احکام وقف | تغییر و تبدیل وقف: سوال شصت و سه

پرسش :

این جانبان امضا کنندگان ذیل، ساکنین قریۀ انگیل کجور، از حومۀ‏‎ ‎‏شهرستان نوشهر، خاطر آن نمایندۀ مرجع عالی قدر را مستحضر می داریم: در چند‏‎ ‎‏سال اخیر، در قریۀ مذکور مسجدی بسیار قدیمی و از نظر ساختمان، غیر ایمنی و برای‏‎ ‎‏استفادۀ جمعیت قریه در مواقع ضروری، کوچک و غیر قابل استفاده بوده. برای تبدیل‏‎ ‎‏به احسن و اضافه نمودن مقداری از حیاط مسجد و خراب نمودن حسینیه ای که در‏‎ ‎‏مقابل مسجد بود، مسجد قدیمی را تخریب و مبادرت به تأسیس مسجد جدید با‏‎ ‎‏زیربنای درخور جمعیت قریه گردیده. لذا پس از اتمام یافتن ساختمان جدید، به‏‎ ‎‏دلایلی مرتکب اشتباه بزرگی شده ایم؛ به این معنا که مقداری از زمین حیاط مسجد‏‎ ‎‏قدیمی با زمین حسینیه در هم ادغام گردیده و ساختمان مسجد جدید تشکیل یافته‏‎ ‎‏است و اصل زمین مسجد قدیمی ـ به عنوان حیاط مسجد جدید ـ بیرون مانده و‏‎ ‎‏بلااستفاده است.‏ ‏‏علی هذا با توجه به این که در اثر تخریب این دو ساختمان و عدم رعایت اصول‏‎ ‎‏مهندسی و معماری و متراژکاری و رعایت کامل موازین شرعی، این اشتباه رخ داده‏‎ ‎‏است، ما خود را مکلف و موظف و برخود لازم و واجب می دانیم که مسجد قدیمی را‏ ‏هرچه سریع تر در محل خود بنا نماییم، اما با مشکل دیگری روبه رو هستیم و آن‏‎ ‎‏مشکل این است که چنانچه مسجد قدیمی را در جای اولیۀ خود بنا نماییم، در یک‏‎ ‎‏متری ساختمان جدید قرار می گیرد؛ یعنی بین دو ساختمان، یک متر یا اندکی بیشتر راه‏‎ ‎‏عبور می ماند که آب باران و برف هر دو ساختمان، در این راهرو می ریزد و موجب‏‎ ‎‏مسدودشدن راه عبور می گردد و چه بسا در فصل بارندگی و ریزش برف، موجب‏‎ ‎‏خرابی شده. از طرفی ساختمان مسجد قدیمی جلوی روشنایی فضای ساختمان‏‎ ‎‏جدید را می پوشاند. به طریق دیگر هم ساختمان جدید که به وسیلۀ ساکنین محل ـ که‏‎ ‎‏اغلب کارگر و کشاورز کم درآمد و بی بضاعت می باشند ـ ساخته شده و مبلغ قابل‏‎ ‎‏توجهی مصرف و بسیاری از نیروی انسانی از نظر خودیاری و همیاری صرف این‏‎ ‎‏ساختمان گردیده، خراب نمودن آن نیز، اصلح و منطقی و اصولی نیست؛ زیرا‏‎ ‎‏جبران ناپذیر است.‏ ‏‏با توجه به این مشکلات، مصمّم هستیم راه حلی را بین این دو انتخاب کنیم؛ بدین‏‎ ‎‏صورت که ساختمان مسجد قدیمی را در محل اولیۀ خود بنا نماییم، لیکن دیوارهای‏‎ ‎‏جانبی آن را با نرده های آهنی و شبکه ای بسازیم که موجب مسدودشدن روشنایی‏‎ ‎‏ساختمان جدید نشود و سقف آن را نیز تا ارتفاع دو متری بالا آوریم. در این صورت،‏‎ ‎‏هم مسجد قدیمی را از نو احداث کرده باشیم و هم به ساختمان جدید ـ که فوق العاده‏‎ ‎‏وسیع و مدرن با هزینه ای هنگفت تأسیس گردیده ـ خساراتی وارد نیاید.‏ ‏‏نظر نمایندۀ آن مرجع محترم را بر مبنای احکام و موازین شرعی خواستاریم که‏‎ ‎‏حکم چیست؟ وظیفه محولۀ ما چگونه است؟ مستدعی است هر چه سریع تر نسبت‏‎ ‎‏به روشن شدن این مسأله اظهار نظر خود را طی نامه ای و یا در پشت همین نامه کتباً‏‎ ‎‏اعلام فرمایید.

پاسخ :
‏‏بسمه تعالی، تجدید ساختمان مسجد قدیمی و مشبک قراردادن دیوار آن‏‎ ‎‏اشکال ندارد؛ ولی حسینیه که جزء مسجد شده، مسجد نشده و لازم است‏‎ ‎‏برای حسینیه تحویل داده شود.‏

منبع: استفتائات امام خمینی(ره)، جلد 7، ناشر: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمیی(ره)، تهران، 1392 ش.