پرسش :

مهم‏ترين ويژگي حضرت پيامبر (صلي اللَّه عليه وآله) چه بوده است ؟

پاسخ :
جواب اجمالي:
پيامبر اكرم (صلي اللَّه عليه وآله) به لحاظ مراتب انساني، كامل‏ترين انسان بودند؛ لذا از هر لحاظ داراي برجستگي و امتياز و ويژگي‏هاي منحصر به فردي بودند كه در اجتماع و در ابعاد مختلف زندگي خويش، چه قبل و چه بعد از بعثت اين ويژگي‏ها، براي همه ثابت شده بود.
از جمله اوصاف حميده و سيرت نيكوي او كه لازمه‏ي نبوت نيز هست، امانت‏داري بود كه در جواني بدين صفت شهره بود. ويژگي ديگري كه از عناصر مختلف متشكّل مي‏شد، اخلاق كريم و رفتار حليم آن حضرت بود كه در آيات متعدد قرآن اين اوصاف ستوده شده است و قرآن عامل موفقيت كار پيامبر (صلي اللَّه عليه وآله) را همين اوصاف مي‏داند.
جواب تفصيلي:
پيامبر گرامي اسلام، چون انسان كامل بودند لذا از هر لحاظ در بالاترين درجه از درجات، انساني قرار داشتند، اخلاق و جذابيّت رفتاري او به قدري بود كه هر انساني به محض ديدارش شيفته و شيداي فضايل و بزرگواري‏هاي او مي‏شد. از ويژگي‏هاي مهم او امانت‏داري بود به جهت اين صفت پسنديده در جواني و قبل از بعثت در شهر مكه به او توسط مشركان و اعراب ملقّب به لقب امين شده بود، امانت داري و درست‏كاري پيامبر براي تمامي بزرگان عرب و قبايل مكه به اثبات رسيده بود.
ويژگي‏هاي عالي انساني و اوصاف حميده و اخلاق نيكو و پسنديده، چونان نوري در وجود حضرتش مي‏تابيد و مردم جزيرة العرب و قبايل مختلف مكه بيشتر مجذوب و دلداده‏ي حسن خلق پيامبر بودند،[1] حضرتش داراي بياني شيوا و گفتاري جذاب و شيرين و رسا داشت و بسيار با طبقات فرو دست جامعه و مستضعفان و محرومان و يتيمان مهربان بود و متواضع، بهتر است ويژگي‏هاي پيامبر اكرم (صلي اللَّه عليه وآله) را بر اساس قرآن و روايات بررسي كنيم. "قرآن مي‏فرمايد از "انك لَعَلي خلق عظيم"[2] و "لقد كان لكم في رسول‏اللَّه اسوةٌ حسنه ..." اخلاق فردي و سيرت شخصي حضرت بسيار نيك بود، كه اين اخلاق و رفتار در جامعه اعمال مي‏شد و افراد اجتماع را تحت تأثير قرار مي‏داد.
ديلمي در كتاب ارشاد القلوب نقل كرده كه رسول خدا (صلي اللَّه عليه وآله) لباس خود را وصله مي‏زد، و كفش خود را مي‏دوخت و گوسفندان را خود مي‏دوشيد و با بردگان هم‏غذا مي‏شد و بر زمين مي‏نشست و بر درازگوش سوار مي‏شد، بدون هيچ قيدي مايحتاج خانه‏اش را از بازار تهيّه مي‏كرد و به خانه مي‏برد با غني و فقير يكسان مصافحه مي‏كرد و دست خود را نمي‏كشيد تا طرف مقابل دستش را بكشد و به هر كس سلام مي‏نمود و در آن بر همه‏گان سبقت مي‏كرد .. مخارج زندگي‏اش بسيار سبك بود و داراي طبع بزرگ و خوش معاشرت بود، خوش رو و هميشه تبسمي بر چهره داشت اندوه‏گين بود و متفكر، بدون اظهار آن در چهره و در رفتارش - تواضع داشت بدون ذلّت - و از اسراف پرهيز داشت، سخاوت‏مند بود. مهربان و دلسوز بر تمامي مسلمين بود و چندان مي‏خورد كه سير نشود و هرگز از روي طمع دست به سوي كسي دراز نمي‏كرد. به آينه نگاه مي‏كرد و موي سرش را درست مي‏كرد، خلاصه اين كه حضرت تمام آداب اجتماعي و فردي را در حدّ شأن و مقام نبوّت كه مرتبه‏ي كمال انسانيّت و سرآمد تمام انسانها بود رعايت مي‏كرد و هيچ نقص و كم‏بودي در رفتار ظاهري و سلوك باطني وي وجود نداشت، بدون اذن اصلاً وارد خانه‏ي كسي نمي‏شد، پاي خويش را دراز نمي‏كرد. عالي‏ترين و مهم‏ترين ويژگي كه بتوان براي رسول خدا بيان كرد، همان بيان قرآن است كه خداوند متعال با اعجاب و بزرگ شمردن از آن ياد مي‏كند آن برخورداري از اخلاق نيك و سرشت عالي انساني است ، كه تمام اوصاف ديگر از اين خلق برمي‏خواست، يكي از ويژگي‏هاي مهمّ رسول خدا عبادت حضرت بود[3] كه مي تواند براي ما الگو و اسوه باشد، اگرچه قرآن، رسول خدا را از هر لحاظ به عنوان اسوه و الگوي خوب و بهترين الگو معرفي مي‏نمايد، كه براي بشريّت مي‏تواند باشد.
براي آگاهي بيشتر از ويژگي‏هاي پيامبر، به نهج البلاغه خطبه‏هاي 116 109 و كتاب سنن النّبي، مرحوم علامه‏ي طباطبائي مراجعه شود.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . رجوع شود به: خطبه‏ي 96 نهج البلاغه، خطبه‏ي 72، ويژگي‏هاي پيامبر از زبان امام علي (عليه السلام)، و خطبه 108 105.
[2] . قرآن كريم، سوره‏ي قلم، آيه‏ي 4، و سوره‏ي احزاب، آيه‏ي 21.
[3]. علامه‏ي طباطبائي، محمدحسين، سنن النبي، ص 235.