پرسش :
آيات وارده در لزوم پيروي از حضرت محّمد(ص) چيست؟
پاسخ :
1- «اَطيعوا الله و الرَسول فَان تَولوا فان الله لايُحب الكافرين» آل عمران/32 . در اين آيه، اعراض و روگرداندن از اطاعت رسول اكرم(ص) كفر تلقي شده است. يعني اگر كسي از جهت اعتقادي رو برگرداند، كفر عقيدتي دارد و اگر كسي معتقد باشد ولي در مقام عمل اعراض كند، كفر عملي دارد و در هر دو حال از كافران (به معناي جامع) بشمار ميرود.
2- «و أَطيعوا الله والرَسول لعلكم تُرحمون» آل عمران/132 . اين رحمت خاصه است كه در پرتو اطاعت ازخدا و پيامبر نصيب مردم ميشود. رحمت خاص در قبال رحمت عام و مخصوص مؤمنان و سالكان صراط مستقيم است.
3- «ومن يُطع الله و رَسوله يُدخله جنات تَجري من تحتها الأنهار خالدين فيها و ذلك الفوز العظيم» نساء/13 . در اين آيه جنبه تشويق ملحوظ شد، به اين بيان كه فوز عظيم كه بهشت جاودان نموداري از آن است و در پرتو پيروي از خدا و رسول اكرم(ص) حاصل ميشود، به پيروان خدا و رسول بشارت داده شد.
4- «ومَن يَعص الله و رَسوله و يَتعدّ حدوده يُدخله ناراً خالداً فيها وله عَذاب مُهين» نساء/14 . سرپيچي و نافرماني در برابر خدا و پيامبر، مايه عذاب دردناك و ذلت و خواري است. عزّت بي جا، ذلت بجا را به همراه دارد، چنانكه فروتني در برابر فرمان خدا و پيامبر، زمينه فوز برزگ و عزت راستين را فراهم ميكند. هون و خواري در اطاعتِ از هوي نهفته است و انسان هوس مدار، از نهفتگي خواري و زبوني غافل است.
5- «يا أيها الذين امنوا أَطيعوا الله و أَطيعوا الرسول وأُولي الأمر مِنكم فَاِن ثَنازعتم في شيء فردُّوه اِلي الله والرَسول ان كنتم تُؤمنون بالله واليوم الاخر ذلك خَير و أَحسن تَأويلاً» نساء/59 . خداوند بعد از دستور پيروي از خود و رسول گرامي و أئمه اطهار(ع) چنين فرمود: براي فصل خصومت و حل نزاعهاي علمي و عملي به خدا و رسول او رجوع كنيد. ارجاع مورد نزاع به خدا و رسول، بازگشت خوبي براي شما دارد.
6- «ومَن يُطع الله و الرَسول فاولئك مَع الَذين أَنعم الله عَليهم مِن النبيين و الصِديقين و الشُهداء و الصالحين و حَسن أولئك رَفيقاً» نساء/69 . اگر كسي مطيع خدا و پيامبر باشد، همراهان خوبي دارد، زيرا انبيا و صديقان و شاهدان اعمال و صالحان، رفقاي او و همراه مرافقي بر اي او هستند. همراه مرافق به كسي گفته ميشود كه رفيق خود را هدايت و حمايت ميكند. به عبارت ديگر قافله بشري به سوي لقاي حق در حركت است و طي اين مرحله طولاني بدون همرهي خضرِ ولايت، ميسور نيست، و همراهان ضعيف نواز، مايه شادابي و اميد اعضاي قافلهاند.
7- «واَطيعوا الله وأَطيعوا الرَسول واحذَروا فَاِن تَوليتم فاعلموا أَنما عَلي رسولنا البلاغ المبين» مائده/92 .
8- «وأَطيعوا اللهَ ورَسوله اِن كنتم مؤمنين» انفال/1 .
9- «ويُطيعون اللهَ و رَسوله أولئك سيرحمهم الله» توبه/71 . اين رحمت خاص است كه در پرتو پيروي رسول اكرم(ص) ظهور ميكند و بهره پيروان خدا و پيامبر ميگردد.
10-«ومن يُطع الله و رَسوله و يخش الله و يَتقه فأولئك هم الفائزون» نور/52 ، «أَطيعوا الله و أَطيعوا الرسول فَاِن تَولّوا فانما عليه ما حمل و عَليكم ما حَملتم و ان تطيعوه تهتدوا و ما علي الرسول الا البلاغ المبين» نور/54 . فائز و رستگار كسي است كه پيرو خدا و رسول اكرم بوده و تقواي الهي را فراهم كند. هر كدام از رسول و امت مسئوليتي دارند؛ رسول گرامي(ص) مسئول تبليغ آيات و احكام الهي است، و امت اسلامي مسئول فهم و پذيرش دعوت الهي است. پيامبر پيام خود را رساند و شما بكوشيد كه به هدف والاي او برسيد.
11- «و ما كان لِمؤمن و لا مُؤمنة اِذا قضي الله و رَسولُه أَمراً أن يكون لَهم الخيرة مِن أمرهم و مَن يعص الله و رَسوله فقد ضَلّ ضَلالاً مُبيناً» احزاب/36 . يعني گرچه شما خردمند و عالميد، اما جهان بينِ كامل نيستيد. بسياري از اسرار چون دردسترس علوم انساني يا تجربي نيست جامعه بشري نسبت به آنها امّي است و خداوند از ميان اميين، پيامبر عالم و آگاه را مبعوث كرده است. بنابر اين مؤمنان در برابر وحي آسماني حق ندارند بگويند: ما نظرمان درباره ره آورد پيغمبر، چنين است، زيرا امّي نبايد در برابر معلم اظهار نظر كند.
12- «ان الذين يُحادون الله ورَسوله أولئك في الأَذلين كَتب الله َلأَغلبن أنا و رَسلي اِن الله قوي عَزيز» مجادله/20-21 . از آن جا كه عزت از آن خدا و رسول و مؤمنان است: «و ِلله العِزّة و لِرسوله و لِلمؤمنين» منافقون/8 ، كساني كه از پذيرش رسالت رسول اكرم(ص) سرباز زده، منحرف شدند، ذلت دامنگير آنها ميشود. پس آن حضرت محور محبت و عداوت الهي نيز مدار عزت و ذلت است، بنابراين دوست داران و پيرو ان رسول اكرم(ص) عزيز و محبوبند: «اِن كنتم تُحبون الله فاتَبعوني يُحببكم الله» آل عمران/31 ، چنانكه منحرفان از رسالت آن حضرت، هم دشمنان خدايند و هم خوار و فرومايه: «ضُربت عَليهم الذلة و المسكنة» بقره/61 ، و اگر مطيع رسول اكرم نبود و راهش را جدا كرد و در شق و مرز ديگري حركت كرد عقاب خداوند سخت است: «ذلك بِأنهم شاقوا الله و رَسوله و َمن يُشاق الله فَاِن الله شَديد العِقاب» حشر/4 .
حاصل اين كه چون محور ارزش و كمال انساني، فضايل نفساني است: «اِن أَكرمَكم عِند الله أتقيكم» حجرات/13 ، و رسول گرمي(ص) كه مؤدب به آداب الهي است و از خُلق عظيم بهره مند است «انّك لعلي خلق عظيم» قلم/4 ، از برجسته ترين مراحل تقوا متنعم است، پس كريمترين انسانها نزد خداوند ميباشد، از اين رو نمونه همه انسانهاي كامل خواهد بود.
آيت الله جوادي آملي،تفسير موضوعي قرآن كريم ج 9 (سيرة رسول اكرم در قرآن)
www.payambarazam.ir
1- «اَطيعوا الله و الرَسول فَان تَولوا فان الله لايُحب الكافرين» آل عمران/32 . در اين آيه، اعراض و روگرداندن از اطاعت رسول اكرم(ص) كفر تلقي شده است. يعني اگر كسي از جهت اعتقادي رو برگرداند، كفر عقيدتي دارد و اگر كسي معتقد باشد ولي در مقام عمل اعراض كند، كفر عملي دارد و در هر دو حال از كافران (به معناي جامع) بشمار ميرود.
2- «و أَطيعوا الله والرَسول لعلكم تُرحمون» آل عمران/132 . اين رحمت خاصه است كه در پرتو اطاعت ازخدا و پيامبر نصيب مردم ميشود. رحمت خاص در قبال رحمت عام و مخصوص مؤمنان و سالكان صراط مستقيم است.
3- «ومن يُطع الله و رَسوله يُدخله جنات تَجري من تحتها الأنهار خالدين فيها و ذلك الفوز العظيم» نساء/13 . در اين آيه جنبه تشويق ملحوظ شد، به اين بيان كه فوز عظيم كه بهشت جاودان نموداري از آن است و در پرتو پيروي از خدا و رسول اكرم(ص) حاصل ميشود، به پيروان خدا و رسول بشارت داده شد.
4- «ومَن يَعص الله و رَسوله و يَتعدّ حدوده يُدخله ناراً خالداً فيها وله عَذاب مُهين» نساء/14 . سرپيچي و نافرماني در برابر خدا و پيامبر، مايه عذاب دردناك و ذلت و خواري است. عزّت بي جا، ذلت بجا را به همراه دارد، چنانكه فروتني در برابر فرمان خدا و پيامبر، زمينه فوز برزگ و عزت راستين را فراهم ميكند. هون و خواري در اطاعتِ از هوي نهفته است و انسان هوس مدار، از نهفتگي خواري و زبوني غافل است.
5- «يا أيها الذين امنوا أَطيعوا الله و أَطيعوا الرسول وأُولي الأمر مِنكم فَاِن ثَنازعتم في شيء فردُّوه اِلي الله والرَسول ان كنتم تُؤمنون بالله واليوم الاخر ذلك خَير و أَحسن تَأويلاً» نساء/59 . خداوند بعد از دستور پيروي از خود و رسول گرامي و أئمه اطهار(ع) چنين فرمود: براي فصل خصومت و حل نزاعهاي علمي و عملي به خدا و رسول او رجوع كنيد. ارجاع مورد نزاع به خدا و رسول، بازگشت خوبي براي شما دارد.
6- «ومَن يُطع الله و الرَسول فاولئك مَع الَذين أَنعم الله عَليهم مِن النبيين و الصِديقين و الشُهداء و الصالحين و حَسن أولئك رَفيقاً» نساء/69 . اگر كسي مطيع خدا و پيامبر باشد، همراهان خوبي دارد، زيرا انبيا و صديقان و شاهدان اعمال و صالحان، رفقاي او و همراه مرافقي بر اي او هستند. همراه مرافق به كسي گفته ميشود كه رفيق خود را هدايت و حمايت ميكند. به عبارت ديگر قافله بشري به سوي لقاي حق در حركت است و طي اين مرحله طولاني بدون همرهي خضرِ ولايت، ميسور نيست، و همراهان ضعيف نواز، مايه شادابي و اميد اعضاي قافلهاند.
7- «واَطيعوا الله وأَطيعوا الرَسول واحذَروا فَاِن تَوليتم فاعلموا أَنما عَلي رسولنا البلاغ المبين» مائده/92 .
8- «وأَطيعوا اللهَ ورَسوله اِن كنتم مؤمنين» انفال/1 .
9- «ويُطيعون اللهَ و رَسوله أولئك سيرحمهم الله» توبه/71 . اين رحمت خاص است كه در پرتو پيروي رسول اكرم(ص) ظهور ميكند و بهره پيروان خدا و پيامبر ميگردد.
10-«ومن يُطع الله و رَسوله و يخش الله و يَتقه فأولئك هم الفائزون» نور/52 ، «أَطيعوا الله و أَطيعوا الرسول فَاِن تَولّوا فانما عليه ما حمل و عَليكم ما حَملتم و ان تطيعوه تهتدوا و ما علي الرسول الا البلاغ المبين» نور/54 . فائز و رستگار كسي است كه پيرو خدا و رسول اكرم بوده و تقواي الهي را فراهم كند. هر كدام از رسول و امت مسئوليتي دارند؛ رسول گرامي(ص) مسئول تبليغ آيات و احكام الهي است، و امت اسلامي مسئول فهم و پذيرش دعوت الهي است. پيامبر پيام خود را رساند و شما بكوشيد كه به هدف والاي او برسيد.
11- «و ما كان لِمؤمن و لا مُؤمنة اِذا قضي الله و رَسولُه أَمراً أن يكون لَهم الخيرة مِن أمرهم و مَن يعص الله و رَسوله فقد ضَلّ ضَلالاً مُبيناً» احزاب/36 . يعني گرچه شما خردمند و عالميد، اما جهان بينِ كامل نيستيد. بسياري از اسرار چون دردسترس علوم انساني يا تجربي نيست جامعه بشري نسبت به آنها امّي است و خداوند از ميان اميين، پيامبر عالم و آگاه را مبعوث كرده است. بنابر اين مؤمنان در برابر وحي آسماني حق ندارند بگويند: ما نظرمان درباره ره آورد پيغمبر، چنين است، زيرا امّي نبايد در برابر معلم اظهار نظر كند.
12- «ان الذين يُحادون الله ورَسوله أولئك في الأَذلين كَتب الله َلأَغلبن أنا و رَسلي اِن الله قوي عَزيز» مجادله/20-21 . از آن جا كه عزت از آن خدا و رسول و مؤمنان است: «و ِلله العِزّة و لِرسوله و لِلمؤمنين» منافقون/8 ، كساني كه از پذيرش رسالت رسول اكرم(ص) سرباز زده، منحرف شدند، ذلت دامنگير آنها ميشود. پس آن حضرت محور محبت و عداوت الهي نيز مدار عزت و ذلت است، بنابراين دوست داران و پيرو ان رسول اكرم(ص) عزيز و محبوبند: «اِن كنتم تُحبون الله فاتَبعوني يُحببكم الله» آل عمران/31 ، چنانكه منحرفان از رسالت آن حضرت، هم دشمنان خدايند و هم خوار و فرومايه: «ضُربت عَليهم الذلة و المسكنة» بقره/61 ، و اگر مطيع رسول اكرم نبود و راهش را جدا كرد و در شق و مرز ديگري حركت كرد عقاب خداوند سخت است: «ذلك بِأنهم شاقوا الله و رَسوله و َمن يُشاق الله فَاِن الله شَديد العِقاب» حشر/4 .
حاصل اين كه چون محور ارزش و كمال انساني، فضايل نفساني است: «اِن أَكرمَكم عِند الله أتقيكم» حجرات/13 ، و رسول گرمي(ص) كه مؤدب به آداب الهي است و از خُلق عظيم بهره مند است «انّك لعلي خلق عظيم» قلم/4 ، از برجسته ترين مراحل تقوا متنعم است، پس كريمترين انسانها نزد خداوند ميباشد، از اين رو نمونه همه انسانهاي كامل خواهد بود.
آيت الله جوادي آملي،تفسير موضوعي قرآن كريم ج 9 (سيرة رسول اكرم در قرآن)
www.payambarazam.ir