پرسش :
آنچه که مشهور است توسل به ائمه(ع) برای رسیدن به خدا است، ولی بعضی از وقت ها آدم دلش می خواهد که خود شخصاً بدون هیچ واسطه ای خدا را صدا بزند. آیا چنین چیزی امکان دارد؟
پاسخ :
"توسل" در لغت به معنای تقرب به چیزی به وسیله ی عملی است[1]. "وسیله"، آن واسطه ای است که انسان با آن خود را به چیزی با میل و رغبت می رساند [2].
توسل جستن به اولیای الاهی و امامان معصوم(ع) که همان انسان های کامل هستند، یکی از امور مسلمی است که در آیات قرآن و احادیث آمده است.
قرآن در این زمینه می فرماید: "و اگر اين مخالفان، هنگامى كه به خود ستم مىكردند (و فرمان هاى خدا را زير پا مىگذاردند)، به نزد تو مىآمدند و از خدا طلب آمرزش مىكردند و پيامبر هم براى آنها استغفار مىكرد، خدا را توبه پذير و مهربان مىيافتند[3]. "
در آیه دیگری می فرماید: "اى كسانى كه ايمان آوردهايد! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهيزيد! و وسيلهاى براى تقرب به او بجویيد! و در راه او جهاد كنيد، باشد كه رستگار شويد!"[4].
در روایاتی که از ائمه اطهار رسیده است، آنان خود را به عنوان وسیله (وسیله ای برای تقرب به خداوند) معرفی کرده اند[5].
پس نقش توسل در دنیا همانند شفاعت در قیامت غیر قابل انکار است. به وسیله ی توسل است که انسان به خداوند نزدیک شده و حوایج مادی و معنوی خود را طلب می کند.
خداوند می فرماید: «و ابتغوا الیه الوسیله»[6]؛ یعنی به سوی خداوند به دنبال وسیله و واسطه باشید».
در بعضی از دعاها هم که به ما رسیده است، صفات خداوند یا ذات او، وسیله ای برای رسیدن به قرب پروردگار معرفی شده است. مانند دعای روز مباهله که می فرماید: «خداوندا از تو می خواهم به همه ی جلالت، خداوندا از تو می خواهم به زیباترین جمالت ...» [7]
از سویی دیگر در قرآن آمده است:
پروردگار شما گفته است: «مرا بخوانيد تا (دعاى) شما را بپذيرم!.[8]
و او از « رگ گردن به انسان نزدیک تر »[9] و تمام زوایای « آشکار و پنهان » [10] دل ما را می داند.
در مناجات مطیعین از مناجات های" خمس عشره" آمده است: « خداوندا ما وسیله ای به درگاهت نداریم مگر خودت».[11]
خود ائمه هم در راز و نیازهایشان چنین عمل کرده اند؛ یعنی بدون هیچ واسطه ای با خداوند صحبت کرده اند و با امر کردن به خواندن این گونه دعاها این روش را به ما آموخته اند. دعای امام حسین (ع) در روز عرفه این چنین دعایی است که حضرت مستقیماً خدا را مورد خطاب قرار می دهد.[12] هر کس که این دعا را بخواند چنین احساسی دارد که مستقیماً با خداوند صحبت می کند.
از مجموع آنچه بیان شد چنین نتیجه گرفته می شود:
توسل به خداوند از دو راه امکان پذیر است و توسل به ائمه اطهار (ع) با خواندن بی واسطه ی خدا هیچ منافاتی ندارد و انسان از هر دو راه می تواند به مقصدش (استجابت دعا) برسد.
توسل به ائمه (ع) به معنای آن نیست که انسان هیچ گاه با خداوند صحبت نکند و او را مستقیماً مورد خطاب قرار ندهد، بلکه صحبت کردن با خداوند در هر زمان ،مکان و بدون واسطه ممکن و میسر است[13].
منتها باید توجه داشت که استفاده از این راه در مواردی آسان تر است و انسان را زودتر به مقصد می رساند[14]. آیا بنده ای که به اعمال و کارهای خود نگاه کرده و خود را در درگاه خداوند آن چنان خجل و شرمنده می بیند که به خود اجازه نمی دهد که از خداوند در خواست مستقیمی داشته باشد و چون برای بیان کردن درخواستش حیا می کند، کسانی را که در پیشگاه پروردگار ارزش و آبرویی دارند (اولیا خداوند)، واسطه قرار می دهد و از طریق آنان خواسته ها و نیازمندی های خود را مطرح می کند، بهترین راه را برنگزیده است؟!.
و از این جهت است که در دعای توسل، بعد از ذکر نام ائمه (ع) و توسل به آنها حوایج دنیا و آخرت برده شده و شخص آنها وسیله ی رسیدن به قرب الاهی و برآوردن حاجات قرار می گیرند.[15]
پی نوشتها:
[1]. جوهری، صحاح اللغه، ماده" و س ل".
[2]. ترجمه ی المیزان، ج 5، ص 535.
[3]. "وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحيماً" نساء، 64.
[4]. "يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسيلَةَ وَ جاهِدُوا في سَبيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ". مائده، 35 .
[5]. ترجمه ی المیزان، ج 5، ص 545.
[6]. مائده، 35.
[7]. مفاتیح الجنان، دعا در روز مباهله، ص 467.
[8]. وَ قَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونىِ أَسْتَجِبْ لَكمُْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبرُِونَ عَنْ عِبَادَتىِ سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِين" غافر، 60 .
[9] . ق ، 16.
[10]. ابراهیم ، 38.
[11]. مفاتیح الجنان، دعای خمسةعشر، ص 205.
[12]. مفاتیح الجنان، دعای امام حسین (ع) در روز عرفه.
[13]. ادعیه و دعاهایی هم که از ائمه (ع) به ما رسیده راه بهتر صحبت کردن و بهتر خواندن خداوند را نشان می دهد و هرگز به این معنا نیست که انسان به جز اینها نمی تواند با خدواند صحبت کند.
[14]. و این به آن جهت است که اهل بیت در نزد خدا آبرو دارند و مورد محبت الاهی اند و توسل به ائمه(ع)؛ یعنی توسل به محبت آن بزرگواران. در زیارت عاشورا آمده است « من تقرب می جویم به خداوند به وسیله ی محبت شما » و طبیعی است که اگر انسانی محبت کسی را در دل داشته باشد که مورد محبت الاهی است دوست دارد که از طریق او به درگاه الاهی برود. علاوه بر این که واسطه قرار دادن چنین اشخاصی موجبات بیشتر استجابت دعا و حاجت را فراهم می کند .
[15]. مفاتیح الجنان، دعا توسل دیگر، ص 184.
منبع: http://farsi.islamquest.net
"توسل" در لغت به معنای تقرب به چیزی به وسیله ی عملی است[1]. "وسیله"، آن واسطه ای است که انسان با آن خود را به چیزی با میل و رغبت می رساند [2].
توسل جستن به اولیای الاهی و امامان معصوم(ع) که همان انسان های کامل هستند، یکی از امور مسلمی است که در آیات قرآن و احادیث آمده است.
قرآن در این زمینه می فرماید: "و اگر اين مخالفان، هنگامى كه به خود ستم مىكردند (و فرمان هاى خدا را زير پا مىگذاردند)، به نزد تو مىآمدند و از خدا طلب آمرزش مىكردند و پيامبر هم براى آنها استغفار مىكرد، خدا را توبه پذير و مهربان مىيافتند[3]. "
در آیه دیگری می فرماید: "اى كسانى كه ايمان آوردهايد! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهيزيد! و وسيلهاى براى تقرب به او بجویيد! و در راه او جهاد كنيد، باشد كه رستگار شويد!"[4].
در روایاتی که از ائمه اطهار رسیده است، آنان خود را به عنوان وسیله (وسیله ای برای تقرب به خداوند) معرفی کرده اند[5].
پس نقش توسل در دنیا همانند شفاعت در قیامت غیر قابل انکار است. به وسیله ی توسل است که انسان به خداوند نزدیک شده و حوایج مادی و معنوی خود را طلب می کند.
خداوند می فرماید: «و ابتغوا الیه الوسیله»[6]؛ یعنی به سوی خداوند به دنبال وسیله و واسطه باشید».
در بعضی از دعاها هم که به ما رسیده است، صفات خداوند یا ذات او، وسیله ای برای رسیدن به قرب پروردگار معرفی شده است. مانند دعای روز مباهله که می فرماید: «خداوندا از تو می خواهم به همه ی جلالت، خداوندا از تو می خواهم به زیباترین جمالت ...» [7]
از سویی دیگر در قرآن آمده است:
پروردگار شما گفته است: «مرا بخوانيد تا (دعاى) شما را بپذيرم!.[8]
و او از « رگ گردن به انسان نزدیک تر »[9] و تمام زوایای « آشکار و پنهان » [10] دل ما را می داند.
در مناجات مطیعین از مناجات های" خمس عشره" آمده است: « خداوندا ما وسیله ای به درگاهت نداریم مگر خودت».[11]
خود ائمه هم در راز و نیازهایشان چنین عمل کرده اند؛ یعنی بدون هیچ واسطه ای با خداوند صحبت کرده اند و با امر کردن به خواندن این گونه دعاها این روش را به ما آموخته اند. دعای امام حسین (ع) در روز عرفه این چنین دعایی است که حضرت مستقیماً خدا را مورد خطاب قرار می دهد.[12] هر کس که این دعا را بخواند چنین احساسی دارد که مستقیماً با خداوند صحبت می کند.
از مجموع آنچه بیان شد چنین نتیجه گرفته می شود:
توسل به خداوند از دو راه امکان پذیر است و توسل به ائمه اطهار (ع) با خواندن بی واسطه ی خدا هیچ منافاتی ندارد و انسان از هر دو راه می تواند به مقصدش (استجابت دعا) برسد.
توسل به ائمه (ع) به معنای آن نیست که انسان هیچ گاه با خداوند صحبت نکند و او را مستقیماً مورد خطاب قرار ندهد، بلکه صحبت کردن با خداوند در هر زمان ،مکان و بدون واسطه ممکن و میسر است[13].
منتها باید توجه داشت که استفاده از این راه در مواردی آسان تر است و انسان را زودتر به مقصد می رساند[14]. آیا بنده ای که به اعمال و کارهای خود نگاه کرده و خود را در درگاه خداوند آن چنان خجل و شرمنده می بیند که به خود اجازه نمی دهد که از خداوند در خواست مستقیمی داشته باشد و چون برای بیان کردن درخواستش حیا می کند، کسانی را که در پیشگاه پروردگار ارزش و آبرویی دارند (اولیا خداوند)، واسطه قرار می دهد و از طریق آنان خواسته ها و نیازمندی های خود را مطرح می کند، بهترین راه را برنگزیده است؟!.
و از این جهت است که در دعای توسل، بعد از ذکر نام ائمه (ع) و توسل به آنها حوایج دنیا و آخرت برده شده و شخص آنها وسیله ی رسیدن به قرب الاهی و برآوردن حاجات قرار می گیرند.[15]
پی نوشتها:
[1]. جوهری، صحاح اللغه، ماده" و س ل".
[2]. ترجمه ی المیزان، ج 5، ص 535.
[3]. "وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحيماً" نساء، 64.
[4]. "يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسيلَةَ وَ جاهِدُوا في سَبيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ". مائده، 35 .
[5]. ترجمه ی المیزان، ج 5، ص 545.
[6]. مائده، 35.
[7]. مفاتیح الجنان، دعا در روز مباهله، ص 467.
[8]. وَ قَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونىِ أَسْتَجِبْ لَكمُْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبرُِونَ عَنْ عِبَادَتىِ سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِين" غافر، 60 .
[9] . ق ، 16.
[10]. ابراهیم ، 38.
[11]. مفاتیح الجنان، دعای خمسةعشر، ص 205.
[12]. مفاتیح الجنان، دعای امام حسین (ع) در روز عرفه.
[13]. ادعیه و دعاهایی هم که از ائمه (ع) به ما رسیده راه بهتر صحبت کردن و بهتر خواندن خداوند را نشان می دهد و هرگز به این معنا نیست که انسان به جز اینها نمی تواند با خدواند صحبت کند.
[14]. و این به آن جهت است که اهل بیت در نزد خدا آبرو دارند و مورد محبت الاهی اند و توسل به ائمه(ع)؛ یعنی توسل به محبت آن بزرگواران. در زیارت عاشورا آمده است « من تقرب می جویم به خداوند به وسیله ی محبت شما » و طبیعی است که اگر انسانی محبت کسی را در دل داشته باشد که مورد محبت الاهی است دوست دارد که از طریق او به درگاه الاهی برود. علاوه بر این که واسطه قرار دادن چنین اشخاصی موجبات بیشتر استجابت دعا و حاجت را فراهم می کند .
[15]. مفاتیح الجنان، دعا توسل دیگر، ص 184.
منبع: http://farsi.islamquest.net