پرسش :
اشكال موضعي دارو کدامند؟
پاسخ :
اين اشكال دارويي براي استفاده از ماده مؤثر بر روي پوست بدن يا برخي سطوح ديگر نظير چشم، گوش، بيني، مخاط دهان و يا مقعد توليد مي‌شوند. در اغلب موارد اين فرآورده‌ها براي ايجاد تأثيرات موضعي و محدود به آن ناحيه مبتلا مانند پوست، گوش و مقعد استفاده مي‌گردند، زيرا ورود آن داروي خاص به جريان خون ضرورتي نداشته يا نامطلوب است. در بعضي موارد فرآورده‌هاي موضعي طوري طراحي و توليد شده‌اند كه با استفاده از آنها ماده مؤثر دارويي از راه پوست يا مخاط بدن جذب و وارد جريان خون شده، در نهايت ايجاد تأثيرات عمومي در بدن مي‌نمايند؛ مانند شيافهاي مسكن و برگه (پچ) هاي پوستي نيتروگليسيرين.
پماد (Ointment): يك فرآورده موضعي چرب است، براي استفاده موضعي دارو بر روي منطقه‌اي از بدن يا به عنوان محافظ و يا نرم كننده مصرف ميشود.
كرم (Cream): اين فرآورده شبيه پماد و فاقد پايه چرب است، در نتيجه راحت‌تر روي پوست پخش و جذب ميشود. اغلب فرآورده‌هاي آرايشي – بهداشتي و مرطوب كننده به اين شكل عرضه مي‌شوند.
ژل (Gel): فرآورده نيمه جامد امولسيوني و يا سوسپانسيوني است كه در مصرف آن بر روي پوست احساس خنكي حاصل ميشود.
لوسيون (Lotion): شكل مايع دارو به صورت محلول يا سوسپانسيون كه در حجم كم و غالباً در بسته بندي داراي قطره چكان و يا افشانه (اسپري) توليد و عرضه ميشود. انواع مختلفي از قطره‌ها نظير قطره‌هاي چشمي، قطره‌هاي گوشي، قطره‌هاي بيني، قطره‌هاي موضعي و قطره‌هاي خوراكي وجود دارد. بسياري از قطره‌ها به ويژه قطره‌هاي چشمي به صورت استريل توليد و بسته‌بندي مي‌شوند.
برچسب پوستي (Transdermal patch): اين فرآورده به شكل يك برگه چسبناك پوستي آغشته به دارو بر روي پوست ناحيه‌اي از بدن چسبانده ميشود. ماده دارويي به تدريج با عبور از پوست جذب عروق زير پوست شده و در سراسر بدن توزيع ميشود. مانند برچسب‌هاي نيتروگليسيرين يا هورمون‌هاي استروژني.
شياف (Suppository): شكل جامد، مخروطي و فشنگ مانند فرآورده دارويي است كه به سهولت از راه مقعد (شياف مقعدي يا ركتال) يا مهبل (شياف مهبلي يا واژينال) استعمال ميشود. ماده مؤثر دارويي به تدريج در مخاط مقعد يا مهبل رها و جذب شده در نتيجه تأثيرات موضعي و در برخي موارد عمومي دارو حاصل ميشود.
اين اشكال دارويي براي استفاده از ماده مؤثر بر روي پوست بدن يا برخي سطوح ديگر نظير چشم، گوش، بيني، مخاط دهان و يا مقعد توليد مي‌شوند. در اغلب موارد اين فرآورده‌ها براي ايجاد تأثيرات موضعي و محدود به آن ناحيه مبتلا مانند پوست، گوش و مقعد استفاده مي‌گردند، زيرا ورود آن داروي خاص به جريان خون ضرورتي نداشته يا نامطلوب است. در بعضي موارد فرآورده‌هاي موضعي طوري طراحي و توليد شده‌اند كه با استفاده از آنها ماده مؤثر دارويي از راه پوست يا مخاط بدن جذب و وارد جريان خون شده، در نهايت ايجاد تأثيرات عمومي در بدن مي‌نمايند؛ مانند شيافهاي مسكن و برگه (پچ) هاي پوستي نيتروگليسيرين.
پماد (Ointment): يك فرآورده موضعي چرب است، براي استفاده موضعي دارو بر روي منطقه‌اي از بدن يا به عنوان محافظ و يا نرم كننده مصرف ميشود.
كرم (Cream): اين فرآورده شبيه پماد و فاقد پايه چرب است، در نتيجه راحت‌تر روي پوست پخش و جذب ميشود. اغلب فرآورده‌هاي آرايشي – بهداشتي و مرطوب كننده به اين شكل عرضه مي‌شوند.
ژل (Gel): فرآورده نيمه جامد امولسيوني و يا سوسپانسيوني است كه در مصرف آن بر روي پوست احساس خنكي حاصل ميشود.
لوسيون (Lotion): شكل مايع دارو به صورت محلول يا سوسپانسيون كه در حجم كم و غالباً در بسته بندي داراي قطره چكان و يا افشانه (اسپري) توليد و عرضه ميشود. انواع مختلفي از قطره‌ها نظير قطره‌هاي چشمي، قطره‌هاي گوشي، قطره‌هاي بيني، قطره‌هاي موضعي و قطره‌هاي خوراكي وجود دارد. بسياري از قطره‌ها به ويژه قطره‌هاي چشمي به صورت استريل توليد و بسته‌بندي مي‌شوند.
برچسب پوستي (Transdermal patch): اين فرآورده به شكل يك برگه چسبناك پوستي آغشته به دارو بر روي پوست ناحيه‌اي از بدن چسبانده ميشود. ماده دارويي به تدريج با عبور از پوست جذب عروق زير پوست شده و در سراسر بدن توزيع ميشود. مانند برچسب‌هاي نيتروگليسيرين يا هورمون‌هاي استروژني.
شياف (Suppository): شكل جامد، مخروطي و فشنگ مانند فرآورده دارويي است كه به سهولت از راه مقعد (شياف مقعدي يا ركتال) يا مهبل (شياف مهبلي يا واژينال) استعمال ميشود. ماده مؤثر دارويي به تدريج در مخاط مقعد يا مهبل رها و جذب شده در نتيجه تأثيرات موضعي و در برخي موارد عمومي دارو حاصل ميشود.