پرسش :
مبناي محاسبه خمس و زكات چگونه است؟ چرا ميزان خمس يك پنجم است؟
پاسخ :
"... واعلموا انما غنمتم من شيء فأنَّ ا... خُمسُهُ و للرَّسول ولذي القربي والمسكين وابن السبيل..." "بدانيد هر چيزي كه به دست آورديد پنج يك آن براي خدا و رسول خدا و خويشان او و يتيمان و مسكينان و راه ماندگان است."(1)
"انما الصدقات للفقراء المسكين و العاملين عليها و المؤلفة قلوبهم و في الرقاب و الغارمين و في سبيل ا... وابن السبيل فريضةً من‌ا... وا... عليم حكيم." "صدقات [زكات] تنها براي فقيران، مسكينان و متصديان جمع آوري و توزيع و كساني كه دلشان به دست آورده مي شود وبراي آزادي بردگان و بدهي بدهكاران و در راه خدا و درراه ماندگان مي باشد، اين يك واجب الهي است و خدا داناي حكيم است."(2)
آياتي كه ذكر شد در رابطه با خمس و زكات است و همانطور كه مشاهده مي كنيد مبناي يك پنجم براي خمس طبق دستوري است كه خداوند متعال تعيين نموده است.
در مورد اينكه چرا خداوند يك پنجم را ذكر كرده است بايد گفت : علت و فلسفه تمام احكام براي ما معين نيست و ما در مورد عمل به احكام بايد تعبُّدي رفتار نماييم، البته فلسفه برخي از احكام در بيان معصومين آمده است بطور كلي احكام از لحاظ اسرار و فلسفه شان به چهار دسته تقسيم مي شوند.
1.احكامي كه از همان آغاز بعثت پيامبر فلسفه آن بر همه آشكار بود، مانند تحريم دروغ، خيانت قتل نفس، سرقت و مانند اينها.
2. احكامي كه فلسفه آن بر تودة مردم و گاهي بر دانشمندان آن زمان نيز روشن نبوده توسط پيشوايان دين اشاراتي به اسرار آنها شده است و نمونه هاي آن را مي توان در كتاب علل الشرايع شيخ صدوق ديد، مانند فلسفه روزه در بُعد اخلاقي و اجتماعي و بهداشتي آن، كه در قرآن بطور كلي بصورت "لعلكم تتقون" آمده و در بيان معصومين اشاراتي به فلسفه آن شده، بطور نمونه امام‌صادق( در ذكر تأثير اجتماعي روزه فرموده اند : "... تا ثروتمندان و مستمندان يكسان زندگي كنند و اينان از حال گرسنگان آگاه شوند و به كمك آنها بشتابند."
3. احكامي كه با گذشت زمان و پيشرفت آگاهي بشر پرده از روي اسرار آنها برداشته شد، مثل اثرات زيانبار جسمي و روحي و اجتماعي مشروبات الكلي و حتي تأثير آن روي ژن و جنين.
4. آخرين دسته از احكام آنهاست كه نه از آغاز روشن و بديهي بوده و نه در لابلاي متون اسلامي به اسرار آن اشاره شده، اموري
مانند تعداد ركعات نمازها، يا حدّنصاب اجناس نه‌گانه زكات ويا احكامي از اين قبيل، در مورد اين دسته از احكام به همان اندازه براي ما قابل احترام و لازم الاجرا است كه سه دسته پيشين چه اينكه همه از يك منبع سرچشمه گرفته، و مأموريت آورنده آنها با دلايل قطعي بر ما ثابت شد. در امور عرفي و اجتماعي نيز مواردي هست كه وقتي علم پيدا كرديم به چيزي بطور اجمال به فلسفه آن توجه نمي كنيم مثل وقتي كه نزد پزشك رفته، پزشك دارو را طبق دستوري معين و ساعت معيني تجويز مي كند ما همين كه علم به تخصص پزشك داريم، فلسفه نوع داروها و زمان مصرف آن توجه نمي كنيم و بطور تعبُّدي رفتار مي نماييم.
آنچه راجع به خمس به عرض رسيد طبق اين مبنا محاسبه مي شود كه :
انسان مسلمان يك روز از روزهاي سال را بعنوان سررسيد سال خمس خود انتخاب مي كند از اول سال خمس خود تا آخر سال هر چه خواست از اموال خويش براي تهيه مايحتاج خانه استفاده مي كند يا بخشي از آن را هديه مي دهد و در روز آخر سال خمسي كه تعيين نموده است اموال و آذوقه باقيمانده (برنج و ...) و همچنين پولهاي نقد خود را حساب مي كند و از آنها مقدار و مبلغ يك پنجم آن را جدا كرده بعنوان خمس پرداخت مي نمايد.
البته جزئيات زيادي در مورد خمس است كه بعلت اختلاف فتاواي مراجع معظم تقليد نمي شود همه آن را بيان كرد و شما براي آن جزئيات بايد به رساله مرجع خود مراجعه كنيد يا از دفتر نمايندگي ايشان بپرسيد.
www.eporsesh.com
"... واعلموا انما غنمتم من شيء فأنَّ ا... خُمسُهُ و للرَّسول ولذي القربي والمسكين وابن السبيل..." "بدانيد هر چيزي كه به دست آورديد پنج يك آن براي خدا و رسول خدا و خويشان او و يتيمان و مسكينان و راه ماندگان است."(1)
"انما الصدقات للفقراء المسكين و العاملين عليها و المؤلفة قلوبهم و في الرقاب و الغارمين و في سبيل ا... وابن السبيل فريضةً من‌ا... وا... عليم حكيم." "صدقات [زكات] تنها براي فقيران، مسكينان و متصديان جمع آوري و توزيع و كساني كه دلشان به دست آورده مي شود وبراي آزادي بردگان و بدهي بدهكاران و در راه خدا و درراه ماندگان مي باشد، اين يك واجب الهي است و خدا داناي حكيم است."(2)
آياتي كه ذكر شد در رابطه با خمس و زكات است و همانطور كه مشاهده مي كنيد مبناي يك پنجم براي خمس طبق دستوري است كه خداوند متعال تعيين نموده است.
در مورد اينكه چرا خداوند يك پنجم را ذكر كرده است بايد گفت : علت و فلسفه تمام احكام براي ما معين نيست و ما در مورد عمل به احكام بايد تعبُّدي رفتار نماييم، البته فلسفه برخي از احكام در بيان معصومين آمده است بطور كلي احكام از لحاظ اسرار و فلسفه شان به چهار دسته تقسيم مي شوند.
1.احكامي كه از همان آغاز بعثت پيامبر فلسفه آن بر همه آشكار بود، مانند تحريم دروغ، خيانت قتل نفس، سرقت و مانند اينها.
2. احكامي كه فلسفه آن بر تودة مردم و گاهي بر دانشمندان آن زمان نيز روشن نبوده توسط پيشوايان دين اشاراتي به اسرار آنها شده است و نمونه هاي آن را مي توان در كتاب علل الشرايع شيخ صدوق ديد، مانند فلسفه روزه در بُعد اخلاقي و اجتماعي و بهداشتي آن، كه در قرآن بطور كلي بصورت "لعلكم تتقون" آمده و در بيان معصومين اشاراتي به فلسفه آن شده، بطور نمونه امام‌صادق( در ذكر تأثير اجتماعي روزه فرموده اند : "... تا ثروتمندان و مستمندان يكسان زندگي كنند و اينان از حال گرسنگان آگاه شوند و به كمك آنها بشتابند."
3. احكامي كه با گذشت زمان و پيشرفت آگاهي بشر پرده از روي اسرار آنها برداشته شد، مثل اثرات زيانبار جسمي و روحي و اجتماعي مشروبات الكلي و حتي تأثير آن روي ژن و جنين.
4. آخرين دسته از احكام آنهاست كه نه از آغاز روشن و بديهي بوده و نه در لابلاي متون اسلامي به اسرار آن اشاره شده، اموري
مانند تعداد ركعات نمازها، يا حدّنصاب اجناس نه‌گانه زكات ويا احكامي از اين قبيل، در مورد اين دسته از احكام به همان اندازه براي ما قابل احترام و لازم الاجرا است كه سه دسته پيشين چه اينكه همه از يك منبع سرچشمه گرفته، و مأموريت آورنده آنها با دلايل قطعي بر ما ثابت شد. در امور عرفي و اجتماعي نيز مواردي هست كه وقتي علم پيدا كرديم به چيزي بطور اجمال به فلسفه آن توجه نمي كنيم مثل وقتي كه نزد پزشك رفته، پزشك دارو را طبق دستوري معين و ساعت معيني تجويز مي كند ما همين كه علم به تخصص پزشك داريم، فلسفه نوع داروها و زمان مصرف آن توجه نمي كنيم و بطور تعبُّدي رفتار مي نماييم.
آنچه راجع به خمس به عرض رسيد طبق اين مبنا محاسبه مي شود كه :
انسان مسلمان يك روز از روزهاي سال را بعنوان سررسيد سال خمس خود انتخاب مي كند از اول سال خمس خود تا آخر سال هر چه خواست از اموال خويش براي تهيه مايحتاج خانه استفاده مي كند يا بخشي از آن را هديه مي دهد و در روز آخر سال خمسي كه تعيين نموده است اموال و آذوقه باقيمانده (برنج و ...) و همچنين پولهاي نقد خود را حساب مي كند و از آنها مقدار و مبلغ يك پنجم آن را جدا كرده بعنوان خمس پرداخت مي نمايد.
البته جزئيات زيادي در مورد خمس است كه بعلت اختلاف فتاواي مراجع معظم تقليد نمي شود همه آن را بيان كرد و شما براي آن جزئيات بايد به رساله مرجع خود مراجعه كنيد يا از دفتر نمايندگي ايشان بپرسيد.
www.eporsesh.com