پرسش :
فلسفه شكسته بودن نماز مسافر چيست؟ (در زمان پيامبر اكرم (ص) به علت اينكه مسافر در سختي بود و مسافرتها با دشواري‌هاي زيادي همراه بود اين حكم صادر شد ولي امروزه با اين وسائل نقليه ديگر آن علت وجود ندارد) بدنبال اين سؤال فلسفه اينكه مسافري كه كمتر از 10 روز در جائي مي‌ماند چرا نمي‌تواند روزه بگيرد؟
پاسخ :
نكته اول اينكه شكسته بودن نماز مسافر و شكسته بودن آن يك حكم تعبدي است يعني اينكه خداوند متعال از ما خواسته است كه نماز را در مسافرت با شرائط آن كه در توضيح المسائل مراجع تقليد آمده شكسته بخوانيم حال چه با سختي و رنج و دشواري به سفر برويم و يا با راحتي و سريع.
بنابراين نمي توان در فروع دين و احكام به دنبال فلسفه خاصي رفت كه چرا مثلاً نماز مسافر شكسته است وقتي ما به خداوند ايمان آورده ايم و او را عادل و حكيم دانستيم و به پيامبر اسلام و ائمه هدي ايمان آورده و قرآن را كتاب الهي و بدون تحريف قبول كرده ايم (مانند يك طبيب) حال به ما دستور داده اند كه در سفر، نماز را شكسته بخوان. قطعاً اين مسأله داراي فلسفه و حكمتي است كه خود خداوند روي مصالحي بيان نموده است.
بنابراين ما نمي توانيم براي احكام، فلسفه خاص كه همان است و لاغير بيان كنيم چون ما خيلي از چيزها را نمي دانيم. مثل آن است كه بگوييم چرا نماز صبح دو ركعت است و نماز ظهر چهار ركعت و ...
نكته دوم: همان طور كه بيان شد يكي از فلسفه هاي شكسته شدن نماز مسافر كه در قرآن هم بيان شده مشقت و سختيهاي سفر است. و در اين فرقي نمي كند در زمان قديم باشد يا حالا به هر حال مسافرت داراي سختي هايي است همان طور كه در آن زمان يا پاي پياده و يا با اسب و الاغ به سفر مي رفتند سخت بود.
امروزه هم به نسبت مسافرت سخت است البته درجه سختي با هم فرق مي كند. به عبارت ديگر آن طور كه انسان در خانه و منزل خود راحت است در سفر راحت نيست.
و نكته سوم: اينكه تمام سفرهاي آن زمان سخت و دشوار نبود بلكه براي افرادي كه بضاعت مالي چنداني نداشتند سخت بود ولي در همان زمان افراد متمول و ثروتمندي بودند كه با بهترين مركب ها و در سايه بان و با خشم و خصم به سفر مي رفتند.
پس نمي توان ملاك شكسته بودن نماز مسافر را سختي و دشواري بودن آن گفت كه بعد بگوييد حالا كه دشواري و سختي نيست پس چرا مسافر نمازش را شكسته بخواند اين حكمي است از جانب خداوند كه مؤمنين در هر عصر و زماني در هر شرائطي به آن پايبند هستند.
از امام باقر (ع) روايت شده است كه شخصي از ايشان سؤال كرد درباره نماز در سفر كه چگونه بايد آن را خواند؟ و چند ركعت؟ امام فرمود: قرآن مي گويد و اذا ضربتم في الارض فليس عليكم جناح ان تقصروا من الصلواه (1) يعني هنگامي كه به سفر مي رويد بر شما گناهي نيست كه نماز را شكسته بخوانيد امام باقر (ع) فرمودند اين آيه شكستن نماز در سفر را واجب كرده همان طور كه در منزل و شهر خود تمام است پس صرف سفر با شرائط آن موجب شكسته شدن آن است نه سختي و دشواري آن. (2) حال چه شما مي خواهيد پياده سفر كنيد يا با اسب يا ماشين و يا هواپيما و ...
حديث ديگر اينكه ابن عباس روايت مي كند ما در بين راه مكه و مدينه نماز را همراه با پيامبر اسلام (ص) شكسته خوانديم با اينكه در راحتي و آسايش بوده و هيچ خوفي نداشتيم. و بعد ابن عباس مي گويد شكستن نماز در سفر سنتي است كه پيامبر طبق قرآن آن را باب كرده است. (3)
پی نوشتها:
1ـ سوره نساء، آيه 102
2ـ من لايحضره نفقيه، ص116
3ـ تفسير الميزان، علامه طباطبايي، ج5، ص106، ترجمه سيد محمد باقر موسوي همداني
www.eporsesh.com
نكته اول اينكه شكسته بودن نماز مسافر و شكسته بودن آن يك حكم تعبدي است يعني اينكه خداوند متعال از ما خواسته است كه نماز را در مسافرت با شرائط آن كه در توضيح المسائل مراجع تقليد آمده شكسته بخوانيم حال چه با سختي و رنج و دشواري به سفر برويم و يا با راحتي و سريع.
بنابراين نمي توان در فروع دين و احكام به دنبال فلسفه خاصي رفت كه چرا مثلاً نماز مسافر شكسته است وقتي ما به خداوند ايمان آورده ايم و او را عادل و حكيم دانستيم و به پيامبر اسلام و ائمه هدي ايمان آورده و قرآن را كتاب الهي و بدون تحريف قبول كرده ايم (مانند يك طبيب) حال به ما دستور داده اند كه در سفر، نماز را شكسته بخوان. قطعاً اين مسأله داراي فلسفه و حكمتي است كه خود خداوند روي مصالحي بيان نموده است.
بنابراين ما نمي توانيم براي احكام، فلسفه خاص كه همان است و لاغير بيان كنيم چون ما خيلي از چيزها را نمي دانيم. مثل آن است كه بگوييم چرا نماز صبح دو ركعت است و نماز ظهر چهار ركعت و ...
نكته دوم: همان طور كه بيان شد يكي از فلسفه هاي شكسته شدن نماز مسافر كه در قرآن هم بيان شده مشقت و سختيهاي سفر است. و در اين فرقي نمي كند در زمان قديم باشد يا حالا به هر حال مسافرت داراي سختي هايي است همان طور كه در آن زمان يا پاي پياده و يا با اسب و الاغ به سفر مي رفتند سخت بود.
امروزه هم به نسبت مسافرت سخت است البته درجه سختي با هم فرق مي كند. به عبارت ديگر آن طور كه انسان در خانه و منزل خود راحت است در سفر راحت نيست.
و نكته سوم: اينكه تمام سفرهاي آن زمان سخت و دشوار نبود بلكه براي افرادي كه بضاعت مالي چنداني نداشتند سخت بود ولي در همان زمان افراد متمول و ثروتمندي بودند كه با بهترين مركب ها و در سايه بان و با خشم و خصم به سفر مي رفتند.
پس نمي توان ملاك شكسته بودن نماز مسافر را سختي و دشواري بودن آن گفت كه بعد بگوييد حالا كه دشواري و سختي نيست پس چرا مسافر نمازش را شكسته بخواند اين حكمي است از جانب خداوند كه مؤمنين در هر عصر و زماني در هر شرائطي به آن پايبند هستند.
از امام باقر (ع) روايت شده است كه شخصي از ايشان سؤال كرد درباره نماز در سفر كه چگونه بايد آن را خواند؟ و چند ركعت؟ امام فرمود: قرآن مي گويد و اذا ضربتم في الارض فليس عليكم جناح ان تقصروا من الصلواه (1) يعني هنگامي كه به سفر مي رويد بر شما گناهي نيست كه نماز را شكسته بخوانيد امام باقر (ع) فرمودند اين آيه شكستن نماز در سفر را واجب كرده همان طور كه در منزل و شهر خود تمام است پس صرف سفر با شرائط آن موجب شكسته شدن آن است نه سختي و دشواري آن. (2) حال چه شما مي خواهيد پياده سفر كنيد يا با اسب يا ماشين و يا هواپيما و ...
حديث ديگر اينكه ابن عباس روايت مي كند ما در بين راه مكه و مدينه نماز را همراه با پيامبر اسلام (ص) شكسته خوانديم با اينكه در راحتي و آسايش بوده و هيچ خوفي نداشتيم. و بعد ابن عباس مي گويد شكستن نماز در سفر سنتي است كه پيامبر طبق قرآن آن را باب كرده است. (3)
پی نوشتها:
1ـ سوره نساء، آيه 102
2ـ من لايحضره نفقيه، ص116
3ـ تفسير الميزان، علامه طباطبايي، ج5، ص106، ترجمه سيد محمد باقر موسوي همداني
www.eporsesh.com