پاسخ به شبهه تناقض گویی قرآن درباره عرض بهشت

پرسش :

شبهه‌: در آیه‌ی 133 سوره‌ی آل عمران گفته شده: «وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ» عرض بهشت به اندازه‌ی تمام آسمان ها و زمین است، ولی در سوره‌ی حدید آیه‌ی 21 گفته شده: «وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا کَعَرْضِ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ» عرض بهشت به اندازه یک آسمان و زمین است. تناقض در این آیات قرآن کاملاً آشکار است.

پاسخ :
جواب شبهه‌:
گرچه به ظاهر در آیه‌ی اوّل «السماوات» جمع است و در آیه دوّم «السماء» مفرد است ولی باید توجه داشته باشیم که این کلمات دارای الف و لام هستند و همین الف و لام معنای آنها را از حالت ظاهری که ما می ‌بینیم به معنای دیگر سوق می ‌دهد و ندانستن همین امر اشکال کننده را به سوی ادّعای تناقض در آیات شریفه قرآن کریم کشانده است.
 
توضیح مطلب این که:
در کلام عرب، الف و لام دارای معانی مختلفی است. یکی از انواع آن الف و لام، استغراق است (استغراق یعنی فراگیر شدن همه‌ی مصادیق). مثلاً در آیه‌ی دوّم از سوره‌ی عصر گفته شده: «إِنَّ الْإِنْسَانَ لَفِی خُسْرٍ إِلاَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ» که در اینجا به جهت وجود الف و لام در کلمه‌ی «الأنسَانَ» چنین معنا می ‌کنند: همانا تمام انسان ها در زیان و ضرر هستند مگر کسانی که ایمان آوردند و عمل صالح دارند... .
 
در کلمه‌ی «السماء» که در آیه‌ی 21 سوره‌ی حدید ذکر شده نیز از این نوع الف و لام استفاده شده است. بنابراین، معنای آیه شریفه چنین می ‌شود: عرض بهشت به اندازه تمام آسمان ها و زمین می ‌باشد.
 
الف و لامی هم که در کلمه «السماوات» ذکر شده نیز از همین نوع بوده و طبیعتاً از جهت معنا کلمه‌ی سماوات که به صورت جمع آمده را تأکید می ‌کند.
 
خلاصه جواب:
بین آیات ذکر شده تناقضی نیست چرا که هر دو آیه بهشت را به اندازه‌ی تمام آسمان ها و زمین می ‌دانند، با این تفاوت که در آیه‌ی 133 سوره‌ی آل عمران برای افاده‌ی این معنا، از لفظ سماوات که جمع است استفاده شده و در آیه‌ی 21 سوره‌ی حدید از لفظ سماء استفاده شده که به همراه الف و لام، استغراق معنای جمع را می‌ دهد. (1)
 
تذکّر:
باید توجه داشت که مراد از عرض در آیات فوق، اصطلاح هندسی آن که در مقابل طول است، نمی ‌باشد بلکه به معنی لغوی آن یعنی وسعت می ‌باشد، همچنان که در کلام عرب وقتی می‌ گویند: «شیء عریض»، به معنای «شیء وسیع» است.
 
پی‌نوشت:
1- تفسیر قرآن، بیان دکتر محمدعلی انصاری، ذیل تفسیر آیه‌ی 21 سوره‌ی مبارکه‌ی حدید.
 
منبع‌: پاسخ به شبهات اینترنتی (پاسخ به شبهاتی که سایت های ضد اسلامی و ضد شیعی منتشر کرده‌ اند)، هادی کُردان، جلد اول، تهران: انتشارات شارق، چاپ پنجم، 1389ش.