پرسش :
چرا در وقتی که مردم از انفال سؤال می کنند (انفال یعنی غنایمی که بدون جنگ از دشمنان به دست می آید و زمین های خراب، بی مالک، معادن، بیشه ها... خلاصه هر چیز بی رنج مردم بدست آمده باشد) بلافاصله آیه ای نازل می شود که بگو انفال مخصوص خدا و پیامبرش می باشد؟
پاسخ :
آیه اول سورۀ انفال که ابهامی در ارتباط با آن بیان نمودید، شامل یک پرسش از جانب مسلمانان و پاسخی از جانب خداوند است که گویا شما تصور نمودید که مسلمانان پرسیدند که انفال چیست و به چه چیزهایی انفال گفته می شود؟ اما در پاسخ، بدون آنکه تعریفی از انفال به عمل آید، تنها به این بسنده شده که انفال متعلق به چه اشخاصی خواهد بود و در حقیقت، پرسش مسلمانان در ارتباط با چیستی انفال، بدون پاسخ مانده و جواب نامتناسب دیگری ارائه شده است.
اگر برداشت شما را از آیه، صحیح بدانیم، قهرا باید عدم تناسب بین پرسش و پاسخ را نیز بپذیریم، اما واقعیت، آن است که پرسش مسلمانان از چیستی و ماهیت انفال نبوده، بلکه آنان اجمالا معنای انفال را می دانستند، اما پرسش و خواهش آنان، به تصریح تفاسیر شیعه و اهل سنت این بود که بخشی از انفال و غنایم جنگی به آنان واگذار شود و یا اینکه مشخص شود، اختیار تصرف در انفال بر عهدۀ چه افرادی می باشد.
در این زمینه، مختصرا چند روایت در ارتباط با شأن نزول این آیه را خدمتتان عرضه داشته و برای آگاهی بیشتر، شما را به مطالعه تفاسیر مختلف دعوت می نماییم:
1. در تفسیر ابن ابی حاتم می خوانیم که خواهش مسلمانان این بود که انفال به آنان بخشیده شود.[1]
2. در تفسیری دیگر می خوانیم که میان آنهایی که غنیمت ها را جمع آوری نمودند، آنانی که دشمن را تعقیب نمودند و آنانی که محافظت از پیامبر(ص) را بر عهده داشتند، اختلاف نظر پیش آمد که غنایم جنگی متعلق به کدام گروه می باشد و پاسخ این پرسش را از پیامبر(ص) می خواستند که این آیه در پاسخ آنان نازل شده و نظر هیچکدام از آنان را نپذیرفته و اختیار انفال را بر عهدۀ پیامبر گذاشت.[2]
3. در کتابی از یکی دانشمندان شیعه نیز می بینیم که: یاران پیامبر از او خواستند که غنیمت های جنگی را میان آنها تقسیم نماید، اما پروردگار به او فرمان داد که اختیار این امر بر عهدۀ خدا و پیامبرش بوده و دیگران حق دخالت ندارند.[3]
به هر حال، آنچه از تفاسیر برمی آید آن است که مسلمانان، ابهامی در مورد معنای انفال نداشته اند و بیشتر تفسیرهای ارائه شده از این آیه، در یکی از دو مورد ذیل خلاصه می شود:
یا مسلمانان، خواستار مالکیت بر انفال بودند و یا می خواستند تکلیف مالکیت آن، از جانب خداوند مشخص شود و در هر دو فرض یاد شده، پاسخ موجود در آیه با خواسته و پرسش مسلمانان همخوانی داشته است.
پی نوشتها:
[1] ابن ابی حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ج 5، ص 1649، ح 9486، مکتبة نزار مصطفی الباز، عربستان سعودی، 1419 ه ق.
[2] ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ج 4، ص 6، دار الكتب العلمية، منشورات محمدعلى بيضون، بیروت، 1419 ه ق.
[3] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 19، ص 211، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404 ه ق.
منبع: http://farsi.islamquest.net
آیه اول سورۀ انفال که ابهامی در ارتباط با آن بیان نمودید، شامل یک پرسش از جانب مسلمانان و پاسخی از جانب خداوند است که گویا شما تصور نمودید که مسلمانان پرسیدند که انفال چیست و به چه چیزهایی انفال گفته می شود؟ اما در پاسخ، بدون آنکه تعریفی از انفال به عمل آید، تنها به این بسنده شده که انفال متعلق به چه اشخاصی خواهد بود و در حقیقت، پرسش مسلمانان در ارتباط با چیستی انفال، بدون پاسخ مانده و جواب نامتناسب دیگری ارائه شده است.
اگر برداشت شما را از آیه، صحیح بدانیم، قهرا باید عدم تناسب بین پرسش و پاسخ را نیز بپذیریم، اما واقعیت، آن است که پرسش مسلمانان از چیستی و ماهیت انفال نبوده، بلکه آنان اجمالا معنای انفال را می دانستند، اما پرسش و خواهش آنان، به تصریح تفاسیر شیعه و اهل سنت این بود که بخشی از انفال و غنایم جنگی به آنان واگذار شود و یا اینکه مشخص شود، اختیار تصرف در انفال بر عهدۀ چه افرادی می باشد.
در این زمینه، مختصرا چند روایت در ارتباط با شأن نزول این آیه را خدمتتان عرضه داشته و برای آگاهی بیشتر، شما را به مطالعه تفاسیر مختلف دعوت می نماییم:
1. در تفسیر ابن ابی حاتم می خوانیم که خواهش مسلمانان این بود که انفال به آنان بخشیده شود.[1]
2. در تفسیری دیگر می خوانیم که میان آنهایی که غنیمت ها را جمع آوری نمودند، آنانی که دشمن را تعقیب نمودند و آنانی که محافظت از پیامبر(ص) را بر عهده داشتند، اختلاف نظر پیش آمد که غنایم جنگی متعلق به کدام گروه می باشد و پاسخ این پرسش را از پیامبر(ص) می خواستند که این آیه در پاسخ آنان نازل شده و نظر هیچکدام از آنان را نپذیرفته و اختیار انفال را بر عهدۀ پیامبر گذاشت.[2]
3. در کتابی از یکی دانشمندان شیعه نیز می بینیم که: یاران پیامبر از او خواستند که غنیمت های جنگی را میان آنها تقسیم نماید، اما پروردگار به او فرمان داد که اختیار این امر بر عهدۀ خدا و پیامبرش بوده و دیگران حق دخالت ندارند.[3]
به هر حال، آنچه از تفاسیر برمی آید آن است که مسلمانان، ابهامی در مورد معنای انفال نداشته اند و بیشتر تفسیرهای ارائه شده از این آیه، در یکی از دو مورد ذیل خلاصه می شود:
یا مسلمانان، خواستار مالکیت بر انفال بودند و یا می خواستند تکلیف مالکیت آن، از جانب خداوند مشخص شود و در هر دو فرض یاد شده، پاسخ موجود در آیه با خواسته و پرسش مسلمانان همخوانی داشته است.
پی نوشتها:
[1] ابن ابی حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ج 5، ص 1649، ح 9486، مکتبة نزار مصطفی الباز، عربستان سعودی، 1419 ه ق.
[2] ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ج 4، ص 6، دار الكتب العلمية، منشورات محمدعلى بيضون، بیروت، 1419 ه ق.
[3] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 19، ص 211، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404 ه ق.
منبع: http://farsi.islamquest.net