پرسش :
معنای جهل بسیط و مرکب ، علم بسیط و مرکب و تصور بسیط و مرکب چیست؟
پاسخ :
مرکب به معنای سوار شدن و هر گاه چند جزء (عنصر) در کنار هم قرار گرفته یا با هم ترکیب شوند، یک مجموعه را تشکیل داده که به آن مرکب گفته می شود.
در مقابل بسیط به چیزی گفته می شود که جزء نداشته و مرکب نباشد.
اما معنا و مفهوم علم و جهل از بدیهی ترین معانی هستند. بنا بر این تعریف آنها به کلماتی از قبیل دانش و نادانی و آگاهی و نا آگاهی و شناخت و... تعریف واقعی نیست و تعریف شرح الاسمی است یعنی استفاده از کلمات دیگری است که هم معنای آنها هستند.
علم به دو قسم حصولی و حضوری تقسیم می شود و علم حصولی علم به شیئ است به واسطه حاکی خود نیز به تصور و تصدیق تقسیم می شود.پس تصور یکی از اقسام علم حصولی استکه عبارت است از علم به شیئ بدون حکم به درستی و صدق آن. و خود تصور نیز به اقسامی تقسیم می شود.ولی تصدیق علم به درستی یک قضیه است .
حال بحث در این است که ترکیب و بساطت در علم وجهل و تصور به چه معناست؟برای بساطت و ترکیب علم فرض هایی متصور است:
1- علم مرکب :ترکیب در علم به معنای این است که ما در واقع دو علم داشته باشیم: 1-علم به شیئ 2-علم به علم به آن شیئ. یعنی ما هم از چیزی آگاهی داریم و هم به آگاه بودن خود آگاهی داریم.(می دانیم که می دانیم)
2- جهل مرکب :ترکیب در جهل هم به معنای این است که ما دو جهل داشته باشیم: 1-جهل به شیئ 2-جهل به همین جهل مان. چه بسا که انسان چیزی را نمی داند و نمی داند که نمی داند و خیال می کند می داند.به چنین جهلی ،جهل مرکب می گویند که نجات یافتن از چنین جهلی کاری بس دشوار است چون انسان مادامی که معتقد به جهل خود نباشد اقدامی برای رفع آن جهل انجام نمی دهد.
3- علم بسیط :حکیم بزرگ صدر المتألهین بر این باور است که «...علم نيز مانند جهل به بسيط و مركب تقسيم مي شود. علم بسيط علم كسي است كه مي داند ولي نمي داند كه مي داند امّا علم مركب دو علم است يكي علم به چيزي و ديگر علم به علم...»[1].
اما در مقابل بعضی از دانشمندان علم بسیط را اصلا علم نمی دانند و در این باره گفته اند:"اصلاً ادراك بسيط به معني درست لفظ علم نيست يا لا اقل علمي نيست كه به صورت حكم و قضيه به زبان آمده باشد، بلكه صورت و جهت و غايت علم با آن معين مي‌شود. در پديدارشناسي(فنومنولوژي) نيز علم، مسبوق به يك نحوۀ تلقي و وجهۀ نظر است و اپوخه (تعليق و توقف حكم) بدون آن صورت نمي‌گيرد."[2]
4- جهل بسیط :یعنی انسان جهل به شیئ دارد و می داند که جاهل است.[3]
تصور در فلسفه و منطق عبارتست از:"ادراک ساده (بدون هیچ گونه حکم به نفی و اثبات آن) در مقابل تصدیق که عبارتست از تصور به همراه حکم به نفی و اثبات آن[4]،بنا براین تقسیم تصور به بسیط و مرکب معنی ندارد و اصطلاح تصور بسیط و تصور مرکب دراین دو علم شایع نیست بلکه مراد از تصور بسیط یک تصور و مراد ازتصور مرکب تصوراتی است که از ترکيب چند تصور بسيط با يکديگر ساخته شده اند.
پی نوشتها:
[1]- ملاصدرا، اسفار اربعه، ج 1،ص 116.
[2]- متن سخنراني دكتر رضا داوري در سمينار «پديدارشناسي» ايتاليا، رُم، تابستان 1380. آدرس خبر: http://www.iptra.ir/vdcc2besqqp.html
http://www.iptra.ir/prtjemeiwuqev.szq.fveufu4.fs5u.html
[3]-ملاصدرا، اسفار اربعه، ج 1، ص 116-با استفاده از مقاله دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی.مجله خردنامه صدرا، شماره 23.بهار 80.ص 5.
[4] ملاصدرا ،رساله التصور و التصديق، ص 322.
منبع: http://farsi.islamquest.net
مرکب به معنای سوار شدن و هر گاه چند جزء (عنصر) در کنار هم قرار گرفته یا با هم ترکیب شوند، یک مجموعه را تشکیل داده که به آن مرکب گفته می شود.
در مقابل بسیط به چیزی گفته می شود که جزء نداشته و مرکب نباشد.
اما معنا و مفهوم علم و جهل از بدیهی ترین معانی هستند. بنا بر این تعریف آنها به کلماتی از قبیل دانش و نادانی و آگاهی و نا آگاهی و شناخت و... تعریف واقعی نیست و تعریف شرح الاسمی است یعنی استفاده از کلمات دیگری است که هم معنای آنها هستند.
علم به دو قسم حصولی و حضوری تقسیم می شود و علم حصولی علم به شیئ است به واسطه حاکی خود نیز به تصور و تصدیق تقسیم می شود.پس تصور یکی از اقسام علم حصولی استکه عبارت است از علم به شیئ بدون حکم به درستی و صدق آن. و خود تصور نیز به اقسامی تقسیم می شود.ولی تصدیق علم به درستی یک قضیه است .
حال بحث در این است که ترکیب و بساطت در علم وجهل و تصور به چه معناست؟برای بساطت و ترکیب علم فرض هایی متصور است:
1- علم مرکب :ترکیب در علم به معنای این است که ما در واقع دو علم داشته باشیم: 1-علم به شیئ 2-علم به علم به آن شیئ. یعنی ما هم از چیزی آگاهی داریم و هم به آگاه بودن خود آگاهی داریم.(می دانیم که می دانیم)
2- جهل مرکب :ترکیب در جهل هم به معنای این است که ما دو جهل داشته باشیم: 1-جهل به شیئ 2-جهل به همین جهل مان. چه بسا که انسان چیزی را نمی داند و نمی داند که نمی داند و خیال می کند می داند.به چنین جهلی ،جهل مرکب می گویند که نجات یافتن از چنین جهلی کاری بس دشوار است چون انسان مادامی که معتقد به جهل خود نباشد اقدامی برای رفع آن جهل انجام نمی دهد.
3- علم بسیط :حکیم بزرگ صدر المتألهین بر این باور است که «...علم نيز مانند جهل به بسيط و مركب تقسيم مي شود. علم بسيط علم كسي است كه مي داند ولي نمي داند كه مي داند امّا علم مركب دو علم است يكي علم به چيزي و ديگر علم به علم...»[1].
اما در مقابل بعضی از دانشمندان علم بسیط را اصلا علم نمی دانند و در این باره گفته اند:"اصلاً ادراك بسيط به معني درست لفظ علم نيست يا لا اقل علمي نيست كه به صورت حكم و قضيه به زبان آمده باشد، بلكه صورت و جهت و غايت علم با آن معين مي‌شود. در پديدارشناسي(فنومنولوژي) نيز علم، مسبوق به يك نحوۀ تلقي و وجهۀ نظر است و اپوخه (تعليق و توقف حكم) بدون آن صورت نمي‌گيرد."[2]
4- جهل بسیط :یعنی انسان جهل به شیئ دارد و می داند که جاهل است.[3]
تصور در فلسفه و منطق عبارتست از:"ادراک ساده (بدون هیچ گونه حکم به نفی و اثبات آن) در مقابل تصدیق که عبارتست از تصور به همراه حکم به نفی و اثبات آن[4]،بنا براین تقسیم تصور به بسیط و مرکب معنی ندارد و اصطلاح تصور بسیط و تصور مرکب دراین دو علم شایع نیست بلکه مراد از تصور بسیط یک تصور و مراد ازتصور مرکب تصوراتی است که از ترکيب چند تصور بسيط با يکديگر ساخته شده اند.
پی نوشتها:
[1]- ملاصدرا، اسفار اربعه، ج 1،ص 116.
[2]- متن سخنراني دكتر رضا داوري در سمينار «پديدارشناسي» ايتاليا، رُم، تابستان 1380. آدرس خبر: http://www.iptra.ir/vdcc2besqqp.html
http://www.iptra.ir/prtjemeiwuqev.szq.fveufu4.fs5u.html
[3]-ملاصدرا، اسفار اربعه، ج 1، ص 116-با استفاده از مقاله دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی.مجله خردنامه صدرا، شماره 23.بهار 80.ص 5.
[4] ملاصدرا ،رساله التصور و التصديق، ص 322.
منبع: http://farsi.islamquest.net