پرسش :
آیات ابتدایی سوره فتح این توجیه را دارد که تهمت‌هایی که به پیامبر(ص) زدند به پایان می رسد اما در آیه‌ای صراحتاً بیان می شود که خدا از تو بگذرد یا خدا از تو گذشته است اینجا که استغفر لِذَنْبِک آمده است این هم از همان مصادیق است یا ممکن است توجیه دیگری داشته باشد؟
پاسخ :
ما باید در باب ذنب از معصومین تعریفی از مقام عصمت و کمال انسان‌ها داشته باشیم . انسان‌ها هر‌چه به سوی مقام بالاتر می روند امکان افتادن سایه بر روی آنها هم وجود دارد تا آنجایی که حسنات و الابرار ، سیئات المقربین یعنی کارهای شایسته‌ای که انسان های خوب انجام می دهند برای آنها گناه حساب می‌شود نه این است که آن عمل گناه است بلکه به نسبت آن درجه و آن مقام جای سؤال و پرسش است. مقامات هر چه بالاتر می رود، احساس گناه در شخص بیشتر می شود. انسان با درک شخصیت یک چهره‌ی برجسته ، احساس کمبود بیشتری در مقابل او می کند. به طور مثال آیا کودک کلاس اول در مقابل یک علامه و دانشمند احساس جهل بیشتری می کند یا یک دانشجوی رشته دکترا ؟ قطعاً دانشجو ابراز جهل و نادانی اش نسبت به آن مقام دانشمند بیشتر است که این موضوع بالا بودن درجه وی را نشان می دهد. بنابراین هر چه درجه بالاتر می آید خود به خود ابراز کمبود و اظهار نقص و نقصان در عبودیت و بندگی بیشتر شکل می گیرد و این را گناه محسوب می کند. پیامبر(ص) فرمودند: "غباری شب و روز بر دل من می گیرد که روزی هفتاد بار استغفار می کنم." ایشان درجلسه ای می نشستند و بلند نمی شدند مگر آنکه 25 مرتبه استغفار کنند. استغفار صرفاً به معنای پوشاندن گناه نیست فرق میان ستر و غفر این است که هر دو به معنای پوشش است اما غفر پوشش با رحمت است. بنابراین یکی از مصادیق طلب مغفرتی که انسان معصوم از خدا دارد این است که خداوندا توفیق فاصله بین من و گناه را به من عطا کن. یکی دیگر از معانی استغفار، طلب پوشش از خداوند متعال است یعنی بین من و گناه پوششی ایجاد کن که من اصلاً گناه نکنم. "َاسْتَغفری لِذَنْبِکْ از من بخواه بین تو و گناهی که می تواند تو را از پا در بیاورد ، مانعی ایجاد کنم که تو به آن گناه آلوده نشوی" . نکته بعدی این است که گاه شخص نبی به عنوان قطب ، محور و شخصیتی که در رأس امت قرار گرفته است . گناه امت را گناه خود ، عبادت بندگان را عبادت خود می داند. در نتیجه در پیشگاه خداوند متعال حضوری جمعی پیدا می کند و می فرماید: "خدایا گناه من را ببخش"، یعنی گناه امت را به خودش نسبت می دهد. گاهی تقاضای پیامبر برای امم پیشین هم بوده است. امام باقر (ع) فرمود: " قرآن روی این ضرب المثل نازل شده به در می گویم که دیوار بشنود" بعضی خطاب ها در قرآن اگرچه به شخص پیامبر است ولی به نوعی برای انسان ها بیان شده است تا حساب کار خود را داشته باشند.
ما باید در باب ذنب از معصومین تعریفی از مقام عصمت و کمال انسان‌ها داشته باشیم . انسان‌ها هر‌چه به سوی مقام بالاتر می روند امکان افتادن سایه بر روی آنها هم وجود دارد تا آنجایی که حسنات و الابرار ، سیئات المقربین یعنی کارهای شایسته‌ای که انسان های خوب انجام می دهند برای آنها گناه حساب می‌شود نه این است که آن عمل گناه است بلکه به نسبت آن درجه و آن مقام جای سؤال و پرسش است. مقامات هر چه بالاتر می رود، احساس گناه در شخص بیشتر می شود. انسان با درک شخصیت یک چهره‌ی برجسته ، احساس کمبود بیشتری در مقابل او می کند. به طور مثال آیا کودک کلاس اول در مقابل یک علامه و دانشمند احساس جهل بیشتری می کند یا یک دانشجوی رشته دکترا ؟ قطعاً دانشجو ابراز جهل و نادانی اش نسبت به آن مقام دانشمند بیشتر است که این موضوع بالا بودن درجه وی را نشان می دهد. بنابراین هر چه درجه بالاتر می آید خود به خود ابراز کمبود و اظهار نقص و نقصان در عبودیت و بندگی بیشتر شکل می گیرد و این را گناه محسوب می کند. پیامبر(ص) فرمودند: "غباری شب و روز بر دل من می گیرد که روزی هفتاد بار استغفار می کنم." ایشان درجلسه ای می نشستند و بلند نمی شدند مگر آنکه 25 مرتبه استغفار کنند. استغفار صرفاً به معنای پوشاندن گناه نیست فرق میان ستر و غفر این است که هر دو به معنای پوشش است اما غفر پوشش با رحمت است. بنابراین یکی از مصادیق طلب مغفرتی که انسان معصوم از خدا دارد این است که خداوندا توفیق فاصله بین من و گناه را به من عطا کن. یکی دیگر از معانی استغفار، طلب پوشش از خداوند متعال است یعنی بین من و گناه پوششی ایجاد کن که من اصلاً گناه نکنم. "َاسْتَغفری لِذَنْبِکْ از من بخواه بین تو و گناهی که می تواند تو را از پا در بیاورد ، مانعی ایجاد کنم که تو به آن گناه آلوده نشوی" . نکته بعدی این است که گاه شخص نبی به عنوان قطب ، محور و شخصیتی که در رأس امت قرار گرفته است . گناه امت را گناه خود ، عبادت بندگان را عبادت خود می داند. در نتیجه در پیشگاه خداوند متعال حضوری جمعی پیدا می کند و می فرماید: "خدایا گناه من را ببخش"، یعنی گناه امت را به خودش نسبت می دهد. گاهی تقاضای پیامبر برای امم پیشین هم بوده است. امام باقر (ع) فرمود: " قرآن روی این ضرب المثل نازل شده به در می گویم که دیوار بشنود" بعضی خطاب ها در قرآن اگرچه به شخص پیامبر است ولی به نوعی برای انسان ها بیان شده است تا حساب کار خود را داشته باشند.
