پرسش :
چرا اذان با كلماتي كه در آن هست شروع مي‌شود، لطفاً بگوييد معناي حقيقي و فلسفة اين كلمات چيست؟
پاسخ :
"اذان" بر دو قسم است: 1. اذان اعلام 2. اذان نماز
اذان اعلام: اذاني است كه در اول هر وقت ـ از اوقات نماز ـ گفته مي‌شود. اذان اعلام، از شعائر مسلمين است كه در واقع با گفتن آن، در هر شبانه روزي چند بار، يك دوره عقائد حقّه ـ كه عبارت است از توحيد و نبوت و ولايت ـ با صداي بلند اعلام مي‌شود.
به خاطر زنده ماندن همين عقائد حقّه است كه مستحب است اين مضامين با صداي بلند و نيكو و بر بلندي خوانده شود.
و خداوند پاداش‌هاي زيادي براي "مؤذن" در آخرت قرار داده است. اذان اعلام از شعائر اجتماعي مسلمين است.(بحارالانوار، علامه مجلسي، ج 81، ص 103، نشر الوفأ.) و همواره بايد در بلاد مسلمين مؤذن‌هايي باشند كه اذان بگويند. در روايات وارد شده است كه: مستحب انسان اذان بگويد، مؤذنين را اكرام كند و به آن‌ها حسن ظن داشته باشد.(وسائل الشيعه، شيخ حرّ عاملي، ج 5، ص 371 ـ 410.) و همچنين در روايات وارد شده است كه علي‌به پيامبر6 فرمود: آن قدر ما را در اذان ترغيب فرموديد كه ترسيديم براي برپايي آن، ما را با شمشير بزني.(مستدرك الوسائل، نوري، ج 4، ص 19، نشر موسسة آل البيت.)
امّا اذان نماز:
شما مي‌دانيد كه اذان قبل از نماز گفته مي‌شود. نماز، ارتباط انسان با خدا است و اذان مقدمة اين ارتباط مي‌باشد. آن‌چه در اذان آمده است، بهترين و زيباترين كلماتي هستند كه مي‌شود با آن‌ها، مقدمة ارتباط با رب العالمين را فراهم كرد. اينك به مختصري از فلسفة اين كلمات ملكوتي اشاره مي‌كنيم تا انشأ اللّه از آن بهره ببريم.
1. اللّه اكبر: اذان با چهار تكبير ـ اللّه اكبر ـ شروع مي‌شود. با اين تكبيرها به عظمت خداوند متعال اعتراف كرده، و ضعف و قصور خود را از اقامة "نماز واقعي"، به خداوند اعلام مي‌كنيم. امام صادق‌مي‌فرمايد: "چون تكبير گفتي، كوچك شمار در محضر كبرياي آن ذات مقدس از عرش تا فرش را"(محجة البيضأ، فيض كاشاني، ص 385، ج 1، نشر مكتبة صدوق.)
2. اشهد ان لا اله الا اللّه: اين كلمه، اقرار به توحيد است، و اين كه مستحق عبادتي جز خدا نيست. انسان با اين اقرار لفظي، در قلب خود، توحيد را اصالت مي‌بخشد; تا لحظاتي بعد ـ در مقام عمل ـ وارد نماز شود و فقط براي او عبادت كند.
3. اشهد ان محمداً رسول اللّه: اين نيز اعترافي است به اين كه، در سفر روحاني نماز، بدون تمسّك به مقام هاديان راه معرفت، نمي‌توانيم به مقصود نائل شويم: "قُل‌ْ إِن كُنتُم‌ْ تُحِبُّون‌َ اللَّه‌َ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُم‌ُ اللَّه;(آل‌عمران،31) بگو: "اگر خدا را دوست مي‌داريد، از من پيروي كنيد تا خدا نيز شما را دوست بدارد."
4. اشهد ان علياً ولي اللّه: نماز بي ولايت ولي اللّه، مقبول نيست. امام باقر7 مي‌فرمايد: "اگر كسي شب‌ها را به عبادت قيام كند و روزها را روزه بگيرد و تمام مالش را تصدق دهد و در تمام عمر حج به جا آورد ولي نشناسد ولايت ولي‌ّ اللّه را، تا موالات او كند و همة اعمالش به راهنمايي او باشد، براي او پيش خدا ثوابي نيست و از اهل ايمان نيز محسوب نمي‌شود". (البته اين جمله جزء اذان و اقامه نيست ولي براي تبرّك گفته مي‌شود)(آداب الصلواة، امام خميني;، ص 137، نشر مؤسسه آثار امام.)
5. حي‌ّ علي الصلوة، حي علي الفلاح، حي علي خير العمل: وقتي انسان با گفتن تكبيرها عظمت حق را توصيف نمود; و با شهادت دادن به توحيد، او را به وحدانيت و الوهيت توصيف كرد و با شهادت به رسالت، براي خود رفيق راه و مصاحب انتخاب كرد، و سپس با تمسك به مقام ولايت، عبادت را كامل كرد; اينك وقت آن است كه قواي خود را براي نماز مهيّا كند و به سوي آن بشتابد.(ر.ك: آداب الصلوة، ص 125 ـ 142.)
www.eporsesh.com
"اذان" بر دو قسم است: 1. اذان اعلام 2. اذان نماز
اذان اعلام: اذاني است كه در اول هر وقت ـ از اوقات نماز ـ گفته مي‌شود. اذان اعلام، از شعائر مسلمين است كه در واقع با گفتن آن، در هر شبانه روزي چند بار، يك دوره عقائد حقّه ـ كه عبارت است از توحيد و نبوت و ولايت ـ با صداي بلند اعلام مي‌شود.
به خاطر زنده ماندن همين عقائد حقّه است كه مستحب است اين مضامين با صداي بلند و نيكو و بر بلندي خوانده شود.
و خداوند پاداش‌هاي زيادي براي "مؤذن" در آخرت قرار داده است. اذان اعلام از شعائر اجتماعي مسلمين است.(بحارالانوار، علامه مجلسي، ج 81، ص 103، نشر الوفأ.) و همواره بايد در بلاد مسلمين مؤذن‌هايي باشند كه اذان بگويند. در روايات وارد شده است كه: مستحب انسان اذان بگويد، مؤذنين را اكرام كند و به آن‌ها حسن ظن داشته باشد.(وسائل الشيعه، شيخ حرّ عاملي، ج 5، ص 371 ـ 410.) و همچنين در روايات وارد شده است كه علي‌به پيامبر6 فرمود: آن قدر ما را در اذان ترغيب فرموديد كه ترسيديم براي برپايي آن، ما را با شمشير بزني.(مستدرك الوسائل، نوري، ج 4، ص 19، نشر موسسة آل البيت.)
امّا اذان نماز:
شما مي‌دانيد كه اذان قبل از نماز گفته مي‌شود. نماز، ارتباط انسان با خدا است و اذان مقدمة اين ارتباط مي‌باشد. آن‌چه در اذان آمده است، بهترين و زيباترين كلماتي هستند كه مي‌شود با آن‌ها، مقدمة ارتباط با رب العالمين را فراهم كرد. اينك به مختصري از فلسفة اين كلمات ملكوتي اشاره مي‌كنيم تا انشأ اللّه از آن بهره ببريم.
1. اللّه اكبر: اذان با چهار تكبير ـ اللّه اكبر ـ شروع مي‌شود. با اين تكبيرها به عظمت خداوند متعال اعتراف كرده، و ضعف و قصور خود را از اقامة "نماز واقعي"، به خداوند اعلام مي‌كنيم. امام صادق‌مي‌فرمايد: "چون تكبير گفتي، كوچك شمار در محضر كبرياي آن ذات مقدس از عرش تا فرش را"(محجة البيضأ، فيض كاشاني، ص 385، ج 1، نشر مكتبة صدوق.)
2. اشهد ان لا اله الا اللّه: اين كلمه، اقرار به توحيد است، و اين كه مستحق عبادتي جز خدا نيست. انسان با اين اقرار لفظي، در قلب خود، توحيد را اصالت مي‌بخشد; تا لحظاتي بعد ـ در مقام عمل ـ وارد نماز شود و فقط براي او عبادت كند.
3. اشهد ان محمداً رسول اللّه: اين نيز اعترافي است به اين كه، در سفر روحاني نماز، بدون تمسّك به مقام هاديان راه معرفت، نمي‌توانيم به مقصود نائل شويم: "قُل‌ْ إِن كُنتُم‌ْ تُحِبُّون‌َ اللَّه‌َ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُم‌ُ اللَّه;(آل‌عمران،31) بگو: "اگر خدا را دوست مي‌داريد، از من پيروي كنيد تا خدا نيز شما را دوست بدارد."
4. اشهد ان علياً ولي اللّه: نماز بي ولايت ولي اللّه، مقبول نيست. امام باقر7 مي‌فرمايد: "اگر كسي شب‌ها را به عبادت قيام كند و روزها را روزه بگيرد و تمام مالش را تصدق دهد و در تمام عمر حج به جا آورد ولي نشناسد ولايت ولي‌ّ اللّه را، تا موالات او كند و همة اعمالش به راهنمايي او باشد، براي او پيش خدا ثوابي نيست و از اهل ايمان نيز محسوب نمي‌شود". (البته اين جمله جزء اذان و اقامه نيست ولي براي تبرّك گفته مي‌شود)(آداب الصلواة، امام خميني;، ص 137، نشر مؤسسه آثار امام.)
5. حي‌ّ علي الصلوة، حي علي الفلاح، حي علي خير العمل: وقتي انسان با گفتن تكبيرها عظمت حق را توصيف نمود; و با شهادت دادن به توحيد، او را به وحدانيت و الوهيت توصيف كرد و با شهادت به رسالت، براي خود رفيق راه و مصاحب انتخاب كرد، و سپس با تمسك به مقام ولايت، عبادت را كامل كرد; اينك وقت آن است كه قواي خود را براي نماز مهيّا كند و به سوي آن بشتابد.(ر.ك: آداب الصلوة، ص 125 ـ 142.)
www.eporsesh.com