پرسش :
دلايل عقلى و فطرى معاد را به تفصيل بنويسيد و به كتاب های مهم در اين باره اشاره كنيد؟
پاسخ :
پاسخ به سؤال، با طرح ديدگاه فلسفى سه مكتب مشّا، اشراق، حكمت متعاليه، و ديدگاه كلامى و عرفانى روشنتر خواهد شد. گسترۀ بحث در آثار انديشمندان، متضمن مباحثى چون امكان، ثبوت، اثبات و چگونگى وقوع معاد به صورت جسمانى، نفسانى يا هر دو است. بدين منظور، بخشهاى اصلى پاسخ را سرفصل های زیر تشکیل می دهد: الف. مفهوم معاد، ب. امكان و وقوع معاد، ج. ادعاها و توصيفات، د. اثبات معاد،
الف. مفاهيمى چون: 1. بازگشت به موطن اصلى؛ 2. مرگ بعد از زندگى و زندگى بعد از مرگ؛ 3. ايجاد عالمى ديگر مثل دنيا و اجتماع همۀ انسان ها؛ 4. بازگشت نفس به مبدأ؛ 5. انتقال روح از عالم شهادت به عالم غيب؛ 6. جمع نفوس جزئى به سوى نفس كلى؛ 7. قيامت يا به پاخاستن مردم از قبر؛
ب. ابتدا بايد امكان معاد و سپس وقوع آن اثبات گردد. امكان آن از وجود دنيا، قابل ادراك است.
ج. بسيارى از حكما و عرفا و متكلمان، معتقد به معاد جسمانى و روحانى هستند، اما در چگونگى بازگشت جسم اختلاف دارند، به اين كه بدن اخروى و عقلى خاص هر انسان و يا بدن دنيايى و يا بدن برزخى و يا...، بازگشت مىنمايد.
د. 1. دلايل عقلى قرآنى معاد، عبارت اند از: عالم آخرت لازمۀ هدفدارى دنيا، برپايى عدل و رسيدن انسان به كمال است. خدايى كه بار اول انسان را خلق كرد و بذر را در زمين مىروياند، بر معاد انسان نيز توانا است.
2. دلايل عقلى آن هم مانند؛ به خاطر واحد بودن نفس هر انسانى، تغيير خصوصيات بدن مّضرّ به معاد نيست. خيرات و كمالات عقلى، هنگام وابستگى نفس به بدن حاصل نمىشود، و با تحقق معاد، چنين كمالاتى به دست خواهد آمد. مرگ بدن، به خاطر توجه نفس به عالم ديگر است و اين به معناى بازگشت به موطن و جايگاه ابدى است. لازمۀ "خلقت" انسان، انتقال او به عالمى كاملتر است. بازگشت نفس به مبدأ، مقتضاى لفظ "معاد" است. شوق نفس به مبدأ، بيش از شوق به جسم است و بالاترين لذّت آن مشاهدۀ واقعيات است. معاد تجلّى گاه بعضى اسماى الاهی مثل معيد، محيى، حاشر، باعث و... است.
3. دلايل فطرى؛ تمامى اصول و فروع دين و از جمله معاد، فطرى است. ميل به جاودانگى فطرى است و با معاد، محقق مىشود.
غايت انسان، لذّات مادى نيست. ترس از مرگ و لوازم آن، نشانهاى بر فطرى بودن ميل به بقاست.
منبع: http://farsi.islamquest.net
پاسخ به سؤال، با طرح ديدگاه فلسفى سه مكتب مشّا، اشراق، حكمت متعاليه، و ديدگاه كلامى و عرفانى روشنتر خواهد شد. گسترۀ بحث در آثار انديشمندان، متضمن مباحثى چون امكان، ثبوت، اثبات و چگونگى وقوع معاد به صورت جسمانى، نفسانى يا هر دو است. بدين منظور، بخشهاى اصلى پاسخ را سرفصل های زیر تشکیل می دهد: الف. مفهوم معاد، ب. امكان و وقوع معاد، ج. ادعاها و توصيفات، د. اثبات معاد،
الف. مفاهيمى چون: 1. بازگشت به موطن اصلى؛ 2. مرگ بعد از زندگى و زندگى بعد از مرگ؛ 3. ايجاد عالمى ديگر مثل دنيا و اجتماع همۀ انسان ها؛ 4. بازگشت نفس به مبدأ؛ 5. انتقال روح از عالم شهادت به عالم غيب؛ 6. جمع نفوس جزئى به سوى نفس كلى؛ 7. قيامت يا به پاخاستن مردم از قبر؛
ب. ابتدا بايد امكان معاد و سپس وقوع آن اثبات گردد. امكان آن از وجود دنيا، قابل ادراك است.
ج. بسيارى از حكما و عرفا و متكلمان، معتقد به معاد جسمانى و روحانى هستند، اما در چگونگى بازگشت جسم اختلاف دارند، به اين كه بدن اخروى و عقلى خاص هر انسان و يا بدن دنيايى و يا بدن برزخى و يا...، بازگشت مىنمايد.
د. 1. دلايل عقلى قرآنى معاد، عبارت اند از: عالم آخرت لازمۀ هدفدارى دنيا، برپايى عدل و رسيدن انسان به كمال است. خدايى كه بار اول انسان را خلق كرد و بذر را در زمين مىروياند، بر معاد انسان نيز توانا است.
2. دلايل عقلى آن هم مانند؛ به خاطر واحد بودن نفس هر انسانى، تغيير خصوصيات بدن مّضرّ به معاد نيست. خيرات و كمالات عقلى، هنگام وابستگى نفس به بدن حاصل نمىشود، و با تحقق معاد، چنين كمالاتى به دست خواهد آمد. مرگ بدن، به خاطر توجه نفس به عالم ديگر است و اين به معناى بازگشت به موطن و جايگاه ابدى است. لازمۀ "خلقت" انسان، انتقال او به عالمى كاملتر است. بازگشت نفس به مبدأ، مقتضاى لفظ "معاد" است. شوق نفس به مبدأ، بيش از شوق به جسم است و بالاترين لذّت آن مشاهدۀ واقعيات است. معاد تجلّى گاه بعضى اسماى الاهی مثل معيد، محيى، حاشر، باعث و... است.
3. دلايل فطرى؛ تمامى اصول و فروع دين و از جمله معاد، فطرى است. ميل به جاودانگى فطرى است و با معاد، محقق مىشود.
غايت انسان، لذّات مادى نيست. ترس از مرگ و لوازم آن، نشانهاى بر فطرى بودن ميل به بقاست.
منبع: http://farsi.islamquest.net