « تا يک هفته اگر نماز را در اول وقت نخواندم براي خدا بر من ( واجب ) باشد که صد تومان در راه خدابدهم ». پس از موفقيت در هفته اول ، براي هفته دوم و... خواندن کتاب هاي مفيد چون :« حق اليقين » تأليف علامه مجلسي قدس سره و « منازل الاخرة » ، نوشته حاج شيخ عباس قمي قدس سره و ... نيز قطعا موثر است. علاوه بر آن معاشرت و دوستي با انسان هاي مقيد به نماز ، و در صورت امکان، کم کردن و حتي قطع رابطه با انسان هايي که نماز نمي خوانند ،در اشتياق انسان به عبادت خدا بسيار مفيد و موثر است. مشکلات مادي و سرخوردگي روحي را نيز با کمي تلاش و مشورت با افراد آگاه مي توان برطرف نمود.
توجه به آثار و برکات نماز، اثرات زيان بار ترک نماز و راه لذت بردن از خواندن نماز تا اندازه بسيار زيادي انسان را به هم صحبتي با خدا سوق مي دهد ؛ در ذيل به برخي از آن ها اشاره مي کنيم :
آثار نماز :
1. نماز ، وسيله شست و شوي گناهان و موجب آمرزش الهي است . پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله مي فرمايد : « هر کس با معرفت نماز بخواند، بخشيده مي شود » . (1)
2. نماز سدي در برابر گناهان آينده است : « همانا نماز از فحشا و منکرات جلوگيري مي کند». (2)
3. توجه به نماز نيرو بخش است : « از صبر و نماز ياري بجوييد » . (3)
4. پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله فرمود: « نماز ستون دين است ؛ هر کس نمازش را ترک کند، دينش را منهدم و خراب کرده است ». (4)
و... .
راه لذت بردن از نماز :
1.انديشه در اهميت و آثار نماز ، 2. کنترل افکار خود قبل از شروع نماز ، 3.انديشه در عظمت خداوند و...
اثرات ترک نماز :
1. رسول اکرم صلي الله عليه و اله مي فرمايد : « کسي که بدون عذر ، نمازش را ترک کند ،قطعا اعمال خيرش حبط و بي فايده مي گردد».
2. امير مؤمنان علي عليه السلام مي فرمايد :
« اللهم العن من ترک الصلوه متعمدا؛ خدايا لعنت کن کسي را که عمدا نماز را ترک کند».
3. ترک نماز ، موجب ورود در آتش است : « مؤمنان از مجرمان سؤال مي کنند که چه چيز شما را به دوزخ انداخت ؟! آن ها مي گويند : ما از نماز گزاران نبوديم ».(5)
4. پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله مي فرمايد : « کسي که نمازش را سبک بشمارد ، از من نيست ؛ والله بر سر حوض کوثر بر من وارد نخواهد شد ». (6)
و...
-شنيده ام که : گفته شده « دنيا دار مکافات است و برخي مصايب و مشکلات جسمي ، مالي و ... مردم به سبب اعمال و گناهاني است که از آن ها سر مي زند ؛ وحال آن که گفته مي شود که گرفتاري ها ، همگي آزمايش الهي است و ربطي به اعمال افراد ندارد در مورد اين اختلاف توضيح دهيد !
به يقين بين اعمال انسان ( حسنات و سيئات ) و حوادثي که در جهان رخ مي دهد ، ارتباط وجود دارد ؛ همچنان که در آيه ي شريفه آمده است : ( و ما اصبکم من مصيبة فبما کسبت ايديکم و يعفوا عن کثير ) (7)؛ و هر [ گونه ] مصيبتي به شما برسد به سبب دستاورد خود شماست ، و [ خدا ] از بسياري در مي گذرد » . اگر انسان بر اساس رضاي خدا عمل کند و راه طاعت او را پيش گيرد ، باز شدن درهاي برکت و رحمت را در پي خواهد داشت ، ولي اگر بشر از راه عبوديت خدا منحرف گشته و طريق ضلالت و گمراهي را دنبال کند، بايد منتظر انواع عذاب ؛ همچون ظهور فساد در خشکي و دريا، هلاکت امت ها، سلب امنيت ، شيوع ظلم ، بروز جنگ ها، سيل ، زلزله ، طوفان و... باشد.
اين مصيبت ها براي انسان فتنه و آزمايش است. خداي متعال به وسيله آن انسان هاي پاک را از ناپاک جدا مي کند ؛ همان گونه که فلز طلا گرفتار آتش و محک آزمايش مي شود، تا خالصش از ناخالص مشخص گردد؛ چنان که در آياتي از قرآن به آن اشاره مي گردد. (8) و مفهوم ظاهر آيه ي پيشين نيز عام است و همه گرفتاري ها را در بر مي گيرد و آشکار مي سازد که اين مصايب يک نوع مجازات الهي و هشدار است ، نه بلا ؛ چرا که بلا عبارت از عقوبت معنوي الهي ؛ يعني آثار بد عمل انسان است. اين امور از آن جهت بلا و مصيبت واقعي به شمار مي آيد : که اولا : معلول اراده و اختيار خود انسان است ، و ثانيا : در بردارنده ي هيچ خير و کمالي نيست. البته مصايب و مشکلات انبيا وائمه معصومين عليهم السلام به جهت ترفيع مقام و آزمايش آن ها بود ؛ از همين رو اولياي الهي ، مصايب را نعمت به حساب مي آوردند، چون با صبر و استقامت دشواري هاي آن را تحمل کرده و کمالات روحي خود را ارتقا مي بخشيدند ؛ چنان که امام صادق عليه السلام فرمود: « خدا زماني که بنده اي را دوست بدارد ، او را در درياي شدايد غوطه ور مي سازد».(9)
مصايبي که بر اثر غفلت ، نداشتن دقت و مشورت و سهل انگاري در امور حاصل مي شود؛ حاصل تکويني اعمال انسان است.
پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله خطاب به امير المومنين علي عليه السلام فرمود: « آيه ي (و ما اصابکم من مصيبة ... ) (10) بهترين آيه در قرآن مجيد است ؛ اي علي ! هر خراشي که از چوبي بر تن انسان وارد مي شود و هر لغزش قدمي ، بر اثر گناهي است که از او سر زده است ،... » .(11)
حضرت علي عليه السلام نيز در يکي از خطبه هاي نهج البلاغه مي فرمايد : «هيچ ملتي از آغوش ناز و نعمت زندگي گرفته نشد؛ مگر به واسطه ي گناهاني که انجام داد...».(12)
پي نوشتها :
1. علامه مجلسي قدس سره ، بحار الانوار، ج 79 ، ص 207.
2.العنکبوت (29): 45.
3. البقره (2):45.
4.بحار الانوار ، ج 79 ، ص 202.
5.المدثر (74):40و41.
6. بحار الانوار ، ج 79،ص 224.
7. الشوري (42):30.
8. العنکبوت (29):4و آل عمران (3):140.
9. بحار الانوار ، ج 15،ص 55.
10. الشوري (42):30.
11. بحار الانوار ، ج 70،ص 316.
12. نهج البلاغه ، خطبه ي 178؛براي آگاهي بيشتر ، ر.ک ؛ علامه طباطبايي قدس سره، تفسير الميزان، ج 2، ص 180 و ج 18 و ص 59 و آية الله مکارم شيرازي و ديگران، تفسير نمونه ، ج 20، ص 440.
ترک نماز به ويژه در بين جوانان ، علت هاي گوناگون دارد. سستي عقيده به معاد و خداشناسي ، تاثير منفي دوستان ناباب، مشکلات مادي ، سرخوردگي روحي و... ممکن است از علل اين پديده شوم باشد.
يکي از راه ها براي مداومت بر اداي نماز اين است که خودمان را به نماز اول وقت عادت دهيم. براي عادت کردن به نماز اول وقت ، مي توانيم نذر کنيم ، که مثلا « تا يک هفته اگر نماز را در اول وقت نخواندم براي خدا بر من ( واجب ) باشد که صد تومان در راه خدابدهم ». پس از موفقيت در هفته اول ، براي هفته دوم و... خواندن کتاب هاي مفيد چون :« حق اليقين » تأليف علامه مجلسي قدس سره و « منازل الاخرة » ، نوشته حاج شيخ عباس قمي قدس سره و ... نيز قطعا موثر است. علاوه بر آن معاشرت و دوستي با انسان هاي مقيد به نماز ، و در صورت امکان، کم کردن و حتي قطع رابطه با انسان هايي که نماز نمي خوانند ،در اشتياق انسان به عبادت خدا بسيار مفيد و موثر است. مشکلات مادي و سرخوردگي روحي را نيز با کمي تلاش و مشورت با افراد آگاه مي توان برطرف نمود.
توجه به آثار و برکات نماز، اثرات زيان بار ترک نماز و راه لذت بردن از خواندن نماز تا اندازه بسيار زيادي انسان را به هم صحبتي با خدا سوق مي دهد ؛ در ذيل به برخي از آن ها اشاره مي کنيم :
آثار نماز :
1. نماز ، وسيله شست و شوي گناهان و موجب آمرزش الهي است . پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله مي فرمايد : « هر کس با معرفت نماز بخواند، بخشيده مي شود » . (1)
2. نماز سدي در برابر گناهان آينده است : « همانا نماز از فحشا و منکرات جلوگيري مي کند». (2)
3. توجه به نماز نيرو بخش است : « از صبر و نماز ياري بجوييد » . (3)
4. پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله فرمود: « نماز ستون دين است ؛ هر کس نمازش را ترک کند، دينش را منهدم و خراب کرده است ». (4)
و... .
راه لذت بردن از نماز :
1.انديشه در اهميت و آثار نماز ، 2. کنترل افکار خود قبل از شروع نماز ، 3.انديشه در عظمت خداوند و...
اثرات ترک نماز :
1. رسول اکرم صلي الله عليه و اله مي فرمايد : « کسي که بدون عذر ، نمازش را ترک کند ،قطعا اعمال خيرش حبط و بي فايده مي گردد».
2. امير مؤمنان علي عليه السلام مي فرمايد :
« اللهم العن من ترک الصلوه متعمدا؛ خدايا لعنت کن کسي را که عمدا نماز را ترک کند».
3. ترک نماز ، موجب ورود در آتش است : « مؤمنان از مجرمان سؤال مي کنند که چه چيز شما را به دوزخ انداخت ؟! آن ها مي گويند : ما از نماز گزاران نبوديم ».(5)
4. پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله مي فرمايد : « کسي که نمازش را سبک بشمارد ، از من نيست ؛ والله بر سر حوض کوثر بر من وارد نخواهد شد ». (6)
و...
-شنيده ام که : گفته شده « دنيا دار مکافات است و برخي مصايب و مشکلات جسمي ، مالي و ... مردم به سبب اعمال و گناهاني است که از آن ها سر مي زند ؛ وحال آن که گفته مي شود که گرفتاري ها ، همگي آزمايش الهي است و ربطي به اعمال افراد ندارد در مورد اين اختلاف توضيح دهيد !
به يقين بين اعمال انسان ( حسنات و سيئات ) و حوادثي که در جهان رخ مي دهد ، ارتباط وجود دارد ؛ همچنان که در آيه ي شريفه آمده است : ( و ما اصبکم من مصيبة فبما کسبت ايديکم و يعفوا عن کثير ) (7)؛ و هر [ گونه ] مصيبتي به شما برسد به سبب دستاورد خود شماست ، و [ خدا ] از بسياري در مي گذرد » . اگر انسان بر اساس رضاي خدا عمل کند و راه طاعت او را پيش گيرد ، باز شدن درهاي برکت و رحمت را در پي خواهد داشت ، ولي اگر بشر از راه عبوديت خدا منحرف گشته و طريق ضلالت و گمراهي را دنبال کند، بايد منتظر انواع عذاب ؛ همچون ظهور فساد در خشکي و دريا، هلاکت امت ها، سلب امنيت ، شيوع ظلم ، بروز جنگ ها، سيل ، زلزله ، طوفان و... باشد.
اين مصيبت ها براي انسان فتنه و آزمايش است. خداي متعال به وسيله آن انسان هاي پاک را از ناپاک جدا مي کند ؛ همان گونه که فلز طلا گرفتار آتش و محک آزمايش مي شود، تا خالصش از ناخالص مشخص گردد؛ چنان که در آياتي از قرآن به آن اشاره مي گردد. (8) و مفهوم ظاهر آيه ي پيشين نيز عام است و همه گرفتاري ها را در بر مي گيرد و آشکار مي سازد که اين مصايب يک نوع مجازات الهي و هشدار است ، نه بلا ؛ چرا که بلا عبارت از عقوبت معنوي الهي ؛ يعني آثار بد عمل انسان است. اين امور از آن جهت بلا و مصيبت واقعي به شمار مي آيد : که اولا : معلول اراده و اختيار خود انسان است ، و ثانيا : در بردارنده ي هيچ خير و کمالي نيست. البته مصايب و مشکلات انبيا وائمه معصومين عليهم السلام به جهت ترفيع مقام و آزمايش آن ها بود ؛ از همين رو اولياي الهي ، مصايب را نعمت به حساب مي آوردند، چون با صبر و استقامت دشواري هاي آن را تحمل کرده و کمالات روحي خود را ارتقا مي بخشيدند ؛ چنان که امام صادق عليه السلام فرمود: « خدا زماني که بنده اي را دوست بدارد ، او را در درياي شدايد غوطه ور مي سازد».(9)
مصايبي که بر اثر غفلت ، نداشتن دقت و مشورت و سهل انگاري در امور حاصل مي شود؛ حاصل تکويني اعمال انسان است.
پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله خطاب به امير المومنين علي عليه السلام فرمود: « آيه ي (و ما اصابکم من مصيبة ... ) (10) بهترين آيه در قرآن مجيد است ؛ اي علي ! هر خراشي که از چوبي بر تن انسان وارد مي شود و هر لغزش قدمي ، بر اثر گناهي است که از او سر زده است ،... » .(11)
حضرت علي عليه السلام نيز در يکي از خطبه هاي نهج البلاغه مي فرمايد : «هيچ ملتي از آغوش ناز و نعمت زندگي گرفته نشد؛ مگر به واسطه ي گناهاني که انجام داد...».(12)
پي نوشتها :
1. علامه مجلسي قدس سره ، بحار الانوار، ج 79 ، ص 207.
2.العنکبوت (29): 45.
3. البقره (2):45.
4.بحار الانوار ، ج 79 ، ص 202.
5.المدثر (74):40و41.
6. بحار الانوار ، ج 79،ص 224.
7. الشوري (42):30.
8. العنکبوت (29):4و آل عمران (3):140.
9. بحار الانوار ، ج 15،ص 55.
10. الشوري (42):30.
11. بحار الانوار ، ج 70،ص 316.
12. نهج البلاغه ، خطبه ي 178؛براي آگاهي بيشتر ، ر.ک ؛ علامه طباطبايي قدس سره، تفسير الميزان، ج 2، ص 180 و ج 18 و ص 59 و آية الله مکارم شيرازي و ديگران، تفسير نمونه ، ج 20، ص 440.