پرسش :
آيا حيوانات روح (نفس) دارند و اگر دارند، روح (نفس) آنها با انسان چه فرقى دارد؟
پاسخ :
پيش از بيان هر سخنى، لازم به ذكر است كه اساس و مبناى پاسخ ارايه شده، حكمت متعاليه (فلسفۀ صدرايى) است و بنابر همين نظر، مطالب در دو بخش اصلى و چند زير مجموعه ارايه مىگردد.
در بخش اوّل كه با عنوان "وجود نفس در حيوان" مطرح شده، مباحث ذيل مورد بررسى قرار گرفته است:
1. در تمام مباحث فلسفى مربوط به نفس، از نفس حيوان به عنوان يكى از مصاديق قطعى آن نام برده شده است. گر چه هر يك از مصاديق، از ويژگىهاى خاصى برخوردار است كه بدين جهت از ديگرى متمايز مى شود.
2. حيوانيت حيوان، به دليل وجود نفس حيوانى در اوست و اگر حيوان را فاقد نفس فرض كنيم، با مرحله يا مراحل قبل از خود تفاوتى نداشته و اصلاً حيوانى پديد نخواهد آمد.
3. در تعدادى از حيوانات؛ مانند زنبور عسل و عنكبوت و ... برخى آثار وجود نفس، به روشنى قابل مشاهده است.
4. صاحب نظران از رهگذر تحليل علمى، شواهدى بر وجود نفس در حيوان ذكر كردهاند، از جمله: علم حضورى حيوان به ذات خود، و يا دخالت داشتن اراده در افعال حيوانى، و محشور شدن نفوس حيوانى در جهان ديگر كه همگى بيانگر وجود نفس در حيوانات مى باشند.
5. دلايلى بر وجود نفس در حيوان، با استناد به ادراك صورتهاى مثالى و مجرد توسط حيوان و نيز صدور افعال و آثار متنوع و غير يك نواخت از او.
و مطالب بخش دوم، با عنوان "تفاوت نفس حيوان و انسان" عبارت اند از:
نفس انسان و حيوان به لحاظ جسمانى تفاوت داشته و تركيبات مادى جسم انسان معتدلتر و كامل تر از حيوان است، و نيز به لحاظ نفسانى از تفاوتهايى برخوردارند كه بدين جهت، منشاء تمايز انسان از حيوان گرديده، از جمله: قدرت انسان بر سخن گفتن است كه با استفاده از حروف و كلمات، افكار و ... خود را به ديگران منتقل مىكند، و يا تأثرات روانى او در برابر عوامل مختلف از قبيل خنده، گريه و ... .
يا وجود فن و هنر و صنعت و خلاقيت انسانى، كه در عالم حيوانات جايى ندارند، و نيز اختلاف ماهوى نفس انسان و حيوان از اين نظر كه نفس انسان، عقلانى است و نفس حيوان، خيالى. افزون بر همۀ اينها تمام همت و توان نفس حيوانى رفع نيازهاى جسمانى است و گسترۀ نفس انسانى، به لحاظ نظرى و عملى، تا بالاترين درجات ممكن رقم خورده است.
منبع: http://farsi.islamquest.net
پيش از بيان هر سخنى، لازم به ذكر است كه اساس و مبناى پاسخ ارايه شده، حكمت متعاليه (فلسفۀ صدرايى) است و بنابر همين نظر، مطالب در دو بخش اصلى و چند زير مجموعه ارايه مىگردد.
در بخش اوّل كه با عنوان "وجود نفس در حيوان" مطرح شده، مباحث ذيل مورد بررسى قرار گرفته است:
1. در تمام مباحث فلسفى مربوط به نفس، از نفس حيوان به عنوان يكى از مصاديق قطعى آن نام برده شده است. گر چه هر يك از مصاديق، از ويژگىهاى خاصى برخوردار است كه بدين جهت از ديگرى متمايز مى شود.
2. حيوانيت حيوان، به دليل وجود نفس حيوانى در اوست و اگر حيوان را فاقد نفس فرض كنيم، با مرحله يا مراحل قبل از خود تفاوتى نداشته و اصلاً حيوانى پديد نخواهد آمد.
3. در تعدادى از حيوانات؛ مانند زنبور عسل و عنكبوت و ... برخى آثار وجود نفس، به روشنى قابل مشاهده است.
4. صاحب نظران از رهگذر تحليل علمى، شواهدى بر وجود نفس در حيوان ذكر كردهاند، از جمله: علم حضورى حيوان به ذات خود، و يا دخالت داشتن اراده در افعال حيوانى، و محشور شدن نفوس حيوانى در جهان ديگر كه همگى بيانگر وجود نفس در حيوانات مى باشند.
5. دلايلى بر وجود نفس در حيوان، با استناد به ادراك صورتهاى مثالى و مجرد توسط حيوان و نيز صدور افعال و آثار متنوع و غير يك نواخت از او.
و مطالب بخش دوم، با عنوان "تفاوت نفس حيوان و انسان" عبارت اند از:
نفس انسان و حيوان به لحاظ جسمانى تفاوت داشته و تركيبات مادى جسم انسان معتدلتر و كامل تر از حيوان است، و نيز به لحاظ نفسانى از تفاوتهايى برخوردارند كه بدين جهت، منشاء تمايز انسان از حيوان گرديده، از جمله: قدرت انسان بر سخن گفتن است كه با استفاده از حروف و كلمات، افكار و ... خود را به ديگران منتقل مىكند، و يا تأثرات روانى او در برابر عوامل مختلف از قبيل خنده، گريه و ... .
يا وجود فن و هنر و صنعت و خلاقيت انسانى، كه در عالم حيوانات جايى ندارند، و نيز اختلاف ماهوى نفس انسان و حيوان از اين نظر كه نفس انسان، عقلانى است و نفس حيوان، خيالى. افزون بر همۀ اينها تمام همت و توان نفس حيوانى رفع نيازهاى جسمانى است و گسترۀ نفس انسانى، به لحاظ نظرى و عملى، تا بالاترين درجات ممكن رقم خورده است.
منبع: http://farsi.islamquest.net