پرسش :
آیات قرآن که در آنها راجع به فساد بحث شده کدام اند؟
پاسخ :
قبل از بیان آیاتی که دربارۀ فساد و افساد در قران کریم آمده است، ضروری است به بیان معنای فساد بپردازیم تا از این رهگذر دریابیم که آیا قران کریم فقط به همان معنای لغوی فساد بسنده کرده و یا این که در قران به معنای تازه و جدیدی آمده است؟
در مجمع البحرین فساد چنین معنا شده است : فساد معنای مقابل درستکاری است. [1] و همین معنا در لسان العرب آمده ولی بعدش اضافه نمود: و مفسده خلاف مصلحت و فساد خواهی در مقابل اصلاح طلبی است. [2]
راغب در مفردات می گوید: فساد خارج شدن از حد اعتدال است، چه زیاد باشد یا کم و ضدش صلاح است. مورد استعمالش در جان ، بدن و اشیائی است که از حد اعتدال و مستقیم خارج شده اند.[3] و در هر عمل تخریبی استعمال می شود بنابراین به هر کاری که در او نقص باشد، و هر افراط و تفریط در مسائل فردی و اجتماعی فساد می گویند و مصداق فساد هستند.
در آیات فراوانی از قران کریم إفساد در مقابل اصلاح ذکر شده است. همانها كه در زمين فساد مىكنند و اصلاح نمىكنند!، [4] خداوند، مفسدان را از مصلحان، بازمىشناسد، [5] و (آنها) را اصلاح كن! و از روش مفسدان، پيروى منما!. [6]
هم چنان که ایمان و عمل صالح در مقابل فساد ذکر شده است، آنجا که خداوند می فرماید : آيا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام دادهاند همچون مفسدان در زمين قرار مىدهيم[7] و [8] هنگامی که دانستیم رسالت قران خارج نمودن مردم از هر آنچه را که موجب مفسده است، چه در امور دینی باشد یا دنیوی و دانستیم که رسول خدا (ص) برای دعوت مردم به سوی حق و مبارزۀ با فساد و ترویج خوبی ها و اخلاق صحیح بلند مبعوث شده است:« همانا من مبعوث شدم تا مکارم اخلاق را به اتمام برسانم » [9] در قرآن کریم آمده است: [10]خداوند به بركت آن، كسانى را كه از خشنودى او پيروى كنند، به راههاى سلامت، هدايت مىكند و به فرمان خود، از تاريكيها به سوى روشنايى مىبرد و آنها را به سوى راه راست، رهبرى مىنمايد.
از این رو است، که امکان برشمردن آیات فساد و افساد مقدور نیست. برای این که این آیات بسیار فراوان است و قسمت اعظم قرآن را به خود اختصاص داده است. به عنوان نمونه می بینیم که بعضی از اصطلاحاتی که به معنای فساد آمده با واژه فساد بیان نشده، بلکه در قالب لفظ دیگر آمده است؛ مانند واژۀ «خبال» یعنی زیادی در فساد. کلمۀ «لا تعثوا» به معنای شدت در فساد.[11] و کلمات دیگری؛ مانند «الدخل» در قول خدای متعال «دخلا بینکم" و الفحشا، الثبور، البوار، که همۀ اینها إفادۀ معنای فساد می دهد. بنابراین اگر بخواهیم تمام آیاتی که به صورت مستقیم و غیر مستقیم مسئلۀ فساد را مطرح کرده اند متعرض بشویم نیاز به نوشتاری مفصل است. از این رو در این جا به آیاتی که فقط ماده «فسد» در آنها آمده است اکتفا می کنیم:
در این جا این آیات را که در آیات زیادی آمده در ضمن عناوینی که در پی می آید دسته بندی کردیم:
1. عوامل ظهور فساد در زمین:
برخی از عوامل که منجر به ظهور فساد در زمین می شوند عبارت اند از:
الف) مخالفت مردم با اوامر خداوند و انحراف آنها از طریق حق خداوند متعال می فرماید: فساد، در خشكى و دريا به خاطر كارهايى كه مردم انجام دادهاند آشكار شده است.[12]
ب) سلطۀ بر مردم از جمله عواملی است که باعث ظهور فساد است خداوند متعال می فرماید: (نشانه آن، اين است كه) هنگامى كه روى برمىگردانند (و از نزد تو خارج مىشوند)، در راه فساد در زمين، كوشش مىكنند، و زراعتها و چهارپايان را نابود مىسازند (با اين كه مىدانند) خدا فساد را دوست نمىدارد.[13] اگر (از اين دستورها) روى گردان شويد، جز اين انتظار مىرود كه در زمين فساد و قطع پيوند خويشاوندى كنيد.[14] پادشاهان هنگامى كه وارد منطقه آبادى شوند آن را به فساد و تباهى مىكشند، و عزيزان آنجا را ذليل مىكنند (آرى) كار آنان همين گونه است!.[15] و فرعونى كه قدرتمند و شكنجهگر بود، همان اقوامى كه در شهرها طغيان كردند و فساد فراوان در آنها به بار آوردند[16]
2. تعدد خدایان و پیروی از خواسته های نفسانی کافران موجب فساد در آسمان ها و زمین می شود،
خدای متعال در این باره می فرماید: و اگر حق از هوس هاى آنها پيروى كند، آسمان ها و زمين و همۀ كسانى كه در آنها هستند تباه مىشوند! ولى ما قرآنى به آنها داديم كه مايه يادآورى (و عزّت و شرف) براى آنها است، امّا آنان از (آن چه مايۀ) يادآوريشان (است) رويگردانند.[17] اگر در آسمان و زمين، جز «اللَّه» خدايان ديگرى بود، فاسد مىشدند (و نظام جهان به هم مىخورد).[18]
3 نصرت خواهی پیامبران بر مفسدان:
(لوط) عرض كرد: «پروردگارا! مرا در برابر اين قوم تبهكار يارى فرما!».[19]
4. نسبت فساد به پیامبران برای مخدوش کردن دعوت آنان:
خدای متعال در این باره می فرماید: و اشراف قوم فرعون (به او) گفتند: «آيا موسى و قومش را رها مىكنى كه در زمين فساد كنند.[20] باز می فرماید: و فرعون گفت: «بگذاريد موسى را بكشم، و او پروردگارش را بخواند (تا نجاتش دهد)! زيرا من مىترسم كه آيين شما را دگرگون سازد، و يا در اين سرزمين فساد بر پا كند!».[21]
5. بیان حکم مفسدان:
كسانى كه كافر شدند و (مردم را) از راه خدا بازداشتند، به خاطر فسادى كه مىكردند، عذابى بر عذابشان مىافزاييم!.[22] باز می فرماید: كيفر آنها كه با خدا و پيامبرش به جنگ برمىخيزند، و اقدام به فساد در روى زمين مىكنند، (و با تهديد اسلحه، به جان و مال و ناموس مردم حمله مىبرند،) فقط اين است كه اعدام شوند يا به دار آويخته گردند يا (چهار انگشت از) دست (راست) و پاى (چپ) آنها، بعكس يكديگر، بريده شود و يا از سرزمين خود تبعيد گردند. اين رسوايى آنها در دنياست و در آخرت، مجازات عظيمى دارند.[23] در جای دیگر می فرماید: كسانى كه كافر شدند و (مردم را) از راه خدا بازداشتند، به خاطر فسادى كه مىكردند، عذابى بر عذابشان مىافزاييم.[24]
6. ثواب کسانی که از فساد دوری می کنند:
(آرى،) اين سراى آخر تو را (تنها) براى كسانى قرار مىدهيم كه اراده برترىجويى در زمين و فساد را ندارند و عاقبت نيك براى پرهيزگاران است!.[25]
7. بیزاری خداوند از مفسران:
و براى فساد در زمين، تلاش مىكنند و خداوند، مفسدان را دوست ندارد.[26] باز می فرماید: در زمين در جستجوى فساد مباش، كه خدا مفسدان را دوست ندارد!.[27]
8. نسبت سنجی بین مؤمنان و مفسران:
آيا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام دادهاند هم چون مفسدان در زمين قرار مىدهيم، يا پرهيزگاران را همچون فاجران؟[28]
9. انکار مفسدان از افساد و ادعای اصلاح: و هنگامى كه به آنان گفته شود: «در زمين فساد نكنيد» مىگويند: «ما فقط اصلاح كنندهايم»![29]
10. هشدار به پیروان مفسدان: و همانگونه كه خدا به تو نيكى كرده نيكى كن و هرگز در زمين در جستجوى فساد مباش، كه خدا مفسدان را دوست ندارد!.[30] باز می فرماید: و موسى به برادرش هارون گفت: «جانشين من در ميان قومم باش. و (آنها) را اصلاح كن! و از روش مفسدان، پيروى منما!».[31]
11. خبر از فساد بنی اسرائیل در روی زمین: ما به بنى اسرائيل در كتاب (تورات) اعلام كرديم كه دو بار در زمين فساد خواهيد كرد، و برترىجويى بزرگى خواهيد نمود.[32]
12. چیزهایی که موجب دفع فساد می شود: و اگر خداوند، بعضى از مردم را به وسيله بعضى ديگر دفع نمىكرد، زمين را فساد فرامىگرفت، ولى خداوند نسبت به جهانيان، لطف و احسان دارد.[33]
13. اصناف و مصدایق مفسدان:
- فرعون
خداوند متعال می فرماید: فرعون در زمين برترىجويى كرد، و اهل آن را به گروههاى مختلفى تقسيم نمود گروهى را به ضعف و ناتوانى مىكشاند، پسرانشان را سر مىبريد و زنانشان را (براى كنيزى و خدمت) زنده نگه مىداشت او به يقين از مفسدان بود.[34]
خداوند متعال می فرماید: قارون از قوم موسى بود، اما بر آنان ستم كرد ...و در آن چه خدا به تو داده، سراى آخرت را بطلب و بهرهات را از دنيا فراموش مكن و همانگونه كه خدا به تو نيكى كرده نيكى كن و هرگز در زمين در جستجوى فساد مباش، كه خدا مفسدان را دوست ندارد! .[35]
- یهود
خداوند متعال می فرماید: و يهود گفتند: «دست خدا (با زنجير) بسته است.» ...هر زمان آتش جنگى افروختند، خداوند آن را خاموش ساخت و براى فساد در زمين، تلاش مىكنند و خداوند، مفسدان را دوست ندارد. [36]
- قوم هود
خداوند متعال می فرماید: آيا نديدى پروردگارت با قوم «عاد» چه كرد؟! و با آن شهر «ارَم» با عظمت، همان شهرى كه مانندش در شهرها آفريده نشده بود! و قوم «ثمود» كه صخرههاى عظيم را از (كنار) درّه مىبريدند (و از آن خانه و كاخ مىساختند)! و فرعونى كه قدرتمند و شكنجهگر بود، همان اقوامى كه در شهرها طغيان كردند، و فساد فراوان در آنها به بار آوردند به همين سبب خداوند تازيانه عذاب را بر آنان فرو ريخت!.[37]
- قوم صالح
خداوند متعال می فرماید: و به خاطر بياوريد كه شما را جانشينان قوم «عاد» قرار داد، و در زمين مستقر ساخت، كه در دشتهايش، قصرها براى خود بنا مىكنيد و در كوهها، براى خود خانهها مى تراشيد! بنا بر اين، نعمتهاى خدا را متذكر شويد! و در زمين، به فساد نكوشيد!».[38]
- قوم شعیب
خداوند متعال می فرماید: و اى قوم من! پيمانه و وزن را با عدالت، تمام دهيد! و بر اشياء (و اجناس) مردم، عيب نگذاريد و از حق آنان نكاهيد! و در زمين به فساد نكوشيد.[39]
- قوم لوط
خداوند متعال می فرماید: و لوط را فرستاديم هنگامى كه به قوم خود گفت: «شما عمل بسيار زشتى انجام مىدهيد كه هيچ يك از مردم جهان پيش از شما آن را انجام نداده است! آيا شما به سراغ مردان مىرويد و راه (تداوم نسل انسان) را قطع مىكنيد و در مجلستان اعمال ناپسند انجام مىدهيد؟! «اما پاسخ قومش جز اين نبود كه گفتند:» اگر راست مىگويى عذاب الهى را براى ما بياور! (لوط) عرض كرد: «پروردگارا! مرا در برابر اين قوم تبهكار يارى فرما!».[40]
- کسی که بر امام عادل خروج کند
خداوند متعال می فرماید: كيفر آنها كه با خدا و پيامبرش به جنگ برمىخيزند، و اقدام به فساد در روى زمين مىكنند، (و با تهديد اسلحه، به جان و مال و ناموس مردم حمله مىبرند،) فقط اين است كه اعدام شوند.[41]
- پادشاهان
خداوند متعال می فرماید: گفت: پادشاهان هنگامى كه وارد منطقه آبادى شوند آن را به فساد و تباهى مىكشند.[42]
- منافقان
خداوند متعال می فرماید: و هنگامى كه به آنان گفته شود: «در زمين فساد نكنيد» مىگويند: «ما فقط اصلاح كنندهايم».[43]
- اسراف کنندگان
خداوند متعال می فرماید: و فرمان مسرفان را اطاعت نكنيد! همان ها كه در زمين فساد مىكنند و اصلاح نمىكنند!».[44]
- کسانی که قطع رحم می کنند
اگر (از اين دستورها) روى گردان شويد، جز اين انتظار مىرود كه در زمين فساد و قطع پيوند خويشاوندى كنيد؟!.[45]
خداوند متعال می فرماید: فاسقان كسانى هستند كه پيمان خدا را، پس از محكم ساختن آن، ميشكنند و پيوندهايى را كه خدا دستور داده برقرار سازند، قطع نموده، و در روى زمين فساد ميكنند اينها زيانكارانند.[46]
- ساحران
خداوند متعال می فرماید: هنگامى كه ساحران (به ميدان مبارزه) آمدند، موسى به آنها گفت: «آنچه (از وسايل سحر) را مىتوانيد بيفكنيد، بيفكنيد!» هنگامى كه افكندند، موسى گفت: «آنچه شما آورديد، سحر است كه خداوند بزودى آن را باطل مىكند چرا كه خداوند (هرگز) عمل مفسدان را اصلاح نمىكند!.[47]
- علاوه بر این موارد آیات دیگری نیز وجود دارد که به جهات دیگر اشاره دارد و ما جهت اختصار بیان نکردیم.[48]
شایان ذکر است که فساد و افساد دارای مراتب مختلف است؛ به عنوان مثال بدیهی است که افساد شخص اسراف کننده در ردیف افساد فرعون نیست.
14. سرانجام مفسدان:
خداوند متعال می فرماید: سپس به دنبال آنها [پيامبران پيشين] موسى را با آيات خويش به سوى فرعون و اطرافيان او فرستاديم اما آنها (با عدم پذيرش)، به آن (آيات) ظلم كردند. ببين عاقبت مفسدان چگونه بود!.[49]
آنها كه عهد الهى را پس از محكم كردن مىشكنند، و پيوندهايى را كه خدا دستور به برقرارى آن داده قطع مىكنند، و در روى زمين فساد مىنمايند، لعنت براى آنهاست و بدى (و مجازات) سراى آخرت.[50]
پی نوشتها:
[1]. مجمع البحرین، ج 7، ص 231.
[2] . لسان الرب، ج 3، ص 335.
[3] . المفردات، ماده فسد.
[4] . شعرا، 152.
[5] . بقره، 220.
[6] . اعراف، 142.
[7] . ص، 28.
[8] .تفسیر نمونه، ج 10، 202.
[9] . مستدرک الوسایل، ج 11، ص 187.
[10] . مائده، 16.و نک: بقره، 257.
[11] . تفسير نمونه، ج 1، ص 273.
[12]. روم، 41.
[13]. بقره، 205.
[14] . محمد، 22.
[15] . نمل، 34.
[16] . فجر، 10- 12.
[17] . مؤمنون، 71.
[18] . انبیاء، 22.
[19] . عنکبوت، 30.
[20] . اعراف،
[21] . غافر، 26.
[22] . نحل، 88.
[23] . مائده، 33.
[24] . نحل، 88.
[25] . قصص، 83.
[26] . مائده، 64.
[27] . قصص، 77.
[28] . ص، 28.
[29] . بقره، 11.
[30] . قصص، 11.
[31] . اعراف، 142.
[32] . اسراء، 4.
[33] . بقره، 251.
[34] . قصص، 40.
[35] . قصص، 76-77.
[36] . مائده، 64. و نک: اسراء،4.
[37] . فجر، 6-13.و نک: اعراف، 25 و 27؛ شعراء، 140 و 133.
[38] . اعراف، 74.
[39] . هود، 85.
[40] . عنکبوت، 30 – 38.
[41] . مائده، 33.
[42] . نمل، 34.
[43] . نک: بقره، 11.
[44] . شعراء، 151 و 152.
[45] . محمد، 22.
[46] . بقره، 17؛ رعد، 25.
[47] . یونس، 80 و 81.
[48] . نک: المعجم المفهرس لالفاظ القران الکریم، ماده "فسد".
[49] . اعراف، 103؛ نک: اعراف، 86؛ نمل، 14.
[50] . رعد، 25.
منبع: http://farsi.islamquest.net
قبل از بیان آیاتی که دربارۀ فساد و افساد در قران کریم آمده است، ضروری است به بیان معنای فساد بپردازیم تا از این رهگذر دریابیم که آیا قران کریم فقط به همان معنای لغوی فساد بسنده کرده و یا این که در قران به معنای تازه و جدیدی آمده است؟
در مجمع البحرین فساد چنین معنا شده است : فساد معنای مقابل درستکاری است. [1] و همین معنا در لسان العرب آمده ولی بعدش اضافه نمود: و مفسده خلاف مصلحت و فساد خواهی در مقابل اصلاح طلبی است. [2]
راغب در مفردات می گوید: فساد خارج شدن از حد اعتدال است، چه زیاد باشد یا کم و ضدش صلاح است. مورد استعمالش در جان ، بدن و اشیائی است که از حد اعتدال و مستقیم خارج شده اند.[3] و در هر عمل تخریبی استعمال می شود بنابراین به هر کاری که در او نقص باشد، و هر افراط و تفریط در مسائل فردی و اجتماعی فساد می گویند و مصداق فساد هستند.
در آیات فراوانی از قران کریم إفساد در مقابل اصلاح ذکر شده است. همانها كه در زمين فساد مىكنند و اصلاح نمىكنند!، [4] خداوند، مفسدان را از مصلحان، بازمىشناسد، [5] و (آنها) را اصلاح كن! و از روش مفسدان، پيروى منما!. [6]
هم چنان که ایمان و عمل صالح در مقابل فساد ذکر شده است، آنجا که خداوند می فرماید : آيا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام دادهاند همچون مفسدان در زمين قرار مىدهيم[7] و [8] هنگامی که دانستیم رسالت قران خارج نمودن مردم از هر آنچه را که موجب مفسده است، چه در امور دینی باشد یا دنیوی و دانستیم که رسول خدا (ص) برای دعوت مردم به سوی حق و مبارزۀ با فساد و ترویج خوبی ها و اخلاق صحیح بلند مبعوث شده است:« همانا من مبعوث شدم تا مکارم اخلاق را به اتمام برسانم » [9] در قرآن کریم آمده است: [10]خداوند به بركت آن، كسانى را كه از خشنودى او پيروى كنند، به راههاى سلامت، هدايت مىكند و به فرمان خود، از تاريكيها به سوى روشنايى مىبرد و آنها را به سوى راه راست، رهبرى مىنمايد.
از این رو است، که امکان برشمردن آیات فساد و افساد مقدور نیست. برای این که این آیات بسیار فراوان است و قسمت اعظم قرآن را به خود اختصاص داده است. به عنوان نمونه می بینیم که بعضی از اصطلاحاتی که به معنای فساد آمده با واژه فساد بیان نشده، بلکه در قالب لفظ دیگر آمده است؛ مانند واژۀ «خبال» یعنی زیادی در فساد. کلمۀ «لا تعثوا» به معنای شدت در فساد.[11] و کلمات دیگری؛ مانند «الدخل» در قول خدای متعال «دخلا بینکم" و الفحشا، الثبور، البوار، که همۀ اینها إفادۀ معنای فساد می دهد. بنابراین اگر بخواهیم تمام آیاتی که به صورت مستقیم و غیر مستقیم مسئلۀ فساد را مطرح کرده اند متعرض بشویم نیاز به نوشتاری مفصل است. از این رو در این جا به آیاتی که فقط ماده «فسد» در آنها آمده است اکتفا می کنیم:
در این جا این آیات را که در آیات زیادی آمده در ضمن عناوینی که در پی می آید دسته بندی کردیم:
1. عوامل ظهور فساد در زمین:
برخی از عوامل که منجر به ظهور فساد در زمین می شوند عبارت اند از:
الف) مخالفت مردم با اوامر خداوند و انحراف آنها از طریق حق خداوند متعال می فرماید: فساد، در خشكى و دريا به خاطر كارهايى كه مردم انجام دادهاند آشكار شده است.[12]
ب) سلطۀ بر مردم از جمله عواملی است که باعث ظهور فساد است خداوند متعال می فرماید: (نشانه آن، اين است كه) هنگامى كه روى برمىگردانند (و از نزد تو خارج مىشوند)، در راه فساد در زمين، كوشش مىكنند، و زراعتها و چهارپايان را نابود مىسازند (با اين كه مىدانند) خدا فساد را دوست نمىدارد.[13] اگر (از اين دستورها) روى گردان شويد، جز اين انتظار مىرود كه در زمين فساد و قطع پيوند خويشاوندى كنيد.[14] پادشاهان هنگامى كه وارد منطقه آبادى شوند آن را به فساد و تباهى مىكشند، و عزيزان آنجا را ذليل مىكنند (آرى) كار آنان همين گونه است!.[15] و فرعونى كه قدرتمند و شكنجهگر بود، همان اقوامى كه در شهرها طغيان كردند و فساد فراوان در آنها به بار آوردند[16]
2. تعدد خدایان و پیروی از خواسته های نفسانی کافران موجب فساد در آسمان ها و زمین می شود،
خدای متعال در این باره می فرماید: و اگر حق از هوس هاى آنها پيروى كند، آسمان ها و زمين و همۀ كسانى كه در آنها هستند تباه مىشوند! ولى ما قرآنى به آنها داديم كه مايه يادآورى (و عزّت و شرف) براى آنها است، امّا آنان از (آن چه مايۀ) يادآوريشان (است) رويگردانند.[17] اگر در آسمان و زمين، جز «اللَّه» خدايان ديگرى بود، فاسد مىشدند (و نظام جهان به هم مىخورد).[18]
3 نصرت خواهی پیامبران بر مفسدان:
(لوط) عرض كرد: «پروردگارا! مرا در برابر اين قوم تبهكار يارى فرما!».[19]
4. نسبت فساد به پیامبران برای مخدوش کردن دعوت آنان:
خدای متعال در این باره می فرماید: و اشراف قوم فرعون (به او) گفتند: «آيا موسى و قومش را رها مىكنى كه در زمين فساد كنند.[20] باز می فرماید: و فرعون گفت: «بگذاريد موسى را بكشم، و او پروردگارش را بخواند (تا نجاتش دهد)! زيرا من مىترسم كه آيين شما را دگرگون سازد، و يا در اين سرزمين فساد بر پا كند!».[21]
5. بیان حکم مفسدان:
كسانى كه كافر شدند و (مردم را) از راه خدا بازداشتند، به خاطر فسادى كه مىكردند، عذابى بر عذابشان مىافزاييم!.[22] باز می فرماید: كيفر آنها كه با خدا و پيامبرش به جنگ برمىخيزند، و اقدام به فساد در روى زمين مىكنند، (و با تهديد اسلحه، به جان و مال و ناموس مردم حمله مىبرند،) فقط اين است كه اعدام شوند يا به دار آويخته گردند يا (چهار انگشت از) دست (راست) و پاى (چپ) آنها، بعكس يكديگر، بريده شود و يا از سرزمين خود تبعيد گردند. اين رسوايى آنها در دنياست و در آخرت، مجازات عظيمى دارند.[23] در جای دیگر می فرماید: كسانى كه كافر شدند و (مردم را) از راه خدا بازداشتند، به خاطر فسادى كه مىكردند، عذابى بر عذابشان مىافزاييم.[24]
6. ثواب کسانی که از فساد دوری می کنند:
(آرى،) اين سراى آخر تو را (تنها) براى كسانى قرار مىدهيم كه اراده برترىجويى در زمين و فساد را ندارند و عاقبت نيك براى پرهيزگاران است!.[25]
7. بیزاری خداوند از مفسران:
و براى فساد در زمين، تلاش مىكنند و خداوند، مفسدان را دوست ندارد.[26] باز می فرماید: در زمين در جستجوى فساد مباش، كه خدا مفسدان را دوست ندارد!.[27]
8. نسبت سنجی بین مؤمنان و مفسران:
آيا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام دادهاند هم چون مفسدان در زمين قرار مىدهيم، يا پرهيزگاران را همچون فاجران؟[28]
9. انکار مفسدان از افساد و ادعای اصلاح: و هنگامى كه به آنان گفته شود: «در زمين فساد نكنيد» مىگويند: «ما فقط اصلاح كنندهايم»![29]
10. هشدار به پیروان مفسدان: و همانگونه كه خدا به تو نيكى كرده نيكى كن و هرگز در زمين در جستجوى فساد مباش، كه خدا مفسدان را دوست ندارد!.[30] باز می فرماید: و موسى به برادرش هارون گفت: «جانشين من در ميان قومم باش. و (آنها) را اصلاح كن! و از روش مفسدان، پيروى منما!».[31]
11. خبر از فساد بنی اسرائیل در روی زمین: ما به بنى اسرائيل در كتاب (تورات) اعلام كرديم كه دو بار در زمين فساد خواهيد كرد، و برترىجويى بزرگى خواهيد نمود.[32]
12. چیزهایی که موجب دفع فساد می شود: و اگر خداوند، بعضى از مردم را به وسيله بعضى ديگر دفع نمىكرد، زمين را فساد فرامىگرفت، ولى خداوند نسبت به جهانيان، لطف و احسان دارد.[33]
13. اصناف و مصدایق مفسدان:
- فرعون
خداوند متعال می فرماید: فرعون در زمين برترىجويى كرد، و اهل آن را به گروههاى مختلفى تقسيم نمود گروهى را به ضعف و ناتوانى مىكشاند، پسرانشان را سر مىبريد و زنانشان را (براى كنيزى و خدمت) زنده نگه مىداشت او به يقين از مفسدان بود.[34]
خداوند متعال می فرماید: قارون از قوم موسى بود، اما بر آنان ستم كرد ...و در آن چه خدا به تو داده، سراى آخرت را بطلب و بهرهات را از دنيا فراموش مكن و همانگونه كه خدا به تو نيكى كرده نيكى كن و هرگز در زمين در جستجوى فساد مباش، كه خدا مفسدان را دوست ندارد! .[35]
- یهود
خداوند متعال می فرماید: و يهود گفتند: «دست خدا (با زنجير) بسته است.» ...هر زمان آتش جنگى افروختند، خداوند آن را خاموش ساخت و براى فساد در زمين، تلاش مىكنند و خداوند، مفسدان را دوست ندارد. [36]
- قوم هود
خداوند متعال می فرماید: آيا نديدى پروردگارت با قوم «عاد» چه كرد؟! و با آن شهر «ارَم» با عظمت، همان شهرى كه مانندش در شهرها آفريده نشده بود! و قوم «ثمود» كه صخرههاى عظيم را از (كنار) درّه مىبريدند (و از آن خانه و كاخ مىساختند)! و فرعونى كه قدرتمند و شكنجهگر بود، همان اقوامى كه در شهرها طغيان كردند، و فساد فراوان در آنها به بار آوردند به همين سبب خداوند تازيانه عذاب را بر آنان فرو ريخت!.[37]
- قوم صالح
خداوند متعال می فرماید: و به خاطر بياوريد كه شما را جانشينان قوم «عاد» قرار داد، و در زمين مستقر ساخت، كه در دشتهايش، قصرها براى خود بنا مىكنيد و در كوهها، براى خود خانهها مى تراشيد! بنا بر اين، نعمتهاى خدا را متذكر شويد! و در زمين، به فساد نكوشيد!».[38]
- قوم شعیب
خداوند متعال می فرماید: و اى قوم من! پيمانه و وزن را با عدالت، تمام دهيد! و بر اشياء (و اجناس) مردم، عيب نگذاريد و از حق آنان نكاهيد! و در زمين به فساد نكوشيد.[39]
- قوم لوط
خداوند متعال می فرماید: و لوط را فرستاديم هنگامى كه به قوم خود گفت: «شما عمل بسيار زشتى انجام مىدهيد كه هيچ يك از مردم جهان پيش از شما آن را انجام نداده است! آيا شما به سراغ مردان مىرويد و راه (تداوم نسل انسان) را قطع مىكنيد و در مجلستان اعمال ناپسند انجام مىدهيد؟! «اما پاسخ قومش جز اين نبود كه گفتند:» اگر راست مىگويى عذاب الهى را براى ما بياور! (لوط) عرض كرد: «پروردگارا! مرا در برابر اين قوم تبهكار يارى فرما!».[40]
- کسی که بر امام عادل خروج کند
خداوند متعال می فرماید: كيفر آنها كه با خدا و پيامبرش به جنگ برمىخيزند، و اقدام به فساد در روى زمين مىكنند، (و با تهديد اسلحه، به جان و مال و ناموس مردم حمله مىبرند،) فقط اين است كه اعدام شوند.[41]
- پادشاهان
خداوند متعال می فرماید: گفت: پادشاهان هنگامى كه وارد منطقه آبادى شوند آن را به فساد و تباهى مىكشند.[42]
- منافقان
خداوند متعال می فرماید: و هنگامى كه به آنان گفته شود: «در زمين فساد نكنيد» مىگويند: «ما فقط اصلاح كنندهايم».[43]
- اسراف کنندگان
خداوند متعال می فرماید: و فرمان مسرفان را اطاعت نكنيد! همان ها كه در زمين فساد مىكنند و اصلاح نمىكنند!».[44]
- کسانی که قطع رحم می کنند
اگر (از اين دستورها) روى گردان شويد، جز اين انتظار مىرود كه در زمين فساد و قطع پيوند خويشاوندى كنيد؟!.[45]
خداوند متعال می فرماید: فاسقان كسانى هستند كه پيمان خدا را، پس از محكم ساختن آن، ميشكنند و پيوندهايى را كه خدا دستور داده برقرار سازند، قطع نموده، و در روى زمين فساد ميكنند اينها زيانكارانند.[46]
- ساحران
خداوند متعال می فرماید: هنگامى كه ساحران (به ميدان مبارزه) آمدند، موسى به آنها گفت: «آنچه (از وسايل سحر) را مىتوانيد بيفكنيد، بيفكنيد!» هنگامى كه افكندند، موسى گفت: «آنچه شما آورديد، سحر است كه خداوند بزودى آن را باطل مىكند چرا كه خداوند (هرگز) عمل مفسدان را اصلاح نمىكند!.[47]
- علاوه بر این موارد آیات دیگری نیز وجود دارد که به جهات دیگر اشاره دارد و ما جهت اختصار بیان نکردیم.[48]
شایان ذکر است که فساد و افساد دارای مراتب مختلف است؛ به عنوان مثال بدیهی است که افساد شخص اسراف کننده در ردیف افساد فرعون نیست.
14. سرانجام مفسدان:
خداوند متعال می فرماید: سپس به دنبال آنها [پيامبران پيشين] موسى را با آيات خويش به سوى فرعون و اطرافيان او فرستاديم اما آنها (با عدم پذيرش)، به آن (آيات) ظلم كردند. ببين عاقبت مفسدان چگونه بود!.[49]
آنها كه عهد الهى را پس از محكم كردن مىشكنند، و پيوندهايى را كه خدا دستور به برقرارى آن داده قطع مىكنند، و در روى زمين فساد مىنمايند، لعنت براى آنهاست و بدى (و مجازات) سراى آخرت.[50]
پی نوشتها:
[1]. مجمع البحرین، ج 7، ص 231.
[2] . لسان الرب، ج 3، ص 335.
[3] . المفردات، ماده فسد.
[4] . شعرا، 152.
[5] . بقره، 220.
[6] . اعراف، 142.
[7] . ص، 28.
[8] .تفسیر نمونه، ج 10، 202.
[9] . مستدرک الوسایل، ج 11، ص 187.
[10] . مائده، 16.و نک: بقره، 257.
[11] . تفسير نمونه، ج 1، ص 273.
[12]. روم، 41.
[13]. بقره، 205.
[14] . محمد، 22.
[15] . نمل، 34.
[16] . فجر، 10- 12.
[17] . مؤمنون، 71.
[18] . انبیاء، 22.
[19] . عنکبوت، 30.
[20] . اعراف،
[21] . غافر، 26.
[22] . نحل، 88.
[23] . مائده، 33.
[24] . نحل، 88.
[25] . قصص، 83.
[26] . مائده، 64.
[27] . قصص، 77.
[28] . ص، 28.
[29] . بقره، 11.
[30] . قصص، 11.
[31] . اعراف، 142.
[32] . اسراء، 4.
[33] . بقره، 251.
[34] . قصص، 40.
[35] . قصص، 76-77.
[36] . مائده، 64. و نک: اسراء،4.
[37] . فجر، 6-13.و نک: اعراف، 25 و 27؛ شعراء، 140 و 133.
[38] . اعراف، 74.
[39] . هود، 85.
[40] . عنکبوت، 30 – 38.
[41] . مائده، 33.
[42] . نمل، 34.
[43] . نک: بقره، 11.
[44] . شعراء، 151 و 152.
[45] . محمد، 22.
[46] . بقره، 17؛ رعد، 25.
[47] . یونس، 80 و 81.
[48] . نک: المعجم المفهرس لالفاظ القران الکریم، ماده "فسد".
[49] . اعراف، 103؛ نک: اعراف، 86؛ نمل، 14.
[50] . رعد، 25.
منبع: http://farsi.islamquest.net