پرسش :
چرا قبله مسلمانان از "بيت المقدس" به "مكه مكرمه" تغيير يافت؟
پاسخ :
اساساً خدا مكان و محلي ندارد، قبله رمزي است براي وحدت صف‌ها و احياي خاطره‌هاي توحيدي و تغيير آن هيچ چيز را دگرگون نخواهد كرد، مهم تسليم بودن در برابر فرمان او و شكستن بت‌هاي تعصب لجاجت و خودخواهي است. از اين رو، بعيد نيست كه از علل مهم تغيير قبله سه مسأله زير باشد:
1. از آن جا كه خانة كعبه در آن زمان كانون بت‌هاي مشركان بود، دستور داده شد مسلمانان به طور موقت به سوي بيت المقدس نماز بخوانند و به اين ترتيب صفوف خود را از مشركان جدا كنند.
اما هنگامي كه به مدينه هجرت كردند و تشكيل حكومت و ملتي دادند و صفوف آنان از ديگران به طور كامل مشخص شد، ديگر ادامه اين وضع ضرورت نداشت در اين هنگام به سوي كعبه قديمي‌ترين مركز توحيد و پرسابقه‌ترين كانون انبيا بازگشتند.
2. با قبله قرار گرفتن بيت المقدس و سپس تغييرش، مسلمانان در بوته آزمايش قرار گرفتند; "وَ مَا جَعَلْنَا الْقِبْلَة‌َ الَّتِي كُنت‌َ عَلَيْهَآ إِلآ لِنَعْلَم‌َ مَن يَتَّبِع‌ُ الرَّسُول‌َ مِمَّن يَنقَلِب‌ُ عَلَي‌َ عَقِبَيْه;(بقره،143) و ما آن قبله‌اي را كه قبلاً بر آن بودي، تنها براي اين قرار داديم كه افرادي كه از پيامبر پيروي مي‌كنند، از آنان كه به جاهليت باز مي‌گردند، مشخص شوند".
بديهي است هم نماز خواندن به سوي بيت المقدس براي آنان كه خانه كعبه را سرمايه معنوي نژاد خود مي‌دانستند، مشكل بود و هم بازگشت به سوي كعبه بعد از بيت المقدس بعد از عادت كردن به قبله نخست. مسلمانان به اين وسيله در بوته آزمايش قرار گرفتند تا تعصب‌ها در آن‌ها كشته شود و روح اطاعت و فرمانبرداري در آنان تحكيم گردد.(تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 1، ص 485 ـ 495، دارالكتب الاسلامية / پرسش‌ها و پاسخ‌هاي مذهبي، آية الله مكارم شيرازي و آية الله جعفر سبحاني، ج 2، ص 94، انتشارات نسل جوان.)
3. سرزنش‌ها و زخم زبان‌هاي يهود و نگراني قلب پيامبر نيز نقش مهمي در تغيير قبله از بيت المقدس به خانة كعبه داشت، زيرا پس از ورود پيامبر به مدينه، يهوديان موضوع تغيير قبله را دستاويز خود قرار داده بودند و مرتّباً مسلمانان را سرزنش مي‌كردند كه اين‌ها استقلالي از خود ندارند، قبول قبلة ما دليل بر قبول شريعت ماست و...; لذا پيامبر انتظار مي‌كشيد تا فرمان تغيير قبله صادر شود، چنان كه قرآن مجيد مي‌فرمايد: "قَد نَري‌َ تَقَلُّب‌َ وجهِكَ فِي السَّمأِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبلَة‌ً تَرضغ‌ها فَوَل‌ِّ وجهَكَ شَطرَ المَسجِدِ الحَرام‌ِ; (بقره، 144) نگاه‌هاي انتظارآميز تو را به سوي آسمان (براي تعيين قبله نهايي) مي‌بينيم! اكنون تو را به سوي قبله‌اي كه از آن خشنود باشي، باز مي‌گردانيم. پس روي خود را به مسجد الحرام كن".
www.eporsesh.com
اساساً خدا مكان و محلي ندارد، قبله رمزي است براي وحدت صف‌ها و احياي خاطره‌هاي توحيدي و تغيير آن هيچ چيز را دگرگون نخواهد كرد، مهم تسليم بودن در برابر فرمان او و شكستن بت‌هاي تعصب لجاجت و خودخواهي است. از اين رو، بعيد نيست كه از علل مهم تغيير قبله سه مسأله زير باشد:
1. از آن جا كه خانة كعبه در آن زمان كانون بت‌هاي مشركان بود، دستور داده شد مسلمانان به طور موقت به سوي بيت المقدس نماز بخوانند و به اين ترتيب صفوف خود را از مشركان جدا كنند.
اما هنگامي كه به مدينه هجرت كردند و تشكيل حكومت و ملتي دادند و صفوف آنان از ديگران به طور كامل مشخص شد، ديگر ادامه اين وضع ضرورت نداشت در اين هنگام به سوي كعبه قديمي‌ترين مركز توحيد و پرسابقه‌ترين كانون انبيا بازگشتند.
2. با قبله قرار گرفتن بيت المقدس و سپس تغييرش، مسلمانان در بوته آزمايش قرار گرفتند; "وَ مَا جَعَلْنَا الْقِبْلَة‌َ الَّتِي كُنت‌َ عَلَيْهَآ إِلآ لِنَعْلَم‌َ مَن يَتَّبِع‌ُ الرَّسُول‌َ مِمَّن يَنقَلِب‌ُ عَلَي‌َ عَقِبَيْه;(بقره،143) و ما آن قبله‌اي را كه قبلاً بر آن بودي، تنها براي اين قرار داديم كه افرادي كه از پيامبر پيروي مي‌كنند، از آنان كه به جاهليت باز مي‌گردند، مشخص شوند".
بديهي است هم نماز خواندن به سوي بيت المقدس براي آنان كه خانه كعبه را سرمايه معنوي نژاد خود مي‌دانستند، مشكل بود و هم بازگشت به سوي كعبه بعد از بيت المقدس بعد از عادت كردن به قبله نخست. مسلمانان به اين وسيله در بوته آزمايش قرار گرفتند تا تعصب‌ها در آن‌ها كشته شود و روح اطاعت و فرمانبرداري در آنان تحكيم گردد.(تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 1، ص 485 ـ 495، دارالكتب الاسلامية / پرسش‌ها و پاسخ‌هاي مذهبي، آية الله مكارم شيرازي و آية الله جعفر سبحاني، ج 2، ص 94، انتشارات نسل جوان.)
3. سرزنش‌ها و زخم زبان‌هاي يهود و نگراني قلب پيامبر نيز نقش مهمي در تغيير قبله از بيت المقدس به خانة كعبه داشت، زيرا پس از ورود پيامبر به مدينه، يهوديان موضوع تغيير قبله را دستاويز خود قرار داده بودند و مرتّباً مسلمانان را سرزنش مي‌كردند كه اين‌ها استقلالي از خود ندارند، قبول قبلة ما دليل بر قبول شريعت ماست و...; لذا پيامبر انتظار مي‌كشيد تا فرمان تغيير قبله صادر شود، چنان كه قرآن مجيد مي‌فرمايد: "قَد نَري‌َ تَقَلُّب‌َ وجهِكَ فِي السَّمأِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبلَة‌ً تَرضغ‌ها فَوَل‌ِّ وجهَكَ شَطرَ المَسجِدِ الحَرام‌ِ; (بقره، 144) نگاه‌هاي انتظارآميز تو را به سوي آسمان (براي تعيين قبله نهايي) مي‌بينيم! اكنون تو را به سوي قبله‌اي كه از آن خشنود باشي، باز مي‌گردانيم. پس روي خود را به مسجد الحرام كن".
www.eporsesh.com