پرسش :
برخي روايات دلالت دارد بر اينكه هر حكومتي پيش از ظهور امام زمان (عج) تشكيل شود محكوم به شكست است.لذا نظام ولايت فقيه در عصر غيبت، ناموفق خواهد بود و مرضّي معصومين عليهم‌السلام نيست!
پاسخ :
از امام صادق (عليه‌السلام) نقل شده كه فرمودند: «ما خرج ولا يخرج منّا أهل‌البيت إلي قيام قائمنا أحداً ليدفع ظلماً أو ينعش حقاً إلاّ اصطلمته البليّة وكان قيامه زيادة فى مكروهنا وشيعتنا»(1)؛ يعني خارج نشد و خارج نمي‌شود از ما اهل‌بيت پيش از قيام قائم ما كسي براي دفع ظلمي يا گرفتن حقي، مگر آنكه به مصيبت و بليّه دچار مي‌شود و قيام او سبب زياد شدن مكروه و رنج ما و شيعيان ما مي‌گردد. اين فرمايش، در سند صحيفه سجّاديّه آمده است. متوكّل بن هارون، راوي صحيفه سجّاديّه مي‌گويد: يحيي بن زيد بن علي، نوه امام زين العابدين (عليه‌السلام) را ملاقات كردم در حالي كه متوجّه خراسان بود. به او سلام كردم و او از حال پسر عموهايش در مدينه پرسيد و خصوصاً از عمويش امام باقر (عليه‌السلام) سؤال مؤكد كرد. من او را از حال ايشان باخبر كردم و حزن آنان را بر پدرش زيد بن علي (عليه‌السلام) به او گفتم. يحيي بن زيد گفت: عمويم محمد بن علي الباقر (عليهما‌السلام)، نظرش اين بود كه پدرم زيد، خروج نكند؛ آيا تو پسر عمويم، جعفر بن محمّد (عليهما‌السلام) را ملاقات كردي؟ گفتم: بله. گفت: آيا شنيدي كه درباره من چيزي بگويد؟ گفتم: بله. گفت: چه چيزي درباره من گفت؟ ميل نداشتم بگويم ولي با اصرار يحيي گفتم: از ايشان شنيدم كه درباره تو مي‌گفت تو نيز مانند پدرت مقتول و مصلوب مي‌شوي. متوكّل مي‌گويد: يحيي بن زيد پس از شنيدن خبر كشته شدنش، صحيفه سجّاديّه را كه به املاء امام زين العابدين (عليه‌السلام) و خط پدرش، زيد بود، به من داد و گفت: تا زمان مردنم آن را محافظت كن و سپس به دو پسر عمويم، محمّد و ابراهيم، دو پسر عبدالله بن حسن بن حسن بن علي (عليهما‌السلام) بده كه آنان، دو قائمند پس از من در اين امر (نگهداري صحيفه). متوكل مي‌گويد: پس از قتل يحيي بن زيد، به نزد امام صادق (عليه‌السلام) رفتم و گفتگويم را با يحيي خدمت ايشان عرض كردم. ايشان گريه كردند و حزنشان نسبت به يحيي بن زيد زياد شد و فرمودند: خدا رحمت كند پسر عمويم را و ملحق كند او را به آباء و اجدادش… آنگاه فرمودند: «ما خرج ولا يخرج…». آنچه از اين روايت و روايات مشابه آن استفاده مي‌شود اين است كه اگر كسي پيش از قيام قائم (عج) قيام كند و داعيه امامت داشته باشد و مردم را به خود دعوت كند، محكوم به شكست است. تنها كسي كه به خود دعوت مي‌كند و داعيه امامت دارد و موفق مي‌شود، وجود مبارك حضرت بقيةالله (سلام‌الله‌عليه) است. علاوه بر اين، اگر كسي قيام كند و امت را به خود دعوت نكند و داعيه امامت نداشته باشد، بلكه جامعه اسلامي را به امام زمان (عج) دعوت كند، ولي شرايط قيامش مهيّا نباشد، آن نيز محكوم به شكست است. امّا اگر كسي مردم را به امام زمان دعوت كند ـ خواه خود، امام زمان باشد مانند حضرت حسين بن علي (عليهما‌السلام) و خواه نباشد ـ و از سوي ديگر، «حضور الحاضر وقيام الحجة بوجود الناصر»(2) باشد؛ يعني شرايط قيامش مهيّا باشد، چنين قائدي ممكن است حتي شهيد بشود، ولي دين، با قيام و اقدام او پيشرفت مي‌كند؛ مانند جريان سيدالشهداء (عليه‌السلام) كه آن حضرت شهيد شدند ولي دين خدا حفظ شد. شهادت، منافاتي با ضرورت قيام ندارد. وجود مبارك امام سجاد (عليه‌السلام) در دروازه شام، در پاسخ آن مرد كه گفت: «من غلب؟»؛ چه كسي پيروز شد؟ فرمود: «إذا أردت أن تعلم من غلب، ودخل وقت الصلوة فأذنّ ثم أقم»(3)؛ اگر بخواهي بداني كه چه كسي پيروز شد، وقت نماز، اذان و اقامه بگو تا ببيني نام چه كسي را بر زبان جاري مي‌كني. ما رفتيم اين نام پيامبر و بلكه اصل اسلام را زنده كرديم و برگشتيم. بنابراين، شهادت و اسارت، نشانه شكست رهبر ديني نيست و شكست ظاهري، دليل نادرستي يك قيام نمي‌تواند باشد؛ بلكه به تعبير قرآن كريم، اِحدي الحُسنيين است. اگر فرض كنيم كه روايتي يافت شود كه به طور مطلق بگويد هر قيامي صورت بگيرد، محكوم به شكست و نادرست است، اين روايت چون مخالف با خطوط اصلي قرآن و سنت قطعيّه معصومين (عليهم‌السلام) است، مردود و غير قابل پذيرش است؛ زيرا اين همه آيات و رواياتي كه ما در جهاد و امر به معروف و نهي از منكر و احياي كلمه دين و اقامه حدود الهي داريم و اينها مخصوص زمان خاصي نيست، نشان مي‌دهد كه جلوگيري از احياي دين، سخني نادرست و قابل پذيرش نيست. اگر در عصر غيبت، حكومت ديني نباشد، لازمه‌اش حاكميّت قوانين غير ديني و افراد ناصالح بر مردم مسلمان است كه هيچ گاه خداوند و رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) به چنين چيزي راضي نيستند. اكنون بايد ببينيم وضع انقلاب اسلامي و حكومت اسلامي چگونه است؛ آيا بنيانگذار جمهوري اسلامي يا مقام معظم رهبري، مردم را به خود دعوت كرده‌اند يا مي‌كنند، يا شرايط حكومت مهيّا نبوده و نيست؟ انقلاب اسلامي، مردم را به امامت ولي عصر (عج) دعوت كرد و مي‌كند و هيچ كس از خود داعيه‌اي نداشت و ندارد؛ نه امام و نه مأموم. هر دو مي‌گويند: ما امت ولي عصر (عليه‌السلام) هستيم و آن حضرت، امام ماست. اكنون، حوزه‌هاي علميه به بركت ولي عصر (عليه‌السلام) زنده است؛ خود كشور نيز به بركت ايشان زنده است و هر تلاش و كوشش مثبتي در اين كشور صورت مي‌گيرد، از يمن وجود ايشان است و امت اسلامي، بي‌صبرانه منتظر است كه با ظهور مبارك ايشان، پرچم نظام اسلامي را به دست با كفايت ايشان بسپارد.
(1) رياض السالكين؛ ج 1، ص 188.
(2) نهج البلاغه، خطبه 3، بند 16.
(3) بحار؛ ج 45، ص 177، ح 27.
مأخذ: (آیةالله جوادی آملی ، ولايت فقيه، ص 372 ـ 375)
از امام صادق (عليه‌السلام) نقل شده كه فرمودند: «ما خرج ولا يخرج منّا أهل‌البيت إلي قيام قائمنا أحداً ليدفع ظلماً أو ينعش حقاً إلاّ اصطلمته البليّة وكان قيامه زيادة فى مكروهنا وشيعتنا»(1)؛ يعني خارج نشد و خارج نمي‌شود از ما اهل‌بيت پيش از قيام قائم ما كسي براي دفع ظلمي يا گرفتن حقي، مگر آنكه به مصيبت و بليّه دچار مي‌شود و قيام او سبب زياد شدن مكروه و رنج ما و شيعيان ما مي‌گردد. اين فرمايش، در سند صحيفه سجّاديّه آمده است. متوكّل بن هارون، راوي صحيفه سجّاديّه مي‌گويد: يحيي بن زيد بن علي، نوه امام زين العابدين (عليه‌السلام) را ملاقات كردم در حالي كه متوجّه خراسان بود. به او سلام كردم و او از حال پسر عموهايش در مدينه پرسيد و خصوصاً از عمويش امام باقر (عليه‌السلام) سؤال مؤكد كرد. من او را از حال ايشان باخبر كردم و حزن آنان را بر پدرش زيد بن علي (عليه‌السلام) به او گفتم. يحيي بن زيد گفت: عمويم محمد بن علي الباقر (عليهما‌السلام)، نظرش اين بود كه پدرم زيد، خروج نكند؛ آيا تو پسر عمويم، جعفر بن محمّد (عليهما‌السلام) را ملاقات كردي؟ گفتم: بله. گفت: آيا شنيدي كه درباره من چيزي بگويد؟ گفتم: بله. گفت: چه چيزي درباره من گفت؟ ميل نداشتم بگويم ولي با اصرار يحيي گفتم: از ايشان شنيدم كه درباره تو مي‌گفت تو نيز مانند پدرت مقتول و مصلوب مي‌شوي. متوكّل مي‌گويد: يحيي بن زيد پس از شنيدن خبر كشته شدنش، صحيفه سجّاديّه را كه به املاء امام زين العابدين (عليه‌السلام) و خط پدرش، زيد بود، به من داد و گفت: تا زمان مردنم آن را محافظت كن و سپس به دو پسر عمويم، محمّد و ابراهيم، دو پسر عبدالله بن حسن بن حسن بن علي (عليهما‌السلام) بده كه آنان، دو قائمند پس از من در اين امر (نگهداري صحيفه). متوكل مي‌گويد: پس از قتل يحيي بن زيد، به نزد امام صادق (عليه‌السلام) رفتم و گفتگويم را با يحيي خدمت ايشان عرض كردم. ايشان گريه كردند و حزنشان نسبت به يحيي بن زيد زياد شد و فرمودند: خدا رحمت كند پسر عمويم را و ملحق كند او را به آباء و اجدادش… آنگاه فرمودند: «ما خرج ولا يخرج…». آنچه از اين روايت و روايات مشابه آن استفاده مي‌شود اين است كه اگر كسي پيش از قيام قائم (عج) قيام كند و داعيه امامت داشته باشد و مردم را به خود دعوت كند، محكوم به شكست است. تنها كسي كه به خود دعوت مي‌كند و داعيه امامت دارد و موفق مي‌شود، وجود مبارك حضرت بقيةالله (سلام‌الله‌عليه) است. علاوه بر اين، اگر كسي قيام كند و امت را به خود دعوت نكند و داعيه امامت نداشته باشد، بلكه جامعه اسلامي را به امام زمان (عج) دعوت كند، ولي شرايط قيامش مهيّا نباشد، آن نيز محكوم به شكست است. امّا اگر كسي مردم را به امام زمان دعوت كند ـ خواه خود، امام زمان باشد مانند حضرت حسين بن علي (عليهما‌السلام) و خواه نباشد ـ و از سوي ديگر، «حضور الحاضر وقيام الحجة بوجود الناصر»(2) باشد؛ يعني شرايط قيامش مهيّا باشد، چنين قائدي ممكن است حتي شهيد بشود، ولي دين، با قيام و اقدام او پيشرفت مي‌كند؛ مانند جريان سيدالشهداء (عليه‌السلام) كه آن حضرت شهيد شدند ولي دين خدا حفظ شد. شهادت، منافاتي با ضرورت قيام ندارد. وجود مبارك امام سجاد (عليه‌السلام) در دروازه شام، در پاسخ آن مرد كه گفت: «من غلب؟»؛ چه كسي پيروز شد؟ فرمود: «إذا أردت أن تعلم من غلب، ودخل وقت الصلوة فأذنّ ثم أقم»(3)؛ اگر بخواهي بداني كه چه كسي پيروز شد، وقت نماز، اذان و اقامه بگو تا ببيني نام چه كسي را بر زبان جاري مي‌كني. ما رفتيم اين نام پيامبر و بلكه اصل اسلام را زنده كرديم و برگشتيم. بنابراين، شهادت و اسارت، نشانه شكست رهبر ديني نيست و شكست ظاهري، دليل نادرستي يك قيام نمي‌تواند باشد؛ بلكه به تعبير قرآن كريم، اِحدي الحُسنيين است. اگر فرض كنيم كه روايتي يافت شود كه به طور مطلق بگويد هر قيامي صورت بگيرد، محكوم به شكست و نادرست است، اين روايت چون مخالف با خطوط اصلي قرآن و سنت قطعيّه معصومين (عليهم‌السلام) است، مردود و غير قابل پذيرش است؛ زيرا اين همه آيات و رواياتي كه ما در جهاد و امر به معروف و نهي از منكر و احياي كلمه دين و اقامه حدود الهي داريم و اينها مخصوص زمان خاصي نيست، نشان مي‌دهد كه جلوگيري از احياي دين، سخني نادرست و قابل پذيرش نيست. اگر در عصر غيبت، حكومت ديني نباشد، لازمه‌اش حاكميّت قوانين غير ديني و افراد ناصالح بر مردم مسلمان است كه هيچ گاه خداوند و رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) به چنين چيزي راضي نيستند. اكنون بايد ببينيم وضع انقلاب اسلامي و حكومت اسلامي چگونه است؛ آيا بنيانگذار جمهوري اسلامي يا مقام معظم رهبري، مردم را به خود دعوت كرده‌اند يا مي‌كنند، يا شرايط حكومت مهيّا نبوده و نيست؟ انقلاب اسلامي، مردم را به امامت ولي عصر (عج) دعوت كرد و مي‌كند و هيچ كس از خود داعيه‌اي نداشت و ندارد؛ نه امام و نه مأموم. هر دو مي‌گويند: ما امت ولي عصر (عليه‌السلام) هستيم و آن حضرت، امام ماست. اكنون، حوزه‌هاي علميه به بركت ولي عصر (عليه‌السلام) زنده است؛ خود كشور نيز به بركت ايشان زنده است و هر تلاش و كوشش مثبتي در اين كشور صورت مي‌گيرد، از يمن وجود ايشان است و امت اسلامي، بي‌صبرانه منتظر است كه با ظهور مبارك ايشان، پرچم نظام اسلامي را به دست با كفايت ايشان بسپارد.
(1) رياض السالكين؛ ج 1، ص 188.
(2) نهج البلاغه، خطبه 3، بند 16.
(3) بحار؛ ج 45، ص 177، ح 27.
مأخذ: (آیةالله جوادی آملی ، ولايت فقيه، ص 372 ـ 375)
