تبیین اقتدار اسلام از زبان امام علی علیه السلام
پرسش :
امام علی (علیه السلام) در خطبه 198 نهج البلاغه درباره «اقتدار اسلام» چه فرموده اند؟
پاسخ :
امام علی(علیه السلام) در فرازی از خطبه 198 «نهج البلاغه» بعد از بیان جاودانگى اسلام و سهولت احکام، اشاره به قوّت و قدرت و «اقتدار اسلام» کرده و ضمن هفت جمله، حق مطلب را ادا نموده، مى فرماید: (بنابراین اسلام داراى ستون هایى است که خداوند آن را در اعماق حق استوار ساخته و اساس آن را ثابت قرار داده و چشمه سارهایش پر آب و چراغ هایش پرفروغ است. نشانه هاى هدایتى دارد که مسافران راه حقّ را رهنمون مى شود و پرچم هایى که براى هدایت پویندگان راه خدا نصب شده و آبگاه هایى که واردها بر آن سیراب مى شوند)؛ «فَهُوَ دَعَائِمُ أَسَاخَ(1) فِی الْحَقِّ أَسْنَاخَهَا(2)، وَ ثَبَّتَ لَهَا أَسَاسَهَا(3)، وَ یَنَابِیعُ غَزُرَتْ(4) عُیُونُهَا، وَ مَصَابِیحُ شُبَّتْ نِیرَانُهَا؛ وَ مَنَارٌ اقْتَدَى بِهَا سُفَّارُهَا(5)، وَ أَعْلَامٌ قُصِدَ بِهَا فِجَاجُهَا، وَ مَنَاهِلُ رَوِیَ بِهَا وُرَّادُهَا».
به این ترتیب اسلام به کاخ عظیمى تشبیه شده که داراى شالوده هاى محکم و ستون هاى قوى است و در کنار آن باغستان و چشمه هاى پرآبى قرار دارد و براى رسیدن به آن در مسیر راه، چراغ هایى در شب تاریک و نشانه هایى در روز قرار داده شده، به گونه اى که پویندگان این راه نه در شب ها گمراه مى شوند و نه در روزها، و در مسیر راه آبگاه هایى است که مسافران تشنه را سیراب مى کند. این ستون ها و پایه ها مى تواند اشاره به همان چیزى باشد که در حدیث «بُنِىَ الْإِسْلَامُ عَلَى خَمْسَةٍ؛ عَلَى الصَّلَاةِ وَ الزَّکاةِ وَ الصَّوْمِ وَ الْحَجِّ وَ الْوِلَایَةِ وَ لَمْ یُنادَ بِشَیْءٍ کَمَا نُودِىَ بِالْوِلَایَةِ»(6)؛ (اسلام بر پنج پایه بنا شده است، بر نماز، زکات، روزه، حجّ و ولایت و حاکمیّت امامان(علیهم السلام)، و به چیزى همچون ولایت، دعوت نشده است[؛ زیرا پایه همه واجبات است]).
اما چشمه هایى که در سومین جمله به آن اشاره شده، مى تواند ناظر به آیات قرآن مجید و سنّت پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و امامان معصوم(علیهم السلام) باشد. «چراغ ها و نشانه هاى راه»، اشاره به معجزات و کراماتى است که از آن بزرگواران صادر شده و «آبگاه هاى سیراب کننده»، اشاره به علوم معصومین(علیهم السلام) است که همه را سیراب مى کند.
پی نوشت:
(1). «اساخ» از ریشه «سوخ» بر وزن «صوت» به معناى فرو رفتن در چیزى است و هنگامى که به باب اِفعال برود به معناى فرو بردن مى آید.
(2). «اسناخ» جمع «سنخ» بر وزن «صبر» به معناى اصل و پایه هر چیزى است.
(3). «آساس» جمع «اساس» به معناى شالوده و ریشه ساختمان است.
(4). «غزرت» از ریشه «غزارت» به معناى کثرت و فراوانى گرفته شده است.
(5). «سفّار» جمع «سافر» به معناى مسافر است.
(6). الکافی، کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر و آخوندى، محمد، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1407 قمری، چاپ: چهارم، ج 2، ص 18، (باب دعائم الإسلام).
منبع: پیام امام امیرالمؤمنین(علیه السلام)، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعى از فضلاء، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1386 شمسی، چاپ: اول، ج 7، ص 692.
امام علی(علیه السلام) در فرازی از خطبه 198 «نهج البلاغه» بعد از بیان جاودانگى اسلام و سهولت احکام، اشاره به قوّت و قدرت و «اقتدار اسلام» کرده و ضمن هفت جمله، حق مطلب را ادا نموده، مى فرماید: (بنابراین اسلام داراى ستون هایى است که خداوند آن را در اعماق حق استوار ساخته و اساس آن را ثابت قرار داده و چشمه سارهایش پر آب و چراغ هایش پرفروغ است. نشانه هاى هدایتى دارد که مسافران راه حقّ را رهنمون مى شود و پرچم هایى که براى هدایت پویندگان راه خدا نصب شده و آبگاه هایى که واردها بر آن سیراب مى شوند)؛ «فَهُوَ دَعَائِمُ أَسَاخَ(1) فِی الْحَقِّ أَسْنَاخَهَا(2)، وَ ثَبَّتَ لَهَا أَسَاسَهَا(3)، وَ یَنَابِیعُ غَزُرَتْ(4) عُیُونُهَا، وَ مَصَابِیحُ شُبَّتْ نِیرَانُهَا؛ وَ مَنَارٌ اقْتَدَى بِهَا سُفَّارُهَا(5)، وَ أَعْلَامٌ قُصِدَ بِهَا فِجَاجُهَا، وَ مَنَاهِلُ رَوِیَ بِهَا وُرَّادُهَا».
به این ترتیب اسلام به کاخ عظیمى تشبیه شده که داراى شالوده هاى محکم و ستون هاى قوى است و در کنار آن باغستان و چشمه هاى پرآبى قرار دارد و براى رسیدن به آن در مسیر راه، چراغ هایى در شب تاریک و نشانه هایى در روز قرار داده شده، به گونه اى که پویندگان این راه نه در شب ها گمراه مى شوند و نه در روزها، و در مسیر راه آبگاه هایى است که مسافران تشنه را سیراب مى کند. این ستون ها و پایه ها مى تواند اشاره به همان چیزى باشد که در حدیث «بُنِىَ الْإِسْلَامُ عَلَى خَمْسَةٍ؛ عَلَى الصَّلَاةِ وَ الزَّکاةِ وَ الصَّوْمِ وَ الْحَجِّ وَ الْوِلَایَةِ وَ لَمْ یُنادَ بِشَیْءٍ کَمَا نُودِىَ بِالْوِلَایَةِ»(6)؛ (اسلام بر پنج پایه بنا شده است، بر نماز، زکات، روزه، حجّ و ولایت و حاکمیّت امامان(علیهم السلام)، و به چیزى همچون ولایت، دعوت نشده است[؛ زیرا پایه همه واجبات است]).
اما چشمه هایى که در سومین جمله به آن اشاره شده، مى تواند ناظر به آیات قرآن مجید و سنّت پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و امامان معصوم(علیهم السلام) باشد. «چراغ ها و نشانه هاى راه»، اشاره به معجزات و کراماتى است که از آن بزرگواران صادر شده و «آبگاه هاى سیراب کننده»، اشاره به علوم معصومین(علیهم السلام) است که همه را سیراب مى کند.
پی نوشت:
(1). «اساخ» از ریشه «سوخ» بر وزن «صوت» به معناى فرو رفتن در چیزى است و هنگامى که به باب اِفعال برود به معناى فرو بردن مى آید.
(2). «اسناخ» جمع «سنخ» بر وزن «صبر» به معناى اصل و پایه هر چیزى است.
(3). «آساس» جمع «اساس» به معناى شالوده و ریشه ساختمان است.
(4). «غزرت» از ریشه «غزارت» به معناى کثرت و فراوانى گرفته شده است.
(5). «سفّار» جمع «سافر» به معناى مسافر است.
(6). الکافی، کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر و آخوندى، محمد، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1407 قمری، چاپ: چهارم، ج 2، ص 18، (باب دعائم الإسلام).
منبع: پیام امام امیرالمؤمنین(علیه السلام)، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعى از فضلاء، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1386 شمسی، چاپ: اول، ج 7، ص 692.
