پرسش :
بهترین اعمال در روز عید قربان چیست؟
پاسخ :
روز دهم ذی‌الحجه که معروف به عید قربان و «عید اضحی» در میان مسلمانان است، از روزهای با برکت و مورد احترام است که برای این روز در آیین اسلام اعمالی مقرر شده است و انجام دادن آن اعمال سفارش شده در این روز موجب تقرب به درگاه الهی می‌شود. یکی از اعمال این روز البته برای کسانی که توفیق زیارت خانه خدا را در چنین روزی پیدا نکنند، قربانی کردن در محل زندگی است و این عمل از جمله مستحبات مورد تأکید و سفارش شده در چنین روزی است که از آن تعبیر به «اُضحیه» می‌شود.
از پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله نقل شده است که حضرت فرمودند:
«در روز عید قربان هیچ عملی به اندازه قربانی کردن نزد خداوند محبوب‌تر و دوست داشتنی‌تر نیست»
و در روایت دیگر آمده است که حضرت فرمودند:
«برای صاحب قربانی به تعداد هر موی قربانی حسنه و نیکی نوشته می‌شود».(1)
برای روز عید قربان که روز بسیار شریفی است چند عمل مستحبی ذکر شده است که در ادامه می‌آید:
- غسل: در این روز مستحبّ مؤکدّ است و بعضى از علما آن را واجب دانستهاند.
- نماز عید: به همان صورت که در عید فطر ذکر شد، اما در این روز مستحب است، پس از نماز از گوشت قربانى افطار شود.
- خواندن دعاهایى که پیش از نماز عید و بعد از آن وارد شده و آن دعاها در کتاب«اقبال» آمده و شاید بهترین دعاهاى این روز دعاى 48 صحیفه کامله سجادیه باشد که اول آن «اللّهمّ هذا یوم مبارک» است و دعاى 46 «یا من یرحم من لا یرحمه العباد» را نیز بخواند.
- خواندن دعاى ندبه
- قربانى کردن است که مستحب مؤکد است.
- خواندن تکبیرات براى کسى که در منا باشد، در پى 15 نماز که نخستین آنها نماز ظهر روز عید است،و آخر آنها نماز صبح روز سیزدهم و کسانى که در سایر شهرها هستند، پس از 10 نماز، از نماز ظهر عید تا صبح دوازدهم بخوانند و تکبیرات بر وفق روایت صحیح کتاب «کافى»این است:
«اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لِلَّهِ الْحَمْدُ اللَّهُ أَکْبَرُ عَلَى مَا هَدَانَا اللَّهُ أَکْبَرُ عَلَى مَا رَزَقَنَا مِنْ بَهِیمَةِ الْأَنْعَامِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى مَا أَبْلانَا»
و مستحب است تکرار این تکبیرات به دنبال نمازها به قدر امکان و خواندن آن پس از نمازهاى مستحب.
درباره قربانی کردن در عید قربان آداب و ادعیه‌هایی نیز وارد شده است، از جمله محمد بن بابویه نقل می‌کند:
امام علی علیه السلام بعد از رحلت پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله هر سال دو قربانی (گوسفند) در روز عید قربان سر می‌برید، یکی از طرف پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و دیگری از جانب خودشان و موقع قربانی‌کردن می‌فرمودند:
«بسم الله الرحمن الرحیم، وجّهت وجهی للذی فطر السماوات و الارض حَنیفاً مسلماً و ما أنا من المشرکین، إنّ صلاتی و نُسکی و محیای و مماتی لله رب العالمین، اللهم منک و لک؛ من با ایمان خالص روی به سوی خدایی آوردم که آفریننده آسمان‌ها و زمین است و من هرگز (با عقیده) مشرکان نخواهم بود، همانا نمازم و عبادتم و زندگی و مرگم برای خداوند جهانیان است، بار خدایا (هر چه داریم) از جانب توست و بازگشتش نیز برای توست.»
و در موقع سر بریدن قربانی از جانب پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله می فرمود: «هذا من نبیک»(2)
در روایت دیگر از امام صادق علیه السلام وارد شده است که آن حضرت فرمودند:
«بعد از «رب العالمین» چنین بگویید: لا شریک له و بذلک امرت و انا من المسلمین، اللهم منک و لک بسم الله و الله اکبر، اللهم تقبل منی(3)؛ به من دستور داده شد که به خدای خود شریک قرار ندهم و من از مسلمانان هستم، خدا این از توست و به سوی توست، به نام خدا، خدای بزرگ، خدایا از من این عبادت (قربانی کردن) را بپذیر.»
پی‌نوشت‌ها:
1. ترمذی، سنن، بیروت، دارالفکر، 1403ق، ج 3، ص 26.
2. سید بن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، مکتب اعلام اسلامی، 1415ق، ج 2، ص 234.
3. همان، ص 234.
روز دهم ذی‌الحجه که معروف به عید قربان و «عید اضحی» در میان مسلمانان است، از روزهای با برکت و مورد احترام است که برای این روز در آیین اسلام اعمالی مقرر شده است و انجام دادن آن اعمال سفارش شده در این روز موجب تقرب به درگاه الهی می‌شود. یکی از اعمال این روز البته برای کسانی که توفیق زیارت خانه خدا را در چنین روزی پیدا نکنند، قربانی کردن در محل زندگی است و این عمل از جمله مستحبات مورد تأکید و سفارش شده در چنین روزی است که از آن تعبیر به «اُضحیه» می‌شود.
از پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله نقل شده است که حضرت فرمودند:
«در روز عید قربان هیچ عملی به اندازه قربانی کردن نزد خداوند محبوب‌تر و دوست داشتنی‌تر نیست»
و در روایت دیگر آمده است که حضرت فرمودند:
«برای صاحب قربانی به تعداد هر موی قربانی حسنه و نیکی نوشته می‌شود».(1)
برای روز عید قربان که روز بسیار شریفی است چند عمل مستحبی ذکر شده است که در ادامه می‌آید:
- غسل: در این روز مستحبّ مؤکدّ است و بعضى از علما آن را واجب دانستهاند.
- نماز عید: به همان صورت که در عید فطر ذکر شد، اما در این روز مستحب است، پس از نماز از گوشت قربانى افطار شود.
- خواندن دعاهایى که پیش از نماز عید و بعد از آن وارد شده و آن دعاها در کتاب«اقبال» آمده و شاید بهترین دعاهاى این روز دعاى 48 صحیفه کامله سجادیه باشد که اول آن «اللّهمّ هذا یوم مبارک» است و دعاى 46 «یا من یرحم من لا یرحمه العباد» را نیز بخواند.
- خواندن دعاى ندبه
- قربانى کردن است که مستحب مؤکد است.
- خواندن تکبیرات براى کسى که در منا باشد، در پى 15 نماز که نخستین آنها نماز ظهر روز عید است،و آخر آنها نماز صبح روز سیزدهم و کسانى که در سایر شهرها هستند، پس از 10 نماز، از نماز ظهر عید تا صبح دوازدهم بخوانند و تکبیرات بر وفق روایت صحیح کتاب «کافى»این است:
«اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لِلَّهِ الْحَمْدُ اللَّهُ أَکْبَرُ عَلَى مَا هَدَانَا اللَّهُ أَکْبَرُ عَلَى مَا رَزَقَنَا مِنْ بَهِیمَةِ الْأَنْعَامِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى مَا أَبْلانَا»
و مستحب است تکرار این تکبیرات به دنبال نمازها به قدر امکان و خواندن آن پس از نمازهاى مستحب.
درباره قربانی کردن در عید قربان آداب و ادعیه‌هایی نیز وارد شده است، از جمله محمد بن بابویه نقل می‌کند:
امام علی علیه السلام بعد از رحلت پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله هر سال دو قربانی (گوسفند) در روز عید قربان سر می‌برید، یکی از طرف پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و دیگری از جانب خودشان و موقع قربانی‌کردن می‌فرمودند:
«بسم الله الرحمن الرحیم، وجّهت وجهی للذی فطر السماوات و الارض حَنیفاً مسلماً و ما أنا من المشرکین، إنّ صلاتی و نُسکی و محیای و مماتی لله رب العالمین، اللهم منک و لک؛ من با ایمان خالص روی به سوی خدایی آوردم که آفریننده آسمان‌ها و زمین است و من هرگز (با عقیده) مشرکان نخواهم بود، همانا نمازم و عبادتم و زندگی و مرگم برای خداوند جهانیان است، بار خدایا (هر چه داریم) از جانب توست و بازگشتش نیز برای توست.»
و در موقع سر بریدن قربانی از جانب پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله می فرمود: «هذا من نبیک»(2)
در روایت دیگر از امام صادق علیه السلام وارد شده است که آن حضرت فرمودند:
«بعد از «رب العالمین» چنین بگویید: لا شریک له و بذلک امرت و انا من المسلمین، اللهم منک و لک بسم الله و الله اکبر، اللهم تقبل منی(3)؛ به من دستور داده شد که به خدای خود شریک قرار ندهم و من از مسلمانان هستم، خدا این از توست و به سوی توست، به نام خدا، خدای بزرگ، خدایا از من این عبادت (قربانی کردن) را بپذیر.»
پی‌نوشت‌ها:
1. ترمذی، سنن، بیروت، دارالفکر، 1403ق، ج 3، ص 26.
2. سید بن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، مکتب اعلام اسلامی، 1415ق، ج 2، ص 234.
3. همان، ص 234.
