پرسش :

با توجه به اینکه اگر بخواهیم طبابت پزشک را، با توجّه به مشکلات فوق و در صورت مواجهه با این مشکلات، تنها در صورتى مجاز بدانیم که وى در این زمینه ها داراى تخصّص و تجربه کافى باشد، عملاً مسائل درمان با اختلال کامل روبه رو خواهد شد، زیرا: اوّلاً: هر پزشکى تا رسیدن به این تخصّص و تجربه کافى باید همان مراحل اولیّه را طى کند; که همان دوران بدون تجربه و تخصّص است. ثانیاً: به علّت جمعیّت زیاد، امکانات کم، فرصت هاى ناکافى، و دهها علل دیگر ـ حدّاقل در کشور ایران ـ نمى توان انتظار داشت پزشکانى که از ابتدا کاملاً مسلّط باشند به طبابت بپردازند. با توجّه به مقدمه فوق و موضوعات مطرح شده در کلیّه سؤالهاى فوق، مسائل مهمّى مطرح مى شود که: الف) در مواردى که پزشک داروى مؤثّر بیمارى، یا عوارض خطرناک آن را فراموش نموده، و فرصت و امکانات کافى جهت دسترسى به اطّلاعات کافى یا پزشک متخصّص دیگرى نیز ندارد. ب) مطمئن است که داروى خاصّى براى بیمارى مفید است، و از سوى دیگر نیز مطمئن است، یا احتمال مى دهد که در صورت تجویز آن دارو عوارضى خفیف، یا شدیدتر از خود بیمارى، و حتّى مرگ، گریبانگیر این بیمار خواهد شد ـ البتّه موارد الف و ب شامل مسائل تشخیصى نیز مى باشد ـ آیا پزشک در این حالات مى تواند مریض را به حال خود بگذارد، و چنین فرض کند که گویا پزشکى موجود نبوده، و قضا و قدر الهى هرچه باشد بر او جارى خواهد شد، و بدین ترتیب خود را در معرض خطر مؤاخذه مادّى و معنوى حاصل از عوارض احتمالى و هزینه هاى نابجاى آن قرار ندهد، و کار وى را به خداوند واگذارد، که یا خود بهبودى نسبى یابد، و فرصت تحقیقات بعدى فراهم گردد، و یا به تدریج دچار عوارض شدید و مرگ گردد؟ اصولاً در چنین مواردى که پزشک واقعاً نمى داند که براى نجات جان یا تسکین آلام یک بیمار چه کارى انجام دهد وظیفه او چیست؟ درمانهاى بدون اطمینان و غیر قابل اطمینان که ممکن است باعث مرگ یا عوارض شدیدتر شود؟ یا عدم هرگونه اقدام درمانى؟ اگر پزشک با اقدام به درمان نامطمئن موجب خسارت و مرگ مریض گردد آیا مسئول است؟ اگر اقدام به هیچ درمانى نکند با توجّه به علل و توضیحات فوق، مسئولیّتى متوجّه او نخواهد بود؟ این موضوع با توجّه به این نکته باید در نظر گرفته شود که گاه فرصت هیچ مشورت و ارجاع بیمار به پزشکان متخصّص و آگاه دیگرى وجود ندارد. در خاتمه جهت روشن شدن موضوع، مثالى ذکر مى شود: گاهى پزشکى که داراى تجربه کافى نیست با بیمارى در حالت بیهوشى مواجه مى شود که نمى داند (به طور مثال) این بیمار در اثر کمبود قند، دچار بیهوشى شده یا بر اثر بالا بودن قند؟ و در این حالت طبیعى است که درمان کاملاً متناقض است، و باعث اشتباه پزشک مى شود. وظیفه چیست؟

پاسخ :
پاسخ از حضرت آیت اللَّه العظمى مکارم شیرازى (مدّ ظلّه العالى):
این مسأله چند حالت دارد:
1. چنانچه خطرِ قطعى یا ظنّى بیمار را تهدید نمى کند و معالجه نیز نامطمئن است در این صورت اقدام به معالجه نشود.
2. در صورتى که معالجه از نظر عرف پزشکى قابل قبول است، هرچند احتمال عوارض وجود دارد، در این مورد پزشک مى تواند اقدام کند، مخصوصاً اگر خطرى بیمار را تهدید کند.
3. در صورتى که خطر حتمى، و معالجه نامطمئن است، ولى درصد نجات وجود دارد، و امکان مراجعه به متخصّص نیز وجود ندارد، در اینجا مى تواند، با رعایت آنچه در جواب سؤال 422. گفته خواهد شد، اقدام کند.
منبع: makarem.ir