پرسش :
چه روشهایی برای تشخيص بيماري‌هاي قلبي وجود دارد؟
پاسخ :
خيلي از بيماران قلبی نمي‌دانند که روش‌هاي تشخيصي بيماري‌هاي قلب چه تفاوت‌هايي با هم دارد و مثلا از پزشک شان گله مي‌کنند که چرا به نوار قلب اکتفا نکرده و برايشان آنژيوگرافي تجويز کرده است. حقيقت اين است که زمانى گوشى پزشكى (استتوسكوپ) تنها وسيله‌اي بود كه دكترها براى تشخيص بيمارى‌هاى قلبى در اختيار داشتند ولي امروزه استفاده از جديدترين دستگاه‌هاى تصويربردارى (اسكنرها) اشعه ايكس، امواج مغناطيسى و امواج ماوراي صوت مي‌تواند تصاويرى مشروح، سه‌بعدى و حتى متحرك از اين‌اندام حياتى در اختيار ما قرار دهد.
مهمترين وسيله‌اي که در تشخيص بيماري‌هاي قلبي کاربرد دارد شامل دستگاه الکتروکارديوگرام، آزمون استرس هسته‌اي، اکوکارديوگرام، آنژيوگرافي، سي‌تي اسکن و پت اسکن است.
الكتروكارديوگرام يا نوار قلب
الكتروكارديوگرام قديمي‌ترين و پايه‌اي‌ترين اسكن قلبى است كه تكانه‌هاى الكتريكى تنظيم كننده عمل تلمبه كردن قلب را ثبت مي‌كند. ممكن است اين روش ساده به نظر برسد اما هر انحرافى از الگوى طبيعى ريتم قلب به پزشكان در مورد احتمال آسيب بافت قلب و كاهش جريان خون آن هشدار مي‌دهد. محدوديت‌ها: در حالى كه نوار قلب مي‌تواند علايم يك مشكل قلبى را نشان دهد نقشه‌اي از قلب به دست نمي‌دهد و نمي‌تواند دقيقا تعيين كند كه عامل آسيب‌رسان و محل آن در قلب چيست.
آزمون استرس هسته‌اي
در اين آزمون پزشكان ماده‌اي راديواكتيو را به خون تزريق مي‌كنند. سپس با استفاده از دوربين اشعه گاما چگونگى حركت خون در ميان قلب را بررسى مي‌كنند. اين آزمون نشان مي‌دهد كه قلب تا چه حدى مي‌تواند خون اكسيژن‌دار به عضله خود برساند. اغلب اين آزمون را دوبار انجام مي‌دهند يك بار براى بررسى كاركرد قلب در حال استراحت و يك بار در حال فعاليت و تحت فشار جسمى.
انجام دادن دو اسكن ممكن است مدت زيادي (تا ? ساعت) طول بكشد. اين آزمون همچنين بيمار را در معرض مقادير‌اندكى تشعشع قرار مي‌دهد.
اكوكارديوگرام
امواج بى‌ضرر ماوراي صوت، شبيه همان‌هايى كه براى بررسى جنين استفاده مي‌شوند به سمت قفسه سينه هدايت مي‌شوند و سپس از روى دريچه‌ها و ديواره‌هاى قلب منعكس مي‌شوند. پزشكان اغلب دوبار اكوكارديوگرام را انجام مي‌دهند يك بار در حال استراحت و يك بار در حال فشار جسمى. (براي مثال پس از فعاليت بيمار روى تسمه نقاله يا پس از آنكه تكنسين‌ها دارويى را به بيمار تزريق مي‌كنند كه فعاليت قلب را تشديد مي‌كند. ) مقايسه اين دو تصوير نشان دهنده دريچه‌هاى غيرطبيعى يا مناطقى است كه خون كافى دريافت نمي‌كنند.
امواج ماوراي صوت (اولترا سوند) تصاوير با وضوح كافى ايجاد نمي‌كنند تا بتوان شريانهاى قلب را ديد و تنها مي‌توانند بزرگترين تغييرات در ساختارها مانند حفره‌هاى قلب را نشان دهند.
آنژيوگرافى عروق كرونرى
اين آزمون بهترين روش براى ديدن شريان‌هايى است كه قلب را تغذيه مي‌كنند (عروق كرونرى). پزشكان يك كاتتر (سوند) را درون شريان ران قرار مي‌دهند و آن را به جلو مي‌رانند تا به قلب برسد. سپس يك رنگ مخصوص را از طريق اين لوله به درون رگ‌هاى تغذيه كننده قلب مي‌فرستند كه امكان ديدن آنها را با اشعه ايكس ايجاد مي‌كند. به اين‌ترتيب مي‌توان انسدادهاى مسير شريان را شناسايى كرد.
از آنجايى كه اين روش تهاجمي‌است، با بعضى خطرات همراه است: كاتترها ممكن است ديواره‌هاى شريان را پاره كنند و نياز به‌ترميم جراحى باشد. در يك درصد موارد عوارض وخيم و از جمله مرگ بيمار ممكن است رخ دهد. پس از انجام عمل لازم است بيمار ? تا ? ساعت دراز بكشد تا شريان رانى كه محل ورود كاتتر بوده است، بسته شود.
سى‌تى‌اسكن
اين آزمون اسكن كردن سريع با اشعه ايكس را با توموگرافى كامپيوترى چندگانه (CT)تركيب مي‌كند و تصويرهاى دقيق از شريانهاى قلب را در اختيار مي‌گذارد. بيماران تحت تزريق يك ماده حاجب قرار مي‌گيرند كه مسير عروق خونى را مشخص مي‌كند و اشعه ايكس تصاويرى از مقاطع مختلف قلب به وجود مي‌آورد. تركيب كامپيوترى اين مقطع‌ها به صورت تصوير قلب مي‌تواند پلاك‌هاى كلسيم و چربى كه شريان‌ها را مسدود كرده‌اند مشخص كند. اما سي‌تي اسکن با محدوديت‌هايي نيز همراه است. در سى‌تى‌سكن فرد بايد در معرض تشعشع قرار گيرد كه در مورد كودكان نگران كننده است. در افرادى كه اضافه وزن دارند، رسوب كلسيم به مقدار زياد در قلب آنها وجود دارد يا در كسانى كه در رگ‌هاى قلب آنها استنت كار گذاشته شده است، تصاوير مطلوبى به دست نمي‌آيد چرا كه چربى مي‌تواند باعث انحراف اشعه ايكس شود و اشعه ايكس نمي‌تواند به آن سوى استنت يا كلسيم نفوذ كند.
پت اسكن
اين روش‌تركيبى از شيوه توموگرافى گسيل پوزيترون و سى‌تى‌اسكن است و مي‌تواند اطلاعاتي در مورد ساختار و كاركرد قلب را در يك اسكن واحد نشان دهد. پزشكان از اين سى تى اسكن براى مكان‌يابى فيزيكى نواحى باريك شده شريانهاى قلب استفاده مي‌كنند و بعد با استفاده از «پت اسكن» بخش‌هاى معينى از قلب را كه در نتيجه انسداد عروق از خون‌رسانى محروم شده‌اند شناسايى مي‌كنند. تكنولوژى پت اسكن گران قيمت است و در همه جاها در دسترس نيست. اين روش فرد را در معرض مقدارى تشعشع قرار مي‌دهد.
منبع: www.salamat.com
خيلي از بيماران قلبی نمي‌دانند که روش‌هاي تشخيصي بيماري‌هاي قلب چه تفاوت‌هايي با هم دارد و مثلا از پزشک شان گله مي‌کنند که چرا به نوار قلب اکتفا نکرده و برايشان آنژيوگرافي تجويز کرده است. حقيقت اين است که زمانى گوشى پزشكى (استتوسكوپ) تنها وسيله‌اي بود كه دكترها براى تشخيص بيمارى‌هاى قلبى در اختيار داشتند ولي امروزه استفاده از جديدترين دستگاه‌هاى تصويربردارى (اسكنرها) اشعه ايكس، امواج مغناطيسى و امواج ماوراي صوت مي‌تواند تصاويرى مشروح، سه‌بعدى و حتى متحرك از اين‌اندام حياتى در اختيار ما قرار دهد.
مهمترين وسيله‌اي که در تشخيص بيماري‌هاي قلبي کاربرد دارد شامل دستگاه الکتروکارديوگرام، آزمون استرس هسته‌اي، اکوکارديوگرام، آنژيوگرافي، سي‌تي اسکن و پت اسکن است.
الكتروكارديوگرام يا نوار قلب
الكتروكارديوگرام قديمي‌ترين و پايه‌اي‌ترين اسكن قلبى است كه تكانه‌هاى الكتريكى تنظيم كننده عمل تلمبه كردن قلب را ثبت مي‌كند. ممكن است اين روش ساده به نظر برسد اما هر انحرافى از الگوى طبيعى ريتم قلب به پزشكان در مورد احتمال آسيب بافت قلب و كاهش جريان خون آن هشدار مي‌دهد. محدوديت‌ها: در حالى كه نوار قلب مي‌تواند علايم يك مشكل قلبى را نشان دهد نقشه‌اي از قلب به دست نمي‌دهد و نمي‌تواند دقيقا تعيين كند كه عامل آسيب‌رسان و محل آن در قلب چيست.
آزمون استرس هسته‌اي
در اين آزمون پزشكان ماده‌اي راديواكتيو را به خون تزريق مي‌كنند. سپس با استفاده از دوربين اشعه گاما چگونگى حركت خون در ميان قلب را بررسى مي‌كنند. اين آزمون نشان مي‌دهد كه قلب تا چه حدى مي‌تواند خون اكسيژن‌دار به عضله خود برساند. اغلب اين آزمون را دوبار انجام مي‌دهند يك بار براى بررسى كاركرد قلب در حال استراحت و يك بار در حال فعاليت و تحت فشار جسمى.
انجام دادن دو اسكن ممكن است مدت زيادي (تا ? ساعت) طول بكشد. اين آزمون همچنين بيمار را در معرض مقادير‌اندكى تشعشع قرار مي‌دهد.
اكوكارديوگرام
امواج بى‌ضرر ماوراي صوت، شبيه همان‌هايى كه براى بررسى جنين استفاده مي‌شوند به سمت قفسه سينه هدايت مي‌شوند و سپس از روى دريچه‌ها و ديواره‌هاى قلب منعكس مي‌شوند. پزشكان اغلب دوبار اكوكارديوگرام را انجام مي‌دهند يك بار در حال استراحت و يك بار در حال فشار جسمى. (براي مثال پس از فعاليت بيمار روى تسمه نقاله يا پس از آنكه تكنسين‌ها دارويى را به بيمار تزريق مي‌كنند كه فعاليت قلب را تشديد مي‌كند. ) مقايسه اين دو تصوير نشان دهنده دريچه‌هاى غيرطبيعى يا مناطقى است كه خون كافى دريافت نمي‌كنند.
امواج ماوراي صوت (اولترا سوند) تصاوير با وضوح كافى ايجاد نمي‌كنند تا بتوان شريانهاى قلب را ديد و تنها مي‌توانند بزرگترين تغييرات در ساختارها مانند حفره‌هاى قلب را نشان دهند.
آنژيوگرافى عروق كرونرى
اين آزمون بهترين روش براى ديدن شريان‌هايى است كه قلب را تغذيه مي‌كنند (عروق كرونرى). پزشكان يك كاتتر (سوند) را درون شريان ران قرار مي‌دهند و آن را به جلو مي‌رانند تا به قلب برسد. سپس يك رنگ مخصوص را از طريق اين لوله به درون رگ‌هاى تغذيه كننده قلب مي‌فرستند كه امكان ديدن آنها را با اشعه ايكس ايجاد مي‌كند. به اين‌ترتيب مي‌توان انسدادهاى مسير شريان را شناسايى كرد.
از آنجايى كه اين روش تهاجمي‌است، با بعضى خطرات همراه است: كاتترها ممكن است ديواره‌هاى شريان را پاره كنند و نياز به‌ترميم جراحى باشد. در يك درصد موارد عوارض وخيم و از جمله مرگ بيمار ممكن است رخ دهد. پس از انجام عمل لازم است بيمار ? تا ? ساعت دراز بكشد تا شريان رانى كه محل ورود كاتتر بوده است، بسته شود.
سى‌تى‌اسكن
اين آزمون اسكن كردن سريع با اشعه ايكس را با توموگرافى كامپيوترى چندگانه (CT)تركيب مي‌كند و تصويرهاى دقيق از شريانهاى قلب را در اختيار مي‌گذارد. بيماران تحت تزريق يك ماده حاجب قرار مي‌گيرند كه مسير عروق خونى را مشخص مي‌كند و اشعه ايكس تصاويرى از مقاطع مختلف قلب به وجود مي‌آورد. تركيب كامپيوترى اين مقطع‌ها به صورت تصوير قلب مي‌تواند پلاك‌هاى كلسيم و چربى كه شريان‌ها را مسدود كرده‌اند مشخص كند. اما سي‌تي اسکن با محدوديت‌هايي نيز همراه است. در سى‌تى‌سكن فرد بايد در معرض تشعشع قرار گيرد كه در مورد كودكان نگران كننده است. در افرادى كه اضافه وزن دارند، رسوب كلسيم به مقدار زياد در قلب آنها وجود دارد يا در كسانى كه در رگ‌هاى قلب آنها استنت كار گذاشته شده است، تصاوير مطلوبى به دست نمي‌آيد چرا كه چربى مي‌تواند باعث انحراف اشعه ايكس شود و اشعه ايكس نمي‌تواند به آن سوى استنت يا كلسيم نفوذ كند.
پت اسكن
اين روش‌تركيبى از شيوه توموگرافى گسيل پوزيترون و سى‌تى‌اسكن است و مي‌تواند اطلاعاتي در مورد ساختار و كاركرد قلب را در يك اسكن واحد نشان دهد. پزشكان از اين سى تى اسكن براى مكان‌يابى فيزيكى نواحى باريك شده شريانهاى قلب استفاده مي‌كنند و بعد با استفاده از «پت اسكن» بخش‌هاى معينى از قلب را كه در نتيجه انسداد عروق از خون‌رسانى محروم شده‌اند شناسايى مي‌كنند. تكنولوژى پت اسكن گران قيمت است و در همه جاها در دسترس نيست. اين روش فرد را در معرض مقدارى تشعشع قرار مي‌دهد.
منبع: www.salamat.com