پرسش :
صحت گفتار پيامبراکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) از نظر عقلي چه بوده است؟
پاسخ :
اين سؤال در حقيقت سؤال از دليل عصمت انبياء و ائمه(ع) در حوزه گفتار مي باشد که شيعه قائل به عصمت مطلق براي اينها است يعني هم عصمت از گناه و هم از خطاء و اشتباه و براي عصمت انبياء بعضي علماء سه حوزه ذکر کرده اند.
الف) عصمت از گناه،
ب) عصمت از خطاء در دريافت و ابلاغ وحي،
ج) عصمت از خطا و فراموشي در ساير امور.
ابتدا به بيان دليل عقلي بر صحت گفتار انبياء مي پردازيم که با تأمل در مقدمه سوم سؤال يک دليل اين مدعي روشن مي شود لکن جهت وضوح کامل آن مقدمه در اين مثال تأمل بفرماييد. که اگر شخصي غرضش اين است که پيام بسيار مهمي را به گروهي ابلاغ کنند و در ابلاغ اين خبر شخصي را انتخاب کند که يا دروغگو است يا اهل خطاء و نسيان هر عاقلي مي گويد اين شخص اشتباه کرده و نقض غرض نموده. حال با توجه به آن مقدمه از آنجا که خداوند حکيم، عالم و قادر علي الاطلاق است ثابت مي شود که اين پيام ها مصون از تصرفات عمدي و سهوي خواهد بود. زيرا اگر خداي متعال نخواهد که پيام هايش به صورت صحيح به بندگانش برسد، خلاف حکمت اوست و اگر نداند که پيامش را به وسيله چه کسي که پيامش را سالم ابلاغ مي کند برساند اين منافات با علم مطلق خداوند دارد و اگر نتواند واسطه شايسته انتخاب کند يا قدرت نامحدود او منافي است بنابراين اقتضاي علم و قدرت و حکمت خداوند اين است که پيامبران را از هرگونه خطا و اشتباهي در تلقي وحي و انتقال آن به مردم محفوظ دارد دليل فوق حتي احتمال صحيح نبودن را هم از گفتار انبياء نفي مي کند چون با احتمال اشتباه پيامبران در دريافت و ابلاغ وحي اعتماد مردم سلب و اين منافي با غرض از وحي که فراهم آورنده زمينه تکامل انسان است مي باشد لذا به حکم قطعي عقل خداوند يا به فرستادگان خود را از تصرف در وحي چه عمدي و چه سهوي مصون دارد حسن ديگر اين دليل اين است که مصونيت پيامبران را در حوزه هاي ديگر خارج از دريافت و ابلاغ وحي نيز اثبات مي کند، چون با احتمال خطاي انبياء در حوزه هاي ديگر وثاقت آنها در نزد مردم مخدوش مي شود به گونه اي که مردم با مشاهده کذب و يا خطاء و سهو در حوزه هاي ديگر در عصمت او در ناحيه ابلاغ رسالت نيز ترديد مي کنند که اين ترديد با غايت مطلوب از بعثت پيامبران منافات دارد.
اما عصمت ائمه(ع): همان دليلي که اثبات لزوم عصمت در پيامبران مي کنند مبين لزوم عصمت در ائمه(ع) است چون حقيقت و شؤون امام مانند پيامبر است جز در تلقي وحي و تمام وظائفي و خصائصي که پيامبر دارد از قبيل تفسير آيات بيان وظايف ديني پاسخگويي شبهات و پاسداران از کيان آموزه هاي دين و حجت و نمونه کامل انسانيت بودن را ائمه نيز دارا هستند و از آنجا که به عقيده شيعه ائمه منصوب از جانب خداوند متعال هستند همان ادله اي که مقتضي عصمت انبياء است مقتضي عصمت ائمه است.
علامه حلي مي فرمايد: طائفه اماميه امامان را در لزوم معصوم بودن همانند پيامبران مي دانند زيرا امامان حافظان شرع و برپا دارندگان دين هستند و وضعيت آنان از اين جهت مانند وضعيت پيامبر است (علامه حلي، نهج الحق و کشف الصدق، ص 164).
محقق طوسي در اين جهت پنج دليل عقلي ذکر نموده (شرح تجريد، ص 364) علاوه بر اين ادله بعد از اين که به دليل عقلي اثبات صحت گفتار پيامبر شد به صورت مطلق مي توان از آيات قرآن کريم و کلمات پيامبر اکرم(ص) عصمت ائمه را استفاده کرد چنانچه علماء شيعه به آيات زيادي تمسک کرده اند که جهت تحقيق کافي در اين زمينه و همين طور تحقيق درباره حقيقت عصمت مي توانيد به آثار ذيل مراجعه فرماييد:
1.ترجمه بدايه المعارف الهيه، آيت الله سيد محسن خزاري، ترجمه مرتضي متقي نژاد
2.آموزش عقايد، استاد مصباح، ج 2
3.فلسفه وحي و نبوت، استاد محمدي ري شهري
4.آموزش کلام اسلامي، محمد سعيدي مهر، ج 2
www.payambarazam.ir
اين سؤال در حقيقت سؤال از دليل عصمت انبياء و ائمه(ع) در حوزه گفتار مي باشد که شيعه قائل به عصمت مطلق براي اينها است يعني هم عصمت از گناه و هم از خطاء و اشتباه و براي عصمت انبياء بعضي علماء سه حوزه ذکر کرده اند.
الف) عصمت از گناه،
ب) عصمت از خطاء در دريافت و ابلاغ وحي،
ج) عصمت از خطا و فراموشي در ساير امور.
ابتدا به بيان دليل عقلي بر صحت گفتار انبياء مي پردازيم که با تأمل در مقدمه سوم سؤال يک دليل اين مدعي روشن مي شود لکن جهت وضوح کامل آن مقدمه در اين مثال تأمل بفرماييد. که اگر شخصي غرضش اين است که پيام بسيار مهمي را به گروهي ابلاغ کنند و در ابلاغ اين خبر شخصي را انتخاب کند که يا دروغگو است يا اهل خطاء و نسيان هر عاقلي مي گويد اين شخص اشتباه کرده و نقض غرض نموده. حال با توجه به آن مقدمه از آنجا که خداوند حکيم، عالم و قادر علي الاطلاق است ثابت مي شود که اين پيام ها مصون از تصرفات عمدي و سهوي خواهد بود. زيرا اگر خداي متعال نخواهد که پيام هايش به صورت صحيح به بندگانش برسد، خلاف حکمت اوست و اگر نداند که پيامش را به وسيله چه کسي که پيامش را سالم ابلاغ مي کند برساند اين منافات با علم مطلق خداوند دارد و اگر نتواند واسطه شايسته انتخاب کند يا قدرت نامحدود او منافي است بنابراين اقتضاي علم و قدرت و حکمت خداوند اين است که پيامبران را از هرگونه خطا و اشتباهي در تلقي وحي و انتقال آن به مردم محفوظ دارد دليل فوق حتي احتمال صحيح نبودن را هم از گفتار انبياء نفي مي کند چون با احتمال اشتباه پيامبران در دريافت و ابلاغ وحي اعتماد مردم سلب و اين منافي با غرض از وحي که فراهم آورنده زمينه تکامل انسان است مي باشد لذا به حکم قطعي عقل خداوند يا به فرستادگان خود را از تصرف در وحي چه عمدي و چه سهوي مصون دارد حسن ديگر اين دليل اين است که مصونيت پيامبران را در حوزه هاي ديگر خارج از دريافت و ابلاغ وحي نيز اثبات مي کند، چون با احتمال خطاي انبياء در حوزه هاي ديگر وثاقت آنها در نزد مردم مخدوش مي شود به گونه اي که مردم با مشاهده کذب و يا خطاء و سهو در حوزه هاي ديگر در عصمت او در ناحيه ابلاغ رسالت نيز ترديد مي کنند که اين ترديد با غايت مطلوب از بعثت پيامبران منافات دارد.
اما عصمت ائمه(ع): همان دليلي که اثبات لزوم عصمت در پيامبران مي کنند مبين لزوم عصمت در ائمه(ع) است چون حقيقت و شؤون امام مانند پيامبر است جز در تلقي وحي و تمام وظائفي و خصائصي که پيامبر دارد از قبيل تفسير آيات بيان وظايف ديني پاسخگويي شبهات و پاسداران از کيان آموزه هاي دين و حجت و نمونه کامل انسانيت بودن را ائمه نيز دارا هستند و از آنجا که به عقيده شيعه ائمه منصوب از جانب خداوند متعال هستند همان ادله اي که مقتضي عصمت انبياء است مقتضي عصمت ائمه است.
علامه حلي مي فرمايد: طائفه اماميه امامان را در لزوم معصوم بودن همانند پيامبران مي دانند زيرا امامان حافظان شرع و برپا دارندگان دين هستند و وضعيت آنان از اين جهت مانند وضعيت پيامبر است (علامه حلي، نهج الحق و کشف الصدق، ص 164).
محقق طوسي در اين جهت پنج دليل عقلي ذکر نموده (شرح تجريد، ص 364) علاوه بر اين ادله بعد از اين که به دليل عقلي اثبات صحت گفتار پيامبر شد به صورت مطلق مي توان از آيات قرآن کريم و کلمات پيامبر اکرم(ص) عصمت ائمه را استفاده کرد چنانچه علماء شيعه به آيات زيادي تمسک کرده اند که جهت تحقيق کافي در اين زمينه و همين طور تحقيق درباره حقيقت عصمت مي توانيد به آثار ذيل مراجعه فرماييد:
1.ترجمه بدايه المعارف الهيه، آيت الله سيد محسن خزاري، ترجمه مرتضي متقي نژاد
2.آموزش عقايد، استاد مصباح، ج 2
3.فلسفه وحي و نبوت، استاد محمدي ري شهري
4.آموزش کلام اسلامي، محمد سعيدي مهر، ج 2
www.payambarazam.ir