پرسش :
فلسفه پرداخت خمس چيست؟
پاسخ :
آنچه بيان ميشود، تنها بر اساس فهم ما از كتاب و سنت است و چه بسا وجوب خمس، حكمت و علل زيادي داشته باشد كه از ديدما مخفي مانده است:
1. ترديدي نيست كه اسلام به صورت يك مكتب اخلاقي، فلسفي و يا اعتقادي محض ظهور نكرد؛ بلكه به عنوان يك آيين جامع - كه تمام نيازمنديهاي مادي و معنوي در آن پيشبيني شده - پا به عرصه ظهور گذاشت. از سوي ديگر، اين مكتب از همان عصر پيامبر اسلامصلي الله عليه وآله با تأسيس حكومت همراه بود؛ در نتيجه براي اداره آن نياز به يك پشتوانه مالي غني و منظم داشت كه بتواند در سايه تشكيل حكومت اسلامي از بينوايان، بيماران، بيسرپرستان، معلولان و يتيمان جامعه دستگيري نمايد و اين خلأ اقتصادي را پر كند. خداوند متعال با نزول آيات زكات، دست ياري و رحمت بيپايانش را به كمك نبي اكرمصلي الله عليه وآله فرستاد و با واجب ساختن زكات، اين نقص و كاستي را برطرف كرد. اين فريضه الهي از مالياتهايي است كه در حقيقت جزو اموال عمومي جامعه اسلامي محسوب ميشود و نيز به غير بني هاشم (سادات) اختصاص دارد و لذا مصارف آن عموماً موارد ياد شده است. ولي امامعليه السلام به عنوان رئيس حكومت نيز هزينههايي دارد كه بايد تأمين شود. او براي پيشبرد نظام اسلامي و اداره جامعه، به بودجه فراواني نياز دارد. فريضه خمس براي تأمين اين منظور، بر متمكنان جامعه واجب گرديده است.مكارم شيرازي، ناصر، يك صد و هشتاد پرسش و پاسخ، ص 423 - 425 و تعليقات علي العروة، كتاب الخمس، ص 392. لذا در روايت از خمس به عنوان «وجه الاماره» ياد شده است.ر.ك: وسائلالشيعه، ج 6، كتابالخمس، باب 2، ح 12.
2. خداوند متعال براي حفظ كرامت و عزت پيامبر اسلام، محل تأمين بودجه فقرا از بنيهاشم و منسوبان به آن حضرت را از خمس قرار داد و سهم آنان را قرين سهم خود و رسول فرمود تا زمينه تحقير نسبت به آنان را از بين ببرد؛ چون ممكن است برخي از مردم در پرداخت زكات به فقيران، يك نوع برتري براي خود و حقارتي نسبت به گيرنده احساس كنند. در حالي كه در پرداخت خمس و آنچه كه به عنوان «وجه الاماره» تلقي ميشود، قضيه عكس آن است و برتري براي گيرنده ميباشد.ر.ك: وسائل الشيعه، ج 6، ابواب قسمة الخمس، باب 1، ح 4 و 8.
3. خمس براي تأمين بودجه هر كار خيري است كه امام بخواهد انجام دهد و براي هر موردي كه صلاح بداند، مصرف كند.«فما كان للّه فهو لرسوله يضعه حيث شاء»؛ «آنچه خاص خدا است، براي پيامبر اسلام است، هر جا صلاح بداند قرار ميدهد»: همان، ابواب الانفال، باب 1، ح 12.
4. خمس وسيلهاي براي رشد و كمال انسان محسوب ميشود. همچنان كه هر فرد با انجام دادن هر وظيفهاي، مرحلهاي از كمال را ميپيمايد؛ با اداي خمس به قصد قربت و بريدن از دنيا نيز وظيفهاش را انجام داده و خود را از گناهان پاك نموده و به سوي كمال ترقي ميكند.در مكاتبه امامرضاعليه السلام به يكي از يارانش آمده است: «ان اخراجه (خمس) مفتاح رزقكم و تمحيص ذنوبكم»؛ «پرداخت خمس كليد جلب روزي و وسيله آمرزش گناهان است»: همان، ابواب الانفال، باب 3، ح 2.
5. تحقق احياي دين خدا و پياده كردن حكومت اسلامي - كه هدف اصلي اين مكتب است -در همان مكاتبه آمده است «انّ الخمس عوننا علي ديننا»؛ «خمس، كمك ما در پياده كردن دين خداست»: همان، ابوابالانفال، باب 3، ح 2. نياز به بودجه مستقل و جداي از بودجه زكات دارد. خمس ثروت بسيار عظيمي براي تأمين هزينههاي يك انقلاب جهت رسيدن به حكومت عدل الهي است.
«قدرت» موجوديت ديني تشيع و زنده ماندن اين مكتب در طول عصر حضور و غيبت، بر اساس خمس استوار بوده است و به اهلبيتعليهم السلام و علما - كه وارثان آنان هستند - اين توانايي را داد تا با فشار و اختناق دستگاه ظلم در راه خدا ايستادگي كنند.
www.eporsesh.com
آنچه بيان ميشود، تنها بر اساس فهم ما از كتاب و سنت است و چه بسا وجوب خمس، حكمت و علل زيادي داشته باشد كه از ديدما مخفي مانده است:
1. ترديدي نيست كه اسلام به صورت يك مكتب اخلاقي، فلسفي و يا اعتقادي محض ظهور نكرد؛ بلكه به عنوان يك آيين جامع - كه تمام نيازمنديهاي مادي و معنوي در آن پيشبيني شده - پا به عرصه ظهور گذاشت. از سوي ديگر، اين مكتب از همان عصر پيامبر اسلامصلي الله عليه وآله با تأسيس حكومت همراه بود؛ در نتيجه براي اداره آن نياز به يك پشتوانه مالي غني و منظم داشت كه بتواند در سايه تشكيل حكومت اسلامي از بينوايان، بيماران، بيسرپرستان، معلولان و يتيمان جامعه دستگيري نمايد و اين خلأ اقتصادي را پر كند. خداوند متعال با نزول آيات زكات، دست ياري و رحمت بيپايانش را به كمك نبي اكرمصلي الله عليه وآله فرستاد و با واجب ساختن زكات، اين نقص و كاستي را برطرف كرد. اين فريضه الهي از مالياتهايي است كه در حقيقت جزو اموال عمومي جامعه اسلامي محسوب ميشود و نيز به غير بني هاشم (سادات) اختصاص دارد و لذا مصارف آن عموماً موارد ياد شده است. ولي امامعليه السلام به عنوان رئيس حكومت نيز هزينههايي دارد كه بايد تأمين شود. او براي پيشبرد نظام اسلامي و اداره جامعه، به بودجه فراواني نياز دارد. فريضه خمس براي تأمين اين منظور، بر متمكنان جامعه واجب گرديده است.مكارم شيرازي، ناصر، يك صد و هشتاد پرسش و پاسخ، ص 423 - 425 و تعليقات علي العروة، كتاب الخمس، ص 392. لذا در روايت از خمس به عنوان «وجه الاماره» ياد شده است.ر.ك: وسائلالشيعه، ج 6، كتابالخمس، باب 2، ح 12.
2. خداوند متعال براي حفظ كرامت و عزت پيامبر اسلام، محل تأمين بودجه فقرا از بنيهاشم و منسوبان به آن حضرت را از خمس قرار داد و سهم آنان را قرين سهم خود و رسول فرمود تا زمينه تحقير نسبت به آنان را از بين ببرد؛ چون ممكن است برخي از مردم در پرداخت زكات به فقيران، يك نوع برتري براي خود و حقارتي نسبت به گيرنده احساس كنند. در حالي كه در پرداخت خمس و آنچه كه به عنوان «وجه الاماره» تلقي ميشود، قضيه عكس آن است و برتري براي گيرنده ميباشد.ر.ك: وسائل الشيعه، ج 6، ابواب قسمة الخمس، باب 1، ح 4 و 8.
3. خمس براي تأمين بودجه هر كار خيري است كه امام بخواهد انجام دهد و براي هر موردي كه صلاح بداند، مصرف كند.«فما كان للّه فهو لرسوله يضعه حيث شاء»؛ «آنچه خاص خدا است، براي پيامبر اسلام است، هر جا صلاح بداند قرار ميدهد»: همان، ابواب الانفال، باب 1، ح 12.
4. خمس وسيلهاي براي رشد و كمال انسان محسوب ميشود. همچنان كه هر فرد با انجام دادن هر وظيفهاي، مرحلهاي از كمال را ميپيمايد؛ با اداي خمس به قصد قربت و بريدن از دنيا نيز وظيفهاش را انجام داده و خود را از گناهان پاك نموده و به سوي كمال ترقي ميكند.در مكاتبه امامرضاعليه السلام به يكي از يارانش آمده است: «ان اخراجه (خمس) مفتاح رزقكم و تمحيص ذنوبكم»؛ «پرداخت خمس كليد جلب روزي و وسيله آمرزش گناهان است»: همان، ابواب الانفال، باب 3، ح 2.
5. تحقق احياي دين خدا و پياده كردن حكومت اسلامي - كه هدف اصلي اين مكتب است -در همان مكاتبه آمده است «انّ الخمس عوننا علي ديننا»؛ «خمس، كمك ما در پياده كردن دين خداست»: همان، ابوابالانفال، باب 3، ح 2. نياز به بودجه مستقل و جداي از بودجه زكات دارد. خمس ثروت بسيار عظيمي براي تأمين هزينههاي يك انقلاب جهت رسيدن به حكومت عدل الهي است.
«قدرت» موجوديت ديني تشيع و زنده ماندن اين مكتب در طول عصر حضور و غيبت، بر اساس خمس استوار بوده است و به اهلبيتعليهم السلام و علما - كه وارثان آنان هستند - اين توانايي را داد تا با فشار و اختناق دستگاه ظلم در راه خدا ايستادگي كنند.
www.eporsesh.com