پرسش :
آثار و فلسفه تسبيحات اربعه در نماز چيست؟
پاسخ :
در ركعت سوم و چهارم نمازهاي واجب، ذكر تسبيحات اربعه تشريع شده است. به اين دليل اين ذكر را تسبيحات اربعه نام نهاده اند؛ زيرا در عبارت تسبيحات اربعه چهار مرتبه بهترين تسبيح ها مورد توجه و تكرار نمازگزار قرار مي گيرند. پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: «سبحان الله، و الحمد لله، و لا اله الا الله، و الله اكبر سيد و سرور همه تسبيح ها هستند».
ممكن است بپرسيد چرا اين ذكرهاي چهارگانه را «تسبيحات» اربعه نام نهادند، در حالي كه تنها ذكر اول تسبيح است و بقيه ذكرها تحميد و تهليل و تكبيرند. پاسخ اين است كه تسبيح، منزه دانستن خداي تعالي است. بنابراين، هر ذكري كه ذات مقدسش را از نقصي مبرا كند، تسبيح است و هر يك از ذكرهاي يادشده از چنين محتوايي بهره مندند. «سبحان الله» منزه دانستن ذات اقدس حق از هر عيبي است. «الحمدلله» منزه دانستن او از هر ناپسندي است و «لا اله الا الله»، تنزيه او از هر گونه شريك و همتاست. «الله اكبر» تنزيه او از هر گونه محدوديت و توصيف ناقص است. بنابراين، تحميد، تهليل و تكبير، خود نوعي تسبيح بلكه سرور همه تسبيح ها هستند.
از كنار هم قرار گرفتن اين چهار ذكر الهي مجموعه اي باارزش به دست مي آيد؛ زيرا اصول تنزيه خداي سبحان، در تسبيح، تحميد، تهليل و تكبير است كه نمازگزار به همه آنها زبان مي گشايد و محتواي اعتقادي و توحيدي خود را در ارتباط با خالق يگانه، به وسيله آنها بيان مي دارد.
جامعيت تسبيحات اربعه، در سلامت اعتقاد و حفظ باورهاي ديني نمازگزار نقش اساسي دارند. اين باورها تضمين كننده انجام اعمال صالح و پرهيز از محرّمات اند. همچنين سبب مي شود نمازگزار از خدا بترسد و به او دل ببندد و آينده خود را روشن ببيند.
امام صادق عليه السلام فرمود:
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله به مردم سفارش مي كرد سپرهاي خود را به دست گيريد. گفتند: «يا رسول الله! دشمني آمده است؟» فرمود: «خير، ولي سپرهاي خود را در برابر آتش در برگيريد.» گفتند: «يا رسول الله سپرهاي ما از آتش چيست؟» فرمود: «سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اكبر».(1)
پی نوشت:
1. مستدرک الوسائل، ج 5، ص 326.
منبع: پرسمان نماز، محسن محمدی، نشر: قم: مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما (1389)
در ركعت سوم و چهارم نمازهاي واجب، ذكر تسبيحات اربعه تشريع شده است. به اين دليل اين ذكر را تسبيحات اربعه نام نهاده اند؛ زيرا در عبارت تسبيحات اربعه چهار مرتبه بهترين تسبيح ها مورد توجه و تكرار نمازگزار قرار مي گيرند. پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: «سبحان الله، و الحمد لله، و لا اله الا الله، و الله اكبر سيد و سرور همه تسبيح ها هستند».
ممكن است بپرسيد چرا اين ذكرهاي چهارگانه را «تسبيحات» اربعه نام نهادند، در حالي كه تنها ذكر اول تسبيح است و بقيه ذكرها تحميد و تهليل و تكبيرند. پاسخ اين است كه تسبيح، منزه دانستن خداي تعالي است. بنابراين، هر ذكري كه ذات مقدسش را از نقصي مبرا كند، تسبيح است و هر يك از ذكرهاي يادشده از چنين محتوايي بهره مندند. «سبحان الله» منزه دانستن ذات اقدس حق از هر عيبي است. «الحمدلله» منزه دانستن او از هر ناپسندي است و «لا اله الا الله»، تنزيه او از هر گونه شريك و همتاست. «الله اكبر» تنزيه او از هر گونه محدوديت و توصيف ناقص است. بنابراين، تحميد، تهليل و تكبير، خود نوعي تسبيح بلكه سرور همه تسبيح ها هستند.
از كنار هم قرار گرفتن اين چهار ذكر الهي مجموعه اي باارزش به دست مي آيد؛ زيرا اصول تنزيه خداي سبحان، در تسبيح، تحميد، تهليل و تكبير است كه نمازگزار به همه آنها زبان مي گشايد و محتواي اعتقادي و توحيدي خود را در ارتباط با خالق يگانه، به وسيله آنها بيان مي دارد.
جامعيت تسبيحات اربعه، در سلامت اعتقاد و حفظ باورهاي ديني نمازگزار نقش اساسي دارند. اين باورها تضمين كننده انجام اعمال صالح و پرهيز از محرّمات اند. همچنين سبب مي شود نمازگزار از خدا بترسد و به او دل ببندد و آينده خود را روشن ببيند.
امام صادق عليه السلام فرمود:
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله به مردم سفارش مي كرد سپرهاي خود را به دست گيريد. گفتند: «يا رسول الله! دشمني آمده است؟» فرمود: «خير، ولي سپرهاي خود را در برابر آتش در برگيريد.» گفتند: «يا رسول الله سپرهاي ما از آتش چيست؟» فرمود: «سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اكبر».(1)
پی نوشت:
1. مستدرک الوسائل، ج 5، ص 326.
منبع: پرسمان نماز، محسن محمدی، نشر: قم: مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما (1389)
