پرسش :
چرا پيامبر اسلام فرمودند لعنت خدا بر حكم بن عاص و هر كه از صلب او خارج شود (مروان بن حكم)چگونه ممكن است ما سرنوشتي محتوم براي كسي كه هنوز پا به دنيا نگذاشته است قائل شويم. مگر دوران طفوليت دوران معصوميت نيست پس چرا ايشان در دوران كودكي او را به شكل وزغ ديدند آيا اين گونه قضايا با عدل خدا و اختيار تفويضي تنافر دارد؟
پاسخ :
1. لعن و تشبيه مطرح شده در پرسش، در منابع گوناگون از جمله در کتاب شريف «الغدير» آمده است: «... لعن علي ابيه و علي من يخرج من صلبه؛ پيامبر(ص) بر پدر مروان؛ يعني حکم بن عاص و بر کسي که از صلب او خارج شود؛ يعني مروان بن حکم، لعنت کرده است» (الغدير، احمد الاميني، ج 8، ص 367، مرکز الغدير للدراسات الاسلاميه).
نيز درباره تشبيه ياد شده آمده است: «... کان لا يولد لاحد بالمدينه ولد الا اتي به الي النبي(ص) [فدعاله] فادخل عليه مروان بن حکم فقال: هو الوزغ ابن الوزغ، الملعون ابن الملعون؛ هيچ بچه اي در مدينه به دنيا نمي آمد، مگر آن که نزد پيامبر(ص) آورده مي شد و آن حضرت هم براي او دعا
مي کرد، زماني که مروان را نزد او آوردند فرمود: او، وزغ، فرزند وزغ، ملعون، فرزند ملعون است» (همان، ص 368).
2. درباره اين عبارت پيامبر(ص)، نکاتي قابل تأمل است:
الف) حضرت رسول و نيز ائمه(ع) داراي علم لدني بوده و از گذشته، حال و آينده با خبرند (اصول کافي، ج 1، ص 388).
ب ) حضرت رسول(ص) به دليل علم لدني خويش، آينده مروان بن حکم را مي دانست و نظر او در خصوص طينت مروان مرتبط با دوران پس از بلوغ او بوده است نه دوران طفوليت وي.
ج ) آگاهي پيامبر(ص) بر رويدادهاي آينده دنيا که در باور ما مسلمانان، امر مسلمي است، هيچ گاه به معناي سلب اختيار از کساني نخواهد بود که آن حوادث، از آنها سر مي زند. او به دليل علم خداداديش، تا بي کران هستي را نظاره مي کند، ولي چنين امري، چه ارتباطي به سلب اختيار از انسان ها دارد. او به دليل ذکر شده، مي داند که مثلا مروان بن حکم، با اختيار آزاد، و به دور از هر عامل کنترل قهري، راه سرکوب مسلمين خالص را در پيش خواهد گرفت و جامعه اسلامي را از روند تکاملي خود باز خواهد داشت. نيز براي دست يابي به قدرت حکومت و سلطه نا به حق بر جامعه، حمام خون به راه خواهد انداخت و... آيا مشاهده افق آينده سرنوشت يک انسان به وسيله پيامبر(ص) که سينه مالامال از علوم الهي او بر مي خيزد، راه را بر حرکت اختياري وي مي بندد؟
د ) لعنت اشاره شده در سخن پيامبر(ص) نيز متوجه چنين مجموعه انسان هاي متوحشي است که براي دستيابي به سلطه بي منطق خود بر آحاد جامعه از هيچ رفتار غير انساني، خودداري نمي کردند.
www.payambarazam.ir
1. لعن و تشبيه مطرح شده در پرسش، در منابع گوناگون از جمله در کتاب شريف «الغدير» آمده است: «... لعن علي ابيه و علي من يخرج من صلبه؛ پيامبر(ص) بر پدر مروان؛ يعني حکم بن عاص و بر کسي که از صلب او خارج شود؛ يعني مروان بن حکم، لعنت کرده است» (الغدير، احمد الاميني، ج 8، ص 367، مرکز الغدير للدراسات الاسلاميه).
نيز درباره تشبيه ياد شده آمده است: «... کان لا يولد لاحد بالمدينه ولد الا اتي به الي النبي(ص) [فدعاله] فادخل عليه مروان بن حکم فقال: هو الوزغ ابن الوزغ، الملعون ابن الملعون؛ هيچ بچه اي در مدينه به دنيا نمي آمد، مگر آن که نزد پيامبر(ص) آورده مي شد و آن حضرت هم براي او دعا
مي کرد، زماني که مروان را نزد او آوردند فرمود: او، وزغ، فرزند وزغ، ملعون، فرزند ملعون است» (همان، ص 368).
2. درباره اين عبارت پيامبر(ص)، نکاتي قابل تأمل است:
الف) حضرت رسول و نيز ائمه(ع) داراي علم لدني بوده و از گذشته، حال و آينده با خبرند (اصول کافي، ج 1، ص 388).
ب ) حضرت رسول(ص) به دليل علم لدني خويش، آينده مروان بن حکم را مي دانست و نظر او در خصوص طينت مروان مرتبط با دوران پس از بلوغ او بوده است نه دوران طفوليت وي.
ج ) آگاهي پيامبر(ص) بر رويدادهاي آينده دنيا که در باور ما مسلمانان، امر مسلمي است، هيچ گاه به معناي سلب اختيار از کساني نخواهد بود که آن حوادث، از آنها سر مي زند. او به دليل علم خداداديش، تا بي کران هستي را نظاره مي کند، ولي چنين امري، چه ارتباطي به سلب اختيار از انسان ها دارد. او به دليل ذکر شده، مي داند که مثلا مروان بن حکم، با اختيار آزاد، و به دور از هر عامل کنترل قهري، راه سرکوب مسلمين خالص را در پيش خواهد گرفت و جامعه اسلامي را از روند تکاملي خود باز خواهد داشت. نيز براي دست يابي به قدرت حکومت و سلطه نا به حق بر جامعه، حمام خون به راه خواهد انداخت و... آيا مشاهده افق آينده سرنوشت يک انسان به وسيله پيامبر(ص) که سينه مالامال از علوم الهي او بر مي خيزد، راه را بر حرکت اختياري وي مي بندد؟
د ) لعنت اشاره شده در سخن پيامبر(ص) نيز متوجه چنين مجموعه انسان هاي متوحشي است که براي دستيابي به سلطه بي منطق خود بر آحاد جامعه از هيچ رفتار غير انساني، خودداري نمي کردند.
www.payambarazam.ir