پرسش :
آیا امام زمان ازدواج کرده است یا خیر؟
پاسخ :
زندگانى شخصى حضرت مهدى (عج) از جمله مسائلى است كه نمىتوان در آن به سادگى به علم و يقين رسيد، ولى مىتوان با بررسى روايات، احتمالى را به واقع نزديك تر دانست. در اين موضوع كه آيا امام زمان (عج) زن و فرزند دارد، سه احتمال وجود دارد:
الف: امام (عج) اساساً ازدواج نكرده است.
ب: ازدواج كرده است اما فرزند ندارد.
ج: آن جناب ازدواج كرده و فرزند هم دارد.
لازمهى پذيرش احتمال اول، اين است كه آن حضرت يكى از سنتهاى اسلامى را ترك گفته باشد و چنين امرى بعيد به نظر مىرسد.
البته گفته شده است كه مسئله ی غيبت امام زمان اهم است و ازدواج مهم و مانعى ندارد كه به خاطر امر مهم تر، مسئله ی مهم ترك شود، ولى اين گفتار مورد پذيرش نيست؛ چون ميان غيبت و ازدواج تزاحمى وجود ندارد و اين دو قابل جمع هستند.
اما در احتمال دوم گر چه اشكال احتمال اول وجود ندارد؛ اما اين سؤال بى پاسخ مىماند كه آيا همسر آن حضرت هم عمر طولانى دارد، يا آن جناب در هر زمان همسرهاى متعددى بر مىگزيند؟ دليلى در اين رابطه وجود ندارد كه موضوع را بر ما روشن كند، اما مىتوان گفت كه پذيرش ازدواج با همسرهاى متعدد، استبعادى ندارد و غيبت امام (عج) اقتضا ندارد كه امام (عج) يك داشته همسر باشد كه همچون او داراى عمر طولانى باشد؛ زيرا از بعضى از روايات به دست مىآيد كه غيبت آن جناب غيبت عنوانى است نه شخصى.[1] لذا مىتواند با مردم به صورت ناشناس حشر و نشر داشته باشد و با آنها زندگى كند، اما كسى نداند كه ايشان امام زمان (عج) است.
اين سؤال در احتمال سوم هم مطرح مىگردد. علاوه بر اين كه بعضى اين احتمال را بعيد شمردهاند؛ زيرا اگر امام زمان (عج) فرزندانى داشته باشد، بالاخره آنها روزى به جست و جوى اصل خود مىپردازند و... و اين با فلسفهى غيبت سازگارى ندارد.
در ميان روايات هم نمىتوان به دليل معتبرى دست يافت كه يكى از اين سه را تأئيد نمايد.
شيخ طوسى از امام صادق (ع) روايت كرده است كه: "لايطَّلعُ على موضِعه احدٌ من وُلْدِه ولا غيره".[2] اما همين سخن را نعمانى به گونهى ديگر نقل كرده است: "لايطلع على موضعه احدٌ من ولى و غيره".[3]
از اين رو با وجود اين اختلاف، استناد به نقل شيخ، اطمينان بخش نيست، بلكه از جهاتى همانند علو سند و لفظ حديث، روايت نعمانى معتبرتر به نظر مىرسد، مثلاً از يك سو در حديث شيخ طوسى، ضمير مفرد به جاى جمع آمده است. (به جاى اينكه گفته شود فرزندان او و ديگران، آمده كه فرزندان او و ديگرى) مگر اين كه يكى از اين سه احتمال را بپذيريم:
أ: آوردن ضمير "ه" در "ولده" از اشتباهات نسّاخ بوده است. ب: روايت خواسته است اشاره كند كه امام يك فرزند دارد. ج: مراد از لفظ "ولد" اسم جنس است.
لذا عدهاى گفتهاند كه روايت شيخ طوسى در مقام بيان، مبالغهى در خفا مىباشد، نه اين كه آن حضرت فرزندى دارد، بلكه در صدد بيان اين نكته است كه بر فرض اگر آن حضرت فرزندى مىداشت، از جايگاه و سرّ او، آن فرزندان هم آگاه نبودند.[4] و از سوى ديگر اگر از اشكال سندى بعضى از متون كه در اين باب وجود دارد، صرف نظر كنيم، صراحتى در آنها مشاهده نمىشود و قابل حمل بر عصر ظهور مىباشند. مثلاً ابن طاووس از امام رضا (ع) نقل كرده است كه: "اللهم اعطه فى نفسه و اهله و ولده و ذريته".[5] از امام صادق (ع) هم روايت شده كه: "كانى ارى نزول القائم فى مسجد السهلة باهله و عياله".[6]
عدهاى با تمسك به داستان جزيرهى خضرا گفتهاند كه امام (عج) فرزندانى دارد كه بر آن جزيره با نظارت آن امام ، حكومت مىكنند و... . اما بايد گفت كه اين داستان، افسانهاى بيش نيست.[7] و بيشتر به داستان تخيلى شبيه است تا داستان واقعى.
علامه ی مجلسى (ره) در اين باب مىفرمايد: چون اين داستان را در كتابهاى معتبر نيافتم، آن را در فصلى جداگانه آوردهام.[8] و شيخ آقا بزرگ تهرانى آن را يك داستان تخيلى شمرده است.[9]
نتيجه، اين كه گر چه داشتن همسر و فرزند محتمل است، اما در اين باب نمىتوان به روايت معتبرى استناد كرد.[10] و از سوى ديگر دليل محكم و معتبرى هم بر ترك سنت الاهى ازدواج از طرف امام زمان (عج) وجود ندارد.
پی نوشتها:
[1] مثلاً امام صادق (ع) مىفرمايد: "صاحب الزمان (عج) در ميان مردم رفت و آمد مىكند، در بازار قدم مىنهد و گاهى بر فرش منزلهاى دوستان مىنشيند، لكن او را نمىشناسند"، كتاب الغيبة، نعمانى، ص 164.
[2] شيخ طوسى، كتاب غيبت، ص 102.
[3] نعمانى، غيبت، ص 172؛ منتخب الاثر، ص 252، به نقل از، امامت و مهدويت، پاسخ به ده پرسش، زندگانى شخصى حضرت مهدى (عج)، ص 54؛ الاخبار الدخيلة، ج 1، ص 150؛ تاريخ الغيبة الكبرى، ص 69، به نقل از ،جزيرهى خضرا در ترازوى نقد، ص 218، سيد جعفر مرتضى عاملى.
[4] محمد، صدر، تاريخ الغيبة الكبرى، ج 2، ص 65، مكتبة الامام اميرالمؤمنين (ع) العامة، اصفهان.
[5] ابن طاووس، جمال الاسبوع، ص 510، به نقل از جزيرهى خضرا در ترازوى نقد، ص 219.
[6] بحارالانوار، ج 52، ص 317.
[7] براى آگاهى بيشتر ر.ك: دراسة فى علامات الظهور و الجزيرة الخضرا، سيد جعفر مرتضى عاملى، ص 263 و يا ترجمهى اين كتاب، ص 225 - 217.
[8] بحارالانوار، ج 52، ص 159.
[9] الذرية الى تصانيف الشيعه، ج 5، ص 108؛ دارالاضواء، چاپ بيروت، طبقات اعلام الشيعة، قرن هشتم، 1145.
[10] مسعودى در اثبات الوصية، ص201، از امام رضا (ع) روايتى نقل كرده است كه اگر در روایات آمده است هيچ امامى از دنيا نمىرود تا فرزندش را ببيند، مربوط به قائم (ع) نمىشود. ر.ك: امامت و مهدويت، صافى گلپايگانى، پاسخ به ده پرسش، ص 56 - 53، چشم به راه مهدى، جمعى از نويسندگان مجله ی حوزه، ص 356 - 351، جزيره خضرا در ترازوى نقد، ص 221 - 217.
منبع: http://farsi.islamquest.net
زندگانى شخصى حضرت مهدى (عج) از جمله مسائلى است كه نمىتوان در آن به سادگى به علم و يقين رسيد، ولى مىتوان با بررسى روايات، احتمالى را به واقع نزديك تر دانست. در اين موضوع كه آيا امام زمان (عج) زن و فرزند دارد، سه احتمال وجود دارد:
الف: امام (عج) اساساً ازدواج نكرده است.
ب: ازدواج كرده است اما فرزند ندارد.
ج: آن جناب ازدواج كرده و فرزند هم دارد.
لازمهى پذيرش احتمال اول، اين است كه آن حضرت يكى از سنتهاى اسلامى را ترك گفته باشد و چنين امرى بعيد به نظر مىرسد.
البته گفته شده است كه مسئله ی غيبت امام زمان اهم است و ازدواج مهم و مانعى ندارد كه به خاطر امر مهم تر، مسئله ی مهم ترك شود، ولى اين گفتار مورد پذيرش نيست؛ چون ميان غيبت و ازدواج تزاحمى وجود ندارد و اين دو قابل جمع هستند.
اما در احتمال دوم گر چه اشكال احتمال اول وجود ندارد؛ اما اين سؤال بى پاسخ مىماند كه آيا همسر آن حضرت هم عمر طولانى دارد، يا آن جناب در هر زمان همسرهاى متعددى بر مىگزيند؟ دليلى در اين رابطه وجود ندارد كه موضوع را بر ما روشن كند، اما مىتوان گفت كه پذيرش ازدواج با همسرهاى متعدد، استبعادى ندارد و غيبت امام (عج) اقتضا ندارد كه امام (عج) يك داشته همسر باشد كه همچون او داراى عمر طولانى باشد؛ زيرا از بعضى از روايات به دست مىآيد كه غيبت آن جناب غيبت عنوانى است نه شخصى.[1] لذا مىتواند با مردم به صورت ناشناس حشر و نشر داشته باشد و با آنها زندگى كند، اما كسى نداند كه ايشان امام زمان (عج) است.
اين سؤال در احتمال سوم هم مطرح مىگردد. علاوه بر اين كه بعضى اين احتمال را بعيد شمردهاند؛ زيرا اگر امام زمان (عج) فرزندانى داشته باشد، بالاخره آنها روزى به جست و جوى اصل خود مىپردازند و... و اين با فلسفهى غيبت سازگارى ندارد.
در ميان روايات هم نمىتوان به دليل معتبرى دست يافت كه يكى از اين سه را تأئيد نمايد.
شيخ طوسى از امام صادق (ع) روايت كرده است كه: "لايطَّلعُ على موضِعه احدٌ من وُلْدِه ولا غيره".[2] اما همين سخن را نعمانى به گونهى ديگر نقل كرده است: "لايطلع على موضعه احدٌ من ولى و غيره".[3]
از اين رو با وجود اين اختلاف، استناد به نقل شيخ، اطمينان بخش نيست، بلكه از جهاتى همانند علو سند و لفظ حديث، روايت نعمانى معتبرتر به نظر مىرسد، مثلاً از يك سو در حديث شيخ طوسى، ضمير مفرد به جاى جمع آمده است. (به جاى اينكه گفته شود فرزندان او و ديگران، آمده كه فرزندان او و ديگرى) مگر اين كه يكى از اين سه احتمال را بپذيريم:
أ: آوردن ضمير "ه" در "ولده" از اشتباهات نسّاخ بوده است. ب: روايت خواسته است اشاره كند كه امام يك فرزند دارد. ج: مراد از لفظ "ولد" اسم جنس است.
لذا عدهاى گفتهاند كه روايت شيخ طوسى در مقام بيان، مبالغهى در خفا مىباشد، نه اين كه آن حضرت فرزندى دارد، بلكه در صدد بيان اين نكته است كه بر فرض اگر آن حضرت فرزندى مىداشت، از جايگاه و سرّ او، آن فرزندان هم آگاه نبودند.[4] و از سوى ديگر اگر از اشكال سندى بعضى از متون كه در اين باب وجود دارد، صرف نظر كنيم، صراحتى در آنها مشاهده نمىشود و قابل حمل بر عصر ظهور مىباشند. مثلاً ابن طاووس از امام رضا (ع) نقل كرده است كه: "اللهم اعطه فى نفسه و اهله و ولده و ذريته".[5] از امام صادق (ع) هم روايت شده كه: "كانى ارى نزول القائم فى مسجد السهلة باهله و عياله".[6]
عدهاى با تمسك به داستان جزيرهى خضرا گفتهاند كه امام (عج) فرزندانى دارد كه بر آن جزيره با نظارت آن امام ، حكومت مىكنند و... . اما بايد گفت كه اين داستان، افسانهاى بيش نيست.[7] و بيشتر به داستان تخيلى شبيه است تا داستان واقعى.
علامه ی مجلسى (ره) در اين باب مىفرمايد: چون اين داستان را در كتابهاى معتبر نيافتم، آن را در فصلى جداگانه آوردهام.[8] و شيخ آقا بزرگ تهرانى آن را يك داستان تخيلى شمرده است.[9]
نتيجه، اين كه گر چه داشتن همسر و فرزند محتمل است، اما در اين باب نمىتوان به روايت معتبرى استناد كرد.[10] و از سوى ديگر دليل محكم و معتبرى هم بر ترك سنت الاهى ازدواج از طرف امام زمان (عج) وجود ندارد.
پی نوشتها:
[1] مثلاً امام صادق (ع) مىفرمايد: "صاحب الزمان (عج) در ميان مردم رفت و آمد مىكند، در بازار قدم مىنهد و گاهى بر فرش منزلهاى دوستان مىنشيند، لكن او را نمىشناسند"، كتاب الغيبة، نعمانى، ص 164.
[2] شيخ طوسى، كتاب غيبت، ص 102.
[3] نعمانى، غيبت، ص 172؛ منتخب الاثر، ص 252، به نقل از، امامت و مهدويت، پاسخ به ده پرسش، زندگانى شخصى حضرت مهدى (عج)، ص 54؛ الاخبار الدخيلة، ج 1، ص 150؛ تاريخ الغيبة الكبرى، ص 69، به نقل از ،جزيرهى خضرا در ترازوى نقد، ص 218، سيد جعفر مرتضى عاملى.
[4] محمد، صدر، تاريخ الغيبة الكبرى، ج 2، ص 65، مكتبة الامام اميرالمؤمنين (ع) العامة، اصفهان.
[5] ابن طاووس، جمال الاسبوع، ص 510، به نقل از جزيرهى خضرا در ترازوى نقد، ص 219.
[6] بحارالانوار، ج 52، ص 317.
[7] براى آگاهى بيشتر ر.ك: دراسة فى علامات الظهور و الجزيرة الخضرا، سيد جعفر مرتضى عاملى، ص 263 و يا ترجمهى اين كتاب، ص 225 - 217.
[8] بحارالانوار، ج 52، ص 159.
[9] الذرية الى تصانيف الشيعه، ج 5، ص 108؛ دارالاضواء، چاپ بيروت، طبقات اعلام الشيعة، قرن هشتم، 1145.
[10] مسعودى در اثبات الوصية، ص201، از امام رضا (ع) روايتى نقل كرده است كه اگر در روایات آمده است هيچ امامى از دنيا نمىرود تا فرزندش را ببيند، مربوط به قائم (ع) نمىشود. ر.ك: امامت و مهدويت، صافى گلپايگانى، پاسخ به ده پرسش، ص 56 - 53، چشم به راه مهدى، جمعى از نويسندگان مجله ی حوزه، ص 356 - 351، جزيره خضرا در ترازوى نقد، ص 221 - 217.
منبع: http://farsi.islamquest.net