پرسش :
بازي‌هاي رايانه‌اي كه خشونت‌زا هستند چه پيامدي مي‌تواند داشته باشد؟ با توجّه به اين‌كه بنده به‌عنوان مادر خانواده به تمام فيلم‌هاي خارجي بدبين هستم و معتقدم كه آن فيلم‌ها و يا بازي‌ها يك پيام مخرّب و منفي دارد لطفاً مرا راهنمايي كنيد.
پاسخ :
سؤال شما در واقع داراي دو بخش است. 1ـ ديدن بازي‌هاي رايانه‌اي بامحتوای خشونت وپرخاشگریچه پيامدي مي‌تواند داشته باشد. 2ـ راهنمايي در مورد تماشاي فيلم‌هاي خارجي. امّا در پاسخ به قسمت اوّل سوال لازم است به اين نكته اشاره كنم كه يكي پيامدهاي عمدة ديدن بازي‌هاي رايانه‌اي و هم‌چنين فيلم‌هاي تلويزيوني بامحتوای پرخاشگری ، افزايش سطح خشونت در كودكان و تقليد رفتارهاي پرخاشگرانه در آن‌ها است.[1] بيش از 20 سال تحقيقات آزمايشگاهي و ميداني به اين نتيجه‌گيري منجر شده كه ديدن صحنه‌هاي خشونت‌آميز بر رفتارها و باورهاي كودكان خردسال پيامدهاي منفي قطعي دارد[2] كه اگر خواسته باشيم ابعاد مختلف آن را به صورت متمايز و جداگانه مورد توجّه و ارزيابي قرار دهيم، به موارد ذيل مي‌توان اشاره نمود:
1ـ كودكان در بازي‌هاي رايانه‌اي الگوهايي را مي‌بينند كه اعمال پرخاشگرانه انجام مي‌دهند. با توجّه به اين‌كه كودكان بيشتر رفتارها را از طريق مشاهده و الگوپذيري ياد مي‌گيرند، در هنگام مشاهدة بازي‌هاي رايانه‌اي نيز تمايل دارند كه اعمال پرخاشگرانه قهرماني را كه برافروخته شده است و با پرخاشگري مقابله به مثل وتقليد كنند. بنابراين تماشاي پرخاشگري و خشونت، رفتارهاي خشونت‌آميز تازه‌اي را به خزانة رفتار كودك مي‌افزايد.[3] علاوه بر اين، هنگامي كه يك قهرمان به دليل اعمال خشونت آميز خود پاداش دريافت مي‌كند يا به عنوان فردي موفق معرفي مي‌شود، تمايل كودكان براي نشان دادن پرخاشگري افزايش مي‌يابد.
2ـ دومين پيامد ديدن بازي‌هاي رايانه‌اي حاوی پرخاشگری اين است كه سطح برانگيختگي كودكان را افزايش مي‌دهد. كودكان با ديدن صحنه‌هاي خشن مجذوب آن مي‌شوند و پس از لحظاتي سطح هيجان‌پذيري آن‌ها بالا مي‌رود[4] و به اين ترتيب باعث بروز احساسات، افكار و خاطرات پرخاشگرا و تمايل به ابراز خشونت نسبت به ديگران مي‌شود. بنابراين كودكاني كه پرخاشگري زيادي را در تلويزيون، بازي‌هاي رايانه‌اي و... مشاهده كرده‌اند و ذاتاً نيز پرخاشگر هستند احتمال دارد كه به علّت برانگيختگي شديد ناشي از محرك‌هاي تصويري، به اعمال پرخاشگرانة آشكار دست بزنند.[5]
3ـ تماشاي پرخاشگري در بازي‌هاي رايانه‌اي، بر باورها و ارزش‌هاي كودكان تأثير مي‌گذارد. كودكاني كه به كرّات در معرض صحنه‌هاي خشونت‌آميز تلويزيون و يا بازي‌هاي رايانه‌اي، قرار مي‌گيرند؛ معتقدند رفتار پرخاشگرانه، روشي قابل قبول براي حلّ تعارضات است و لذا در برخورد با والدين، اطرافيان و همسالان رفتارهاي پرخاشگرانه از خود نشان مي‌دهند.
4ـ ممكن است برخي از كودكان با ديدن برنامه‌هاي رايانه‌اي خشونت‌زا، انتظار رفتار خشونت‌آميز از ديگران را داشته باشند. يعني چنان‌چه در صحنه‌هاي بازي اعمال خشونت را بر روي فردي مشاهده كند، خود را جاي فرد مورد اعمال خشونت قرار داده و در صحنه‌هاي واقعي و برخوردهاي اجتماعي نيز حالت انفعالي و درمانده از خود نشان دهد.
5ـ يكي ديگر از پيامدهاي منفي ديدن بازي‌هاي رايانه‌اي و صحنه‌هاي تلويزيوني خشونت‌زا اين است كه احتمال دارد نگرش و تصور كودكان را در مورد جهان منفي سازد و با ديدن افراد مورد خشونت، دنيا را مكاني خطرناك تصور كنند.[6]
6ـ استفادة بيش از اندازه از بازي‌هاي رايانه‌اي و مشاهدة صحنه‌هاي خشونت‌آميز، امكان دارد موجب اختلال فيزيولژيك و روان‌شناختي شود نظير: حالت عصبي و التهاب، خستگي، كاهش ميزان شنوايي، اختلال در خواب و اشتها و سردردهاي مزمن.[7]
در پاسخ به قسمت دوّم سوال، توجّه شما را به نكات زير جلب مي‌نمايم:
1ـ ديدن بازي‌هاي رايانه‌اي خشونت‌زا و فيلم‌هاي خارجي را كه به اعتقاد شما پيام منفي دارد، محدود كنيد. شما مي‌توانيد با انتخاب برنامه‌هاي مناسب و يا جايگزين كردن فعاليت‌هاي ديگري به جاي بازي‌هاي رايانه‌اي و مشاهدة فيلم‌هاي خارجي، از پيامدهاي منفي آن‌ها جلوگيري نمائيد. البتّه بايد توجّه داشته باشيد كه احتمالاً امكان‌پذير نخواهد بود كه كودكان را به كلي از تماشاي چنين برنامه‌هايي محروم كنيد، امّا بايد اقدامات هشيارانه‌اي به عمل آوريد تا تماشاي برنامه‌هاي پرخاشگرانه توسط كودكان را كاهش دهيد.
2ـ كودكان را تشويق كنيد كه از ميان برنامه‌هاي تلويزيوني دست به انتخاب بزنند آن‌ها را علاوه بر فيلم‌ها و سريال‌هاي تلويزيوني، با اخبار ويژه، برنامه‌هاي علمي و برخي اخبار و رويدادها آشنا كنيد.
3ـ با كودكان در مورد فعاليت‌هاي ديگري كه آن‌ها مي‌توانند به‌جاي ديدن بازي‌هاي رايانه‌اي و تماشاي فيلم‌هاي خارجي انجام دهند صحبت كنيد و زمينة مناسب را براي بازي، تفريح و ديگر سرگرمي‌هاي مفيد و مورد علاقة كودكان فراهم نماييد و حتّي دقايقي نيز خودتان در بازي‌ها و سرگرمي‌هاي كودكان شركت كنيد.
4ـ با كودكان دربارة اهداف فيلم‌ها و سريال‌هاي خارجي و پيامدهاي منفي آن‌ها صحبت كنيد .
5ـ از نوارهاي ويديويي مفيد كه از نظر سنّي مناسب كودكان است؛ براي اوقاتي كه آن‌ها در خانه هستند و يا زماني كه تشخيص مي‌دهيد يك برنامة تلويزيوني ـ اعم از فيلم‌هاي خارجي و يا سريال‌هاي ايراني ـ مناسب سن كودك نيست و يا محتواي زننده دارد، استفاده كنيد.
اميد است اين مختصر بتواند شما را در برنامه‌ريزي كودكان راهنمايي كند. براي اطلاعات بيشتر توصيه مي‌شود كه:
1ـ با مشاوران تربيتي موضوع را در ميان بگذاريد تا شما را راهنمايي كنند. 2ـ كتابهايي را كه در ذيل معرفي مي‌شود به دقت مطالعه فرمائيد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ مجيد درخشان، كودك و تلويزيون، صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران، 1371.
2ـ امه دور، تلويزيون و كودكان، ترجمة علي رستمي، سروش 1374.
3ـ ويلبر شرام، تلويزيون در زندگي كودكان ما، ترجمة محمود حقيقت كاشاني، صدا و سيما، 1377.
پی نوشتها:
[1] ـ پاول هنري ماسن و همكاران، رشد و شخصيت كودك، مهشيد ياسايي، نشر مركز، چاپ دوازدهم، 1377، ص 431.
[2] ـ ماهنامة تربيت، شمارة 10، سال 14، ص 45 ـ 44.
[3] ـ مصباح، علي و همكاران، روان شناسي رشد، سمت، ج 1، ص 502.
[4] ـ ويلبر شرام، تلويزيون در زندگي كودكان ما، ترجمة محمود حقيقت كاشاني، صدا و سيما، 1377، ص 235 ـ 233.
[5] ـ همان، ص 256 ـ 252.
[6] ـ ماهنامة تربيت، شمارة 10، سال 14، ص 47.
[7] ـ گروهي از كارشناسان تعليم و تربيت فرانسه، نشانه‌هاي آموزشي مناسب، انجمن اولياء و مربيان، 1378، ص 111.
منبع: اندیشه قم
سؤال شما در واقع داراي دو بخش است. 1ـ ديدن بازي‌هاي رايانه‌اي بامحتوای خشونت وپرخاشگریچه پيامدي مي‌تواند داشته باشد. 2ـ راهنمايي در مورد تماشاي فيلم‌هاي خارجي. امّا در پاسخ به قسمت اوّل سوال لازم است به اين نكته اشاره كنم كه يكي پيامدهاي عمدة ديدن بازي‌هاي رايانه‌اي و هم‌چنين فيلم‌هاي تلويزيوني بامحتوای پرخاشگری ، افزايش سطح خشونت در كودكان و تقليد رفتارهاي پرخاشگرانه در آن‌ها است.[1] بيش از 20 سال تحقيقات آزمايشگاهي و ميداني به اين نتيجه‌گيري منجر شده كه ديدن صحنه‌هاي خشونت‌آميز بر رفتارها و باورهاي كودكان خردسال پيامدهاي منفي قطعي دارد[2] كه اگر خواسته باشيم ابعاد مختلف آن را به صورت متمايز و جداگانه مورد توجّه و ارزيابي قرار دهيم، به موارد ذيل مي‌توان اشاره نمود:
1ـ كودكان در بازي‌هاي رايانه‌اي الگوهايي را مي‌بينند كه اعمال پرخاشگرانه انجام مي‌دهند. با توجّه به اين‌كه كودكان بيشتر رفتارها را از طريق مشاهده و الگوپذيري ياد مي‌گيرند، در هنگام مشاهدة بازي‌هاي رايانه‌اي نيز تمايل دارند كه اعمال پرخاشگرانه قهرماني را كه برافروخته شده است و با پرخاشگري مقابله به مثل وتقليد كنند. بنابراين تماشاي پرخاشگري و خشونت، رفتارهاي خشونت‌آميز تازه‌اي را به خزانة رفتار كودك مي‌افزايد.[3] علاوه بر اين، هنگامي كه يك قهرمان به دليل اعمال خشونت آميز خود پاداش دريافت مي‌كند يا به عنوان فردي موفق معرفي مي‌شود، تمايل كودكان براي نشان دادن پرخاشگري افزايش مي‌يابد.
2ـ دومين پيامد ديدن بازي‌هاي رايانه‌اي حاوی پرخاشگری اين است كه سطح برانگيختگي كودكان را افزايش مي‌دهد. كودكان با ديدن صحنه‌هاي خشن مجذوب آن مي‌شوند و پس از لحظاتي سطح هيجان‌پذيري آن‌ها بالا مي‌رود[4] و به اين ترتيب باعث بروز احساسات، افكار و خاطرات پرخاشگرا و تمايل به ابراز خشونت نسبت به ديگران مي‌شود. بنابراين كودكاني كه پرخاشگري زيادي را در تلويزيون، بازي‌هاي رايانه‌اي و... مشاهده كرده‌اند و ذاتاً نيز پرخاشگر هستند احتمال دارد كه به علّت برانگيختگي شديد ناشي از محرك‌هاي تصويري، به اعمال پرخاشگرانة آشكار دست بزنند.[5]
3ـ تماشاي پرخاشگري در بازي‌هاي رايانه‌اي، بر باورها و ارزش‌هاي كودكان تأثير مي‌گذارد. كودكاني كه به كرّات در معرض صحنه‌هاي خشونت‌آميز تلويزيون و يا بازي‌هاي رايانه‌اي، قرار مي‌گيرند؛ معتقدند رفتار پرخاشگرانه، روشي قابل قبول براي حلّ تعارضات است و لذا در برخورد با والدين، اطرافيان و همسالان رفتارهاي پرخاشگرانه از خود نشان مي‌دهند.
4ـ ممكن است برخي از كودكان با ديدن برنامه‌هاي رايانه‌اي خشونت‌زا، انتظار رفتار خشونت‌آميز از ديگران را داشته باشند. يعني چنان‌چه در صحنه‌هاي بازي اعمال خشونت را بر روي فردي مشاهده كند، خود را جاي فرد مورد اعمال خشونت قرار داده و در صحنه‌هاي واقعي و برخوردهاي اجتماعي نيز حالت انفعالي و درمانده از خود نشان دهد.
5ـ يكي ديگر از پيامدهاي منفي ديدن بازي‌هاي رايانه‌اي و صحنه‌هاي تلويزيوني خشونت‌زا اين است كه احتمال دارد نگرش و تصور كودكان را در مورد جهان منفي سازد و با ديدن افراد مورد خشونت، دنيا را مكاني خطرناك تصور كنند.[6]
6ـ استفادة بيش از اندازه از بازي‌هاي رايانه‌اي و مشاهدة صحنه‌هاي خشونت‌آميز، امكان دارد موجب اختلال فيزيولژيك و روان‌شناختي شود نظير: حالت عصبي و التهاب، خستگي، كاهش ميزان شنوايي، اختلال در خواب و اشتها و سردردهاي مزمن.[7]
در پاسخ به قسمت دوّم سوال، توجّه شما را به نكات زير جلب مي‌نمايم:
1ـ ديدن بازي‌هاي رايانه‌اي خشونت‌زا و فيلم‌هاي خارجي را كه به اعتقاد شما پيام منفي دارد، محدود كنيد. شما مي‌توانيد با انتخاب برنامه‌هاي مناسب و يا جايگزين كردن فعاليت‌هاي ديگري به جاي بازي‌هاي رايانه‌اي و مشاهدة فيلم‌هاي خارجي، از پيامدهاي منفي آن‌ها جلوگيري نمائيد. البتّه بايد توجّه داشته باشيد كه احتمالاً امكان‌پذير نخواهد بود كه كودكان را به كلي از تماشاي چنين برنامه‌هايي محروم كنيد، امّا بايد اقدامات هشيارانه‌اي به عمل آوريد تا تماشاي برنامه‌هاي پرخاشگرانه توسط كودكان را كاهش دهيد.
2ـ كودكان را تشويق كنيد كه از ميان برنامه‌هاي تلويزيوني دست به انتخاب بزنند آن‌ها را علاوه بر فيلم‌ها و سريال‌هاي تلويزيوني، با اخبار ويژه، برنامه‌هاي علمي و برخي اخبار و رويدادها آشنا كنيد.
3ـ با كودكان در مورد فعاليت‌هاي ديگري كه آن‌ها مي‌توانند به‌جاي ديدن بازي‌هاي رايانه‌اي و تماشاي فيلم‌هاي خارجي انجام دهند صحبت كنيد و زمينة مناسب را براي بازي، تفريح و ديگر سرگرمي‌هاي مفيد و مورد علاقة كودكان فراهم نماييد و حتّي دقايقي نيز خودتان در بازي‌ها و سرگرمي‌هاي كودكان شركت كنيد.
4ـ با كودكان دربارة اهداف فيلم‌ها و سريال‌هاي خارجي و پيامدهاي منفي آن‌ها صحبت كنيد .
5ـ از نوارهاي ويديويي مفيد كه از نظر سنّي مناسب كودكان است؛ براي اوقاتي كه آن‌ها در خانه هستند و يا زماني كه تشخيص مي‌دهيد يك برنامة تلويزيوني ـ اعم از فيلم‌هاي خارجي و يا سريال‌هاي ايراني ـ مناسب سن كودك نيست و يا محتواي زننده دارد، استفاده كنيد.
اميد است اين مختصر بتواند شما را در برنامه‌ريزي كودكان راهنمايي كند. براي اطلاعات بيشتر توصيه مي‌شود كه:
1ـ با مشاوران تربيتي موضوع را در ميان بگذاريد تا شما را راهنمايي كنند. 2ـ كتابهايي را كه در ذيل معرفي مي‌شود به دقت مطالعه فرمائيد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ مجيد درخشان، كودك و تلويزيون، صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران، 1371.
2ـ امه دور، تلويزيون و كودكان، ترجمة علي رستمي، سروش 1374.
3ـ ويلبر شرام، تلويزيون در زندگي كودكان ما، ترجمة محمود حقيقت كاشاني، صدا و سيما، 1377.
پی نوشتها:
[1] ـ پاول هنري ماسن و همكاران، رشد و شخصيت كودك، مهشيد ياسايي، نشر مركز، چاپ دوازدهم، 1377، ص 431.
[2] ـ ماهنامة تربيت، شمارة 10، سال 14، ص 45 ـ 44.
[3] ـ مصباح، علي و همكاران، روان شناسي رشد، سمت، ج 1، ص 502.
[4] ـ ويلبر شرام، تلويزيون در زندگي كودكان ما، ترجمة محمود حقيقت كاشاني، صدا و سيما، 1377، ص 235 ـ 233.
[5] ـ همان، ص 256 ـ 252.
[6] ـ ماهنامة تربيت، شمارة 10، سال 14، ص 47.
[7] ـ گروهي از كارشناسان تعليم و تربيت فرانسه، نشانه‌هاي آموزشي مناسب، انجمن اولياء و مربيان، 1378، ص 111.
منبع: اندیشه قم
