پرسش :

بچّه دار شدن تعدادى از زوجین به دلایل طبّى، به طور طبیعى مشکل بوده، و لازم است که از روشهاى درمانى مختلف براى کمک به آنها استفاده شود. یکى از این روشها، لقاح خارج از رحمى مى باشد; به این معنا که تخمک را از زوجه و نطفه را از شوهرش گرفته و آنها را با هم مخلوط نموده، تا از اختلاط و امتزاج تخمک و نطفه، جنین حاصل شود، سپس این جنین به رحم زوجه منتقل شود، تا حاملگى و بعد زایمان صورت گیرد. لازم به تذکر است که جنین ها هنگام انتقال به رحم، فقط 24 تا 48 ساعت از زمان لقاحشان گذشته، و داراى 4 الى 8 سلول مى باشند. گاهى از اوقات، تعداد جنین هاى حاصل از نطفه زن و شوهر بیش از حدّ نیاز است، که در این صورت اضافه بر نیاز منجمد شده، و پس از زایمان زن با رضایت زوجین، جنین ها از رده خارج و دور ریخته مى شود. از طرف دیگر، تعدادى از زوجها وجود دارند که به دلایل طبّى، به هیچ وجه صاحب فرزند نمى شوند; امّا براى برخى از آنها، این امکان از نظر طبّى وجود دارد که جنین هاى مازاد دسته اوّل را در صورت عدم نیاز زوجین، به رحم آنان انتقال داد. سؤالاتى که در این زمینه مطرح مى شود عبارتند از: الف) انتقال این جنین هاى بارور نشده به رحم زن ثالث از نظر شرعى چگونه است؟ ب) در صورت عدم نیاز زوجین به جنین خود، آیا موافقت آنها براى هدیه جنین به غیر لازم است؟ ج) آیا والدین صاحب جنین مى توانند در ازاى اهداى جنین خود وجهى دریافت نمایند؟ د) آیا ارائه مشخّصات اهداکنندگان جنین به دریافت کنندگان و برعکس لازم است؟ هـ) در صورتى که فرزند پسر باشد، آیا با زنى که در رحم او بزرگ شده، محرم است؟ و) در صورت دختر بودن فرزند، آیا با شوهر مادر جانشین محرم است؟ ز) والدین فرزند حاصل چه کسانى هستند؟ ح) ارث این بچّه ها پس از تولّد چگونه است؟ ط) در صورت موافقت قبلى والدین صاحب جنین (صاحب نطفه و تخمک) در اهداى جنین خود، آیا مى توانند پس از تولّد نوزاد و یا سال ها بعد، از شخص ثالث متقاضى استرداد طفل شوند؟

پاسخ :
پاسخ از حضرت آیت اللَّه العظمى مکارم شیرازى (مدّ ظلّه العالى):
الف: این کار ذاتاً مانع شرعى ندارد; ولى چون مستلزم لمس و نظر حرام است تنها در صورت ضرورت جایز مى باشد.
ب: آرى، لازم است.
ج: بهتر این است که چیزى نگیرند.
د: نظر به اینکه فرزند مزبور تعلّق به صاحبان اصلى نطفه دارد، لازم است هویت آنها ثبت شود و به اطّلاع برسد.
هـ: آرى، محرم است.
و: آرى، محرم است.
ز: پدر و مادر او صاحبان نطفه اند، هرچند به زن ثالث نیز محرم مى باشد.
ح: فقط از صاحبان نطفه ارث مى برند.
ط: احتیاط آن است که با رضایت مادرِ جانشین، بچّه را بگیرند.
منبع: makarem.ir