چگونه دیگران را به نمازخواندن تشویق کنیم؟
پرسش :
برای این که افراد را به نماز خواندن تشویق نماییم، چه کنیم؟
پاسخ :
تلاش برای آشنا ساختن دیگران با نماز، کاری بس ارزشمند و مورد پسند است. دعوت مردم به آشنایی با خداوند و عبادت او، از برجسته ترین و متعالی ترین امور است.
دیدگاه فرد در مورد خداوند، جهان هستی، انسان، معاد و... اموری است که نتیجه مستقیم بر عمل کرد فرد دارد. پس باید به تقویت و اصلاح این مبانی کوشید.
نماز، عملی است که در مجموعه عقیده توحیدی، دارای معنا و فلسفه است. پس در آغاز بایستی این مجموعه شناخته شود تا نماز جایگاه خود را در ذهن و اندیشه فرد باز یابد.
در بینش توحیدی اسلام و دیگر ادیان الهی، انسان موجودی است که به سوی کمال و لقای پروردگار در حرکت است: «انا للّه و انا الیه راجعون؛ از خداییم و به سوی او باز می گردیم».(1)
حال در این مسیر، ابزارهایی به مدد انسان می آید، تا او را از فراموش کردن مسیر و هدف باز دارد که از مهم ترین آنها «نماز» است: «اقم الصلاة لذکری؛ نماز را برای یاد من به پا دار».(2)
آدمی بدون نماز راه را گم خواهد کرد. نمازهای پنج گانه، همانند چراغ های برق هستند که مسیری طولانی و پر خطر را روشن کرده اند تا کسی راه را گم نکند و به بیراهه و سقوط کشانده نشود.
آنچه که موجب می گردد برخی از نماز روی گردان باشند و یا نسبت به آن سهل انگاری کنند، ندانستن فلسفه نماز و یا درکی غلط از آن است. برخی چنین می پندارند که نماز انسان، نیازی را از خداوند برطرف می کند که البته خیالی واهی است. خداوند نیازی به هیچ مخلوقی ندارد. از این رو آنچه که به عنوان عبادات بر آن تأکید شده، جملگی در جهت کمال انسان است.
1- نماز، تقدیر و سپاس گزاری از خداوند است.
2- موجب آرامش انسان است.
3- موجب یاد خدا است.
4- نماز زمینه پرهیز از گناه را در انسان فراهم می کند.
5- تأکیدی بر نظافت و سلامتی است.
6- موجب انضباط و وقت شناسی است.
7- دارای آثار وحدت بخش اجتماعی است.
دو: بیان فلسفه و اسرار نماز به اندازه فهم هر شخص؛ مثلاً به او گفت که اگر کسی به شما خدمتی هر چند کوچک انجام دهد، از او تشکر می کنید و یا اگر کسی شما را به مهمانی دعوت کرد و انواع غذاها و میوه ها و شیرینی ها را برای شما فراهم و همه گونه از شما پذیرایی نمود، از او تشکر و قدردانی می کنید و اگر بدون این که یک کلمه از او سپاس گزاری کنید، از منزل او خارج شوید، همه کسانی که این برخورد را می بینند، شما را سرزنش می کنند.
حال خداوند عالم که همه چیز از او است؛ و نه تنها هستی ما از او است؛ بلکه تمام این نعمت های گوناگون را برای ما آفریده است و در سختی ها و مریضی ها و مشکلات ما را کمک می کند و نجات می بخشد، همیشه بر سر سفره کرم او مهمان هستیم، تشکر نمی خواهد؟ نماز و عبادات ما تشکر بسیار ناچیز از خدای عالم است؛ گرچه او به این تشکر نیاز ندارد و سود آن عاید خود ما می شود.
1- تشویق کودکان و نوجوانان هنگامی که نماز می خوانند.
2- تهیه لباس مخصوص و سجاده و تسبیح زیبا و یا برای دختر بچه ها مقنعه و چادر مناسب.
3- تشکیل نماز جماعت در منزل یا بردن بچه ها به مساجد.
4- نقل قصه ها و داستان های شیرین در حد فهم آنان از نماز بزرگان و اشعار و احادیث زیبا دراین باره.
5- ترک مستحبات در ابتدای کار، طول ندادن نماز و رعایت توانایی کودکان و جوانان.
6- رعایت نظافت محل نماز و بردن آنها در مساجدی که نظیف است و جلب توجه می کند.
7- خود مربیان به نماز اهمیت بدهند و در اول وقت آمادگی خود را نشان دهند.
8- بیان عظمت نماز و این که از هر کاری اهمیت آن بیشتر است.
9- آنها را از مصاحبت با افراد بی نماز و یا آنانی که به نماز اهمیت نمی دهند، دور نگاه داشتن.
10- این کارها باید به وسیله مربیان از ابتدای سنین جوانی شروع شود؛ به طوری که کودک و نوجوان از آغاز به نماز عادت کند. در روایات اسلامی آمده است: کودکان را از سن هفت سالگی و قبل از رسیدن به سن بلوغ به نماز و عبادات وادار کنید تا وقتی به سن جوانی و بلوغ می رسند، انجام آن برایشان سخت نباشد.
11- فراهم کردن فیلم های نمایشی درباره نماز و کتاب هایی که در مورد نماز است.
سه: عشق و علاقه به اهل بیت (علیهم السلام)، یکی از راه های جلب انسان به عبادت و نماز است:
اصولاً نماز از ضروریات بوده و از آن به عنوان عمود دین یاد می شود (الصلاة عمود الدین). ازهمین رو امام باقر (علیه السلام) می فرماید: «اول ما یحاسب به العبد الصلاة فان قبلت قبل ماسواها؛ در قیامت اولین چیزی که از انسان محاسبه می شود، نماز است، که اگر مورد قبول قرار گرفت، دیگر اعمال نیک انسان نیز مورد پذیرش قرار خواهد گرفت».(3)
حال کسی که به ائمه هدی (علیهم السلام) عشق می ورزد، شایسته است به جلوه های رفتاری آن بزرگواران توجه نموده و از آنان الهام گیرد.
امام علی (علیه السلام) به قدری به نماز مقید بودند که حتی در جنگ صفین شور نماز در دلش موج می زد و مراقب وقت زوال بودند.
امام حسین (علیه السلام) حتی در ظهر عاشورا مترصد نماز اول وقت بود و... به طور کلی سیره ائمه هدی (علیهم السلام) نشانگر شدت مراقبت آن عزیزان به نماز است. آنان همین روش را به یاران و صحابه خویش توصیه کرده اند. هنگامی که امیرمؤمنان مالک اشتر را به عنوان استاندار مصر اعزام فرمود، به وی توصیه کرد: «واجعل لنفسک فیما بینک و بین اللّه تعالی افضل تلک المواقیت واجزل تلک الاقسام؛ بهترین وقت خویش را به نماز و خلوت با خدا اختصاص ده».(4)
پی‌نوشت‌ها:
1. سوره بقره، آیه 156.
2. سوره طه، آیه 14.
3. بحارالانوار، ج 7، ص 267.
4. نهج البلاغه، نامه 53.
منبع: یکصد و ده پرسش و پاسخ درباره نماز، مجتبی کلباسی، تهران: انتشارات ستاد اقامه نماز، چاپ: اول، زمستان 1386.
تلاش برای آشنا ساختن دیگران با نماز، کاری بس ارزشمند و مورد پسند است. دعوت مردم به آشنایی با خداوند و عبادت او، از برجسته ترین و متعالی ترین امور است.
راهکارهای ترغیب و تشویق دیگران به نماز
یک: در آغاز بایستی زیربناهای فکری فرد را مورد بررسی قرار داد و در اصلاح آن کوشید.دیدگاه فرد در مورد خداوند، جهان هستی، انسان، معاد و... اموری است که نتیجه مستقیم بر عمل کرد فرد دارد. پس باید به تقویت و اصلاح این مبانی کوشید.
نماز، عملی است که در مجموعه عقیده توحیدی، دارای معنا و فلسفه است. پس در آغاز بایستی این مجموعه شناخته شود تا نماز جایگاه خود را در ذهن و اندیشه فرد باز یابد.
در بینش توحیدی اسلام و دیگر ادیان الهی، انسان موجودی است که به سوی کمال و لقای پروردگار در حرکت است: «انا للّه و انا الیه راجعون؛ از خداییم و به سوی او باز می گردیم».(1)
حال در این مسیر، ابزارهایی به مدد انسان می آید، تا او را از فراموش کردن مسیر و هدف باز دارد که از مهم ترین آنها «نماز» است: «اقم الصلاة لذکری؛ نماز را برای یاد من به پا دار».(2)
آدمی بدون نماز راه را گم خواهد کرد. نمازهای پنج گانه، همانند چراغ های برق هستند که مسیری طولانی و پر خطر را روشن کرده اند تا کسی راه را گم نکند و به بیراهه و سقوط کشانده نشود.
آنچه که موجب می گردد برخی از نماز روی گردان باشند و یا نسبت به آن سهل انگاری کنند، ندانستن فلسفه نماز و یا درکی غلط از آن است. برخی چنین می پندارند که نماز انسان، نیازی را از خداوند برطرف می کند که البته خیالی واهی است. خداوند نیازی به هیچ مخلوقی ندارد. از این رو آنچه که به عنوان عبادات بر آن تأکید شده، جملگی در جهت کمال انسان است.
آثار و فلسفه نماز
نماز دارای آثار و فلسفه های متعدد دیگری نیز هست که به آن اشاره می کنیم:1- نماز، تقدیر و سپاس گزاری از خداوند است.
2- موجب آرامش انسان است.
3- موجب یاد خدا است.
4- نماز زمینه پرهیز از گناه را در انسان فراهم می کند.
5- تأکیدی بر نظافت و سلامتی است.
6- موجب انضباط و وقت شناسی است.
7- دارای آثار وحدت بخش اجتماعی است.
دو: بیان فلسفه و اسرار نماز به اندازه فهم هر شخص؛ مثلاً به او گفت که اگر کسی به شما خدمتی هر چند کوچک انجام دهد، از او تشکر می کنید و یا اگر کسی شما را به مهمانی دعوت کرد و انواع غذاها و میوه ها و شیرینی ها را برای شما فراهم و همه گونه از شما پذیرایی نمود، از او تشکر و قدردانی می کنید و اگر بدون این که یک کلمه از او سپاس گزاری کنید، از منزل او خارج شوید، همه کسانی که این برخورد را می بینند، شما را سرزنش می کنند.
حال خداوند عالم که همه چیز از او است؛ و نه تنها هستی ما از او است؛ بلکه تمام این نعمت های گوناگون را برای ما آفریده است و در سختی ها و مریضی ها و مشکلات ما را کمک می کند و نجات می بخشد، همیشه بر سر سفره کرم او مهمان هستیم، تشکر نمی خواهد؟ نماز و عبادات ما تشکر بسیار ناچیز از خدای عالم است؛ گرچه او به این تشکر نیاز ندارد و سود آن عاید خود ما می شود.
راه‌های برای تشویق کودکان و نوجوانان
به طور کلی از این راه‌ها برای تشویق کودکان و نوجوانان می توانید بهره بگیرید:1- تشویق کودکان و نوجوانان هنگامی که نماز می خوانند.
2- تهیه لباس مخصوص و سجاده و تسبیح زیبا و یا برای دختر بچه ها مقنعه و چادر مناسب.
3- تشکیل نماز جماعت در منزل یا بردن بچه ها به مساجد.
4- نقل قصه ها و داستان های شیرین در حد فهم آنان از نماز بزرگان و اشعار و احادیث زیبا دراین باره.
5- ترک مستحبات در ابتدای کار، طول ندادن نماز و رعایت توانایی کودکان و جوانان.
6- رعایت نظافت محل نماز و بردن آنها در مساجدی که نظیف است و جلب توجه می کند.
7- خود مربیان به نماز اهمیت بدهند و در اول وقت آمادگی خود را نشان دهند.
8- بیان عظمت نماز و این که از هر کاری اهمیت آن بیشتر است.
9- آنها را از مصاحبت با افراد بی نماز و یا آنانی که به نماز اهمیت نمی دهند، دور نگاه داشتن.
10- این کارها باید به وسیله مربیان از ابتدای سنین جوانی شروع شود؛ به طوری که کودک و نوجوان از آغاز به نماز عادت کند. در روایات اسلامی آمده است: کودکان را از سن هفت سالگی و قبل از رسیدن به سن بلوغ به نماز و عبادات وادار کنید تا وقتی به سن جوانی و بلوغ می رسند، انجام آن برایشان سخت نباشد.
11- فراهم کردن فیلم های نمایشی درباره نماز و کتاب هایی که در مورد نماز است.
سه: عشق و علاقه به اهل بیت (علیهم السلام)، یکی از راه های جلب انسان به عبادت و نماز است:
اصولاً نماز از ضروریات بوده و از آن به عنوان عمود دین یاد می شود (الصلاة عمود الدین). ازهمین رو امام باقر (علیه السلام) می فرماید: «اول ما یحاسب به العبد الصلاة فان قبلت قبل ماسواها؛ در قیامت اولین چیزی که از انسان محاسبه می شود، نماز است، که اگر مورد قبول قرار گرفت، دیگر اعمال نیک انسان نیز مورد پذیرش قرار خواهد گرفت».(3)
حال کسی که به ائمه هدی (علیهم السلام) عشق می ورزد، شایسته است به جلوه های رفتاری آن بزرگواران توجه نموده و از آنان الهام گیرد.
امام علی (علیه السلام) به قدری به نماز مقید بودند که حتی در جنگ صفین شور نماز در دلش موج می زد و مراقب وقت زوال بودند.
امام حسین (علیه السلام) حتی در ظهر عاشورا مترصد نماز اول وقت بود و... به طور کلی سیره ائمه هدی (علیهم السلام) نشانگر شدت مراقبت آن عزیزان به نماز است. آنان همین روش را به یاران و صحابه خویش توصیه کرده اند. هنگامی که امیرمؤمنان مالک اشتر را به عنوان استاندار مصر اعزام فرمود، به وی توصیه کرد: «واجعل لنفسک فیما بینک و بین اللّه تعالی افضل تلک المواقیت واجزل تلک الاقسام؛ بهترین وقت خویش را به نماز و خلوت با خدا اختصاص ده».(4)
پی‌نوشت‌ها:
1. سوره بقره، آیه 156.
2. سوره طه، آیه 14.
3. بحارالانوار، ج 7، ص 267.
4. نهج البلاغه، نامه 53.
منبع: یکصد و ده پرسش و پاسخ درباره نماز، مجتبی کلباسی، تهران: انتشارات ستاد اقامه نماز، چاپ: اول، زمستان 1386.
