پرسش :

با توجه به آيه شريفه‏ى »وَلو شئنا لَأتينا كُلَّ نفس هُدها...« روشن مى‏شود كه هدايت شدن همه‏ى انسان‏ها را خداوند اراده نكرده است. اگر خداوند خير تمام موجودات را مى‏خواست هدايت همه را اراده مى‏كرد، ولى اين كار را نكرده است. چرا؟

پاسخ :
آنچه به استناد آيه‏ى شريفه‏ى(سجده، 13) گفته شده كه خداوند هدايت همه‏ى انسان‏ها را اراده نكرده، باطل است. بلكه مطلب عكس آن است، و خداوند هدايت تمامى موجودات را اراده كرده است؛ چون بنابر آنچه از آيات استفاده مى‏شود: الف( هدايت الهى به هدايت تكوينى و تشريعى تقسيم مى‏گردد. هدايت تكوينى كه هدايتى عام است به همه‏ى پديده‏هاى هستى تعلق گرفته، و خداوند او را به واسطه‏ى آنچه در سرشتش نهاده به سوى كمال و هدفى كه برايش تعيين كرده به جريان انداخته است. و هدايت تشريعى كه هدايتى خاص براى صاحبان عقل و انديشه است مربوط به امور تشريعى از قبيل اعتقادات حقّه و قوانين الهى بايدها و نبايدها و... مى‏باشد كه به وسيله‏ى انبيا و ائمه‏ى معصومين عليهم السلام نسبت به بشر انجام پذيرفته است، و اين هدايت نيز منّتى مى‏باشد بر همه‏ى انسان‏ها و نوع بشر از هر دو هدايت برخوردار است. ب( آيات بسيارى بر مختار بودن انسان دلالت مى‏كند چنانچه مى‏فرمايد: »ما راه را به او نشان داديم، خواه شاكر باشد و يا ناسپاس« و اين حق انتخاب و اختيار، هدايتى تكوينى از ناحيه‏ى خداست، چراكه منشأ اختيار انسان نمى‏تواند خود انسان باشد والّا اشكال دور و يا تسلسل پيش مى‏آيد. ج( هستى بر مبناى نظام علّى و معلولى است و سنّت خداى تبارك و تعالى اينگونه است كه امور را از مجراى اسباب به جريان اندازد، و در مسئله‏ى هدايت هم وسيله‏اى فراهم مى‏كند تا مطلوب و هدف براى هر كس كه او بخواهد روشن گشته، بنده‏اش در مسير زندگى به هدف نهايى خود برسد. در نتيجه، بر اساس صريح آيات قرآن، هدايت تكوينى خداوند شامل همه‏ى موجودات شده و علاوه، انسان مشمول هدايت تشريعى نيز گرديده است، ولى از طرفى چون در سرشت و جوهره‏ى آدمى اراده و اختيار به صورت تكوينى نهفته شده، او مختار است با يارى جستن از هدايت‏هاى خاصه‏ى الهى، زمينه‏ى هدايت افزونتر را فراهم نمايد و يا با چشم بستن بر هدايت‏هاى خاصه در خلاف جريان هدايت طىّ طريق نمايد كه سرانجامش كفر و ظلم است. و از آيه مورد نظر مى‏توان فهميد كه اگر اراده‏ى خداوند تعلق مى‏گرفت سرشت آدمى را همانند ديگر پديده‏ها، بدون اختيار مى‏آفريد. ولى خداوند با اعطاى
حق انتخاب به انسان، او را در پرتو هدايت‏هاى تكوينى و تشريعى خويش مكلف و مسئول نمود تا به اين وسيله، حق را از باطل جدا سازد. و بنابر همان سنت الهى اگر انسانى با انتخابش در مسير ظلم و كفر قدم بردارد به طور طبيعى هدايت الهى نمى‏تواند به ظلم و كفر تعلق بگيرد، و انسانى كه با انتخابش در مسير حق حركت كند، توفيق هدايت افزونتر را مى‏يابد.

منبع: http://farsi.islamquest.net