پرسش :

دين چيست؟


پاسخ :
در تفسير دين آرا و مطالب گوناگونى از سوى غربيان مطرح گشته و در تعابير قرآنى «دين» در دو مورد استعمال شده است: 1- هر گونه اعتقاد به قدرت غيبى، چه حق باشد و چه باطل: « لكم دينكم ولى دين» 2 - خصوص اديان الهى: «ان الدين عندالله الاسلام».
در تعريف دين، توجه ما به همان استعمال دوم لفظ «دين» است، كه خاص اديان الهى و داراى سطوح و مراحل مختلفى، مانند دين نفس الامرى و دين مرسل، است.
در تفسير «دين» آرا و مطالب گوناگونى از سوى غربيان مطرح شده است. «جان هيك» در كتاب «فلسفه دين» تعاريف گوناگونى از ديدگاه هاى مختلف درباره‏ى دين نقل مى‏كند:
أ ) تعريف روان‏شناختى: «دين احساسات، اعمال و تجربيات افراد در هنگام تنهايى، آنگاه كه خود را در برابر هر آنچه كه الهى مى‏نامند، مى‏يابند.» (ويليام جيمز)
ب) تعريف جامعه شناختى: «مجموعه‏اى از باورها، اعمال، شعاير و نهادهاى دينى كه افراد بشر در جوامع مختلف بنا كرده‏اند.» (تالكوت پارسونز)
ج) تعريف طبيعت گرايانه: «مجموعه‏اى از اوامر و نواهى كه مانع عملكرد آزاد استعدادهاى ما مى‏شود.» (اس. رايناخ) و همان رويكرد با همدلى بيشتر: « دين همان اخلاق است كه احساس و عاطفه به آن تعالى، گرما و روشنى بخشيده است.» (ماتيو آرنولد)
د) تعاريف دينى، مانند: «دين اعتراف به اين حقيقت است كه كليه موجودات تجليّات نيرويى هستند كه فراتر از علم و معرفت ماست» (هربرت اسپنسر).[1]
تنوع اين تفسيرها به گونه‏اى است كه انديشمندان مغرب زمين را وادار كرده تا اعتراف كنند: «اصطلاح دين داراى يك معناى واحد كه مورد قبول همه باشد، نيست. بلكه پديدارهاى متعدد فراوانى تحت نام دين گرد مى‏آيند كه به گونه‏اى با هم ارتباط دارند. ارتباطى كه لودويك ويتگنشتاين آن را شباهت خانوادگى[2] مى‏نامد».[3]
در تعابير قرآنى «دين» در دو مورد استعمال شده است:
1 - هر گونه اعتقاد به قدرت غيبى، چه حق باشد و چه باطل: «لكم دينكم ولى دين»[4]
2 - خصوص اديان الهى: «ان الدين عندالله الاسلام».[5]
در تعريف دين، توجه ما به همان استعمال دوم لفظ «دين» است، كه خاص اديان الهى و داراى سطوح و مراحل مختلفى، مانند دين نفس الامرى و دين مرسل، است.
منبع برای مطالعه بيشتر:
مهدى هادوى تهرانى، ولايت و ديانت، مؤسسه فرهنگى خانه خرد، قم، چاپ دوم، 1380.
پی نوشت:
[1] ر.ك: جان هيك، فلسفه دين، صص 23 - 22 ترجمه‏ى بهرام راد، ويراسته‏ى بهاء الدينى خرّمشاهى، انتشارات بين المللى الهدى، تهران، 1372.
[2] Family Resemblance
[3] جان هيك، فلسفه دين، صص 24 - 23.
[4] دين شما براى خودتان، و دينِ من براى خودم. كافرون، 6.
[5] در حقيقت، دين نزد خدا همان اسلام است. آل عمران، 19.

منبع: http://farsi.islamquest.net
نسخه چاپی