پرسش :

نگاه اسلام به اغراق و گزافه‌گویی چیست؟

پاسخ :
دروغ گفتن یکی از گناهان کبیره و از جمله فواحش به شمار می‌رود.[1] و در سخنان اهل بیت(ع) به عنوان کلید گناهان و خبائث مطرح شده است.[2] با این حال، مواردی از این موضوع استثنا شده که به عنوان کار حرام محسوب نمی‌شود. یکی از این موارد، مبالغه و اغراقی است که در عرف و عادت مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ مثل این‌که سخنی را چند مرتبه گفته و بعد می‌گوید «صد مرتبه گفتم»؛ زیرا این نوع مبالغه برای بیان کثرت و زیادی تکرار یک کار است نه بیان تعداد واقعی آن.[3] همچنین انواع مجازگویی و استعاره و تشبیه‌ها، که قصد حقیقت‌گویی در آن نباشد، جایز است.[4]
اگر اغراق و گزافه‌گویی موجب کتمان حقیقت و القای مطلب خلاف واقع به مخاطب نشود، اشکالی ندارد، اما اگر به صورتی باشد که دروغ‌گویی به شمار آید؛ یعنی مخاطبان گمان کنند آنچه گفته می‌شود عین واقع بوده و در شناخت حقیقت به خطا افتند، مصداق حقیقی دروغ بوده و حرام می‌باشد.

پی نوشتها:
[1]. امام خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص 471، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، چاپ پنجاه و دوم، 1390ش.
[2]. ر.ک: حلوانی، حسین بن محمد، نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، ص 145، مدرسه امام مهدی(عج)، قم، چاپ اول، 1408ق؛islamquest.net/fa/archive/question/fa2498
؛ islamquest.net/fa/archive/question/fa2981.
[3]. ر.ک: نراقی، ملا محمد مهدی، جامع السعادات، ج ‏2، ص 337 – 340، اعلمی، بیروت، چاپ چهارم، بی‌تا.
[4]. همان، ص 340.
منبع: www.islamquest.net