پرسش :
واقعه غدیر در چه سالی رخ داد؟ منظور از ثقل اکبر و ثقل اصغر چه کسانی هستند؟کدام سوره در شأن حضرت علی نازل شد؟ چه کسانی در آغاز با علی بیعت نکردند؟
پاسخ :
پیامبر گرامی اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در سال دهم هجرت برای انجام مناسب حج و تعلیم مراسم آن همراه دیگر مسلمانان به مکه عزیمت کردند این بار انجام این فریضه با آخرین سال عمر پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و اله و سلم ـ مصادف شد و از این رو آن را «حجة الوداع» نامیدند.[1]
افرادی که به شوق همسفری و آموختن مراسم حج همراه آن حضرت بودند تا صدو بیست هزار نفر گفته شده است.[2] بعد از انجام مراسم حج در هنگام بازگشت از مکه وقتی که کاروان به منطقه «غدیرخم» در نزدیکی جحفه، بین مکه و مدینه، رسید حضرت دستور توقف کاروان را دادند تا فرمان خداوند را به مردم ابلاغ کنند: ای پیامبر آن چه را از پروردگارت بر تو فرود آمده است به مردم برسان و اگر نرسانی رسالت خدای را به جا نیاورده ای و خداوند تو را از گزند مردم حفظ می کند».[3] بعد از توقف کاروان و رسیدن همه مردم به محل مورد نظر حضرت در بین مردم بلند شدند و دست علی ـ علیه السلام ـ را گرفته در جای بلندی ایستادند و سپس فرمودند: هر کس که من مولای او هستم علی هم مولای اوست. خدایا هر که او را دوست بدارد دوست دار و هر که با او دشمنی کند، دشمنش باش.[4] حضرت با این بیان رسالتی که خداوند بر عهده آن حضرت گذاشته بود، به همه مردم ابلاغ کردند پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در طول حیات پیامبری خود به دفعات در مورد جانشینی علی ـ علیه السلام ـ با مردم سخن گفته بود و به آن اشاره کرده بودند و در سال دهم از هجرت و روز هیجدهم ذی حجه با صراحت و به امر خداوند این فرمان را ابلاغ کردند.
در ضمن خطبه غدیرخم حضرت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرمودند: ای مردم من دو چیز گرانبها را در میان شما می گذارم که اگر به آن دو چنگ بزنید و تمسک کنید هرگز گمراه نخواهید شد «انی تارک فیکم الثقلین...» حاضران گفتند: «ما الثقلان»؟ آن دو چیز گران بها چیست؟ حضرت فرمود: ثقل اکبر یعنی کتاب خداوند (قرآن) است. و ثقل اصغر عترت و اهلبیت من هستند و این دو هرگز از هم جدا نخواهند شد تا این که در حوض کوثر بر من وارد شوند.[5]
به خاطر انفاق و صدقه دادن، از جان گذشتگی و فداکاری و رشادت و شجاعت و صداقت حضرت علی ـ علیه السلام ـ آیات متعددی از قرآن کریم در شأن حضرت علی و خاندان پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نازل شده از قبیل، آیه (207 / بقره)، (33 / احزاب)، (23 / شوری)، (55 / مائده) و آیات متعدد دیگر، و نیز سوره دهر که به نام های سوره انسان و هل اتی هم معروف هست در شأن حضرت علی و اهل بیت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نازل شده است.[6]
بعد از این که پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در روز غدیرخم علی ـ علیه السلام ـ را به جانشینی خود انتخاب کردند تمام بزرگان صحابه از انصار و قریش به علی ـ علیه السلام ـ این انتخاب را تبریک گفتند و با علی ـ علیه السلام ـ به عنوان امیر المؤمنین بیعت کردند.[7] از بیعت روز غدیر امتناعی ذکر نشده حتی ابوبکر و عمر و عثمان هر سه از بیعت کنندگان اولین بودند. عده ای پس از خلافت امام امتناع کردند: عبد الله بن عمر، سعد بن ابی وقاص، ابو موسی اشعری، اسامه بن زید، محمد بن مسله، کعب بن سور، ابو ایوب زید، زید بن ثابت، صهیب بن سنان[8] و عده ای دیگر که از قاعدین محسوب می شوند و با حضرت علی در موقع خلافت آن حضرت بیعت نکردند با وجود این که افراد مذکور معاویه را هم قبول نداشتند.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1ـ فروغ ولایت، جعفر سبحانی.
2ـ قهرمان غدیر، خلیلی.
3ـ سیره علوی، بهبودی.
4ـ نظراتی بر الغدیر، مروج خراسانی.
پاورقی ها:
[1] . ابن عبدالبّر، الاستیعاب، بیروت، دار الجیل، طبع اول، 1412 هـ، ج 1، ص 44.
[2] . الشریف المرتضی، رسائل المرتضی، تحقیق سید مهدی، رجائی، قم، خیام، 1405 هـ.، ج 3، ص 20.
[3] . مائده / 67.
[4] . ابن اثیر، عزالدین، أسد الغابه، بیروت دار الفکر، 1409 هـ.، ج 1، ص 364.
[5] . یعقوبی، احمد، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، (بی تا)، ج 2، ص 112.
[6] . فتال نیشابوری، محمد، روضه الواعظین، قم، منشورات رضی، (بی تا)، ص 156.
[7] . مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، موسسه الوفا، 1403 هـ.، ج 37، ص 59.
[8] . رشاد، علی اکبر، دانشنامه امام علی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه، 1380، ج 9، ص 16.
پیامبر گرامی اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در سال دهم هجرت برای انجام مناسب حج و تعلیم مراسم آن همراه دیگر مسلمانان به مکه عزیمت کردند این بار انجام این فریضه با آخرین سال عمر پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و اله و سلم ـ مصادف شد و از این رو آن را «حجة الوداع» نامیدند.[1]
افرادی که به شوق همسفری و آموختن مراسم حج همراه آن حضرت بودند تا صدو بیست هزار نفر گفته شده است.[2] بعد از انجام مراسم حج در هنگام بازگشت از مکه وقتی که کاروان به منطقه «غدیرخم» در نزدیکی جحفه، بین مکه و مدینه، رسید حضرت دستور توقف کاروان را دادند تا فرمان خداوند را به مردم ابلاغ کنند: ای پیامبر آن چه را از پروردگارت بر تو فرود آمده است به مردم برسان و اگر نرسانی رسالت خدای را به جا نیاورده ای و خداوند تو را از گزند مردم حفظ می کند».[3] بعد از توقف کاروان و رسیدن همه مردم به محل مورد نظر حضرت در بین مردم بلند شدند و دست علی ـ علیه السلام ـ را گرفته در جای بلندی ایستادند و سپس فرمودند: هر کس که من مولای او هستم علی هم مولای اوست. خدایا هر که او را دوست بدارد دوست دار و هر که با او دشمنی کند، دشمنش باش.[4] حضرت با این بیان رسالتی که خداوند بر عهده آن حضرت گذاشته بود، به همه مردم ابلاغ کردند پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در طول حیات پیامبری خود به دفعات در مورد جانشینی علی ـ علیه السلام ـ با مردم سخن گفته بود و به آن اشاره کرده بودند و در سال دهم از هجرت و روز هیجدهم ذی حجه با صراحت و به امر خداوند این فرمان را ابلاغ کردند.
در ضمن خطبه غدیرخم حضرت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرمودند: ای مردم من دو چیز گرانبها را در میان شما می گذارم که اگر به آن دو چنگ بزنید و تمسک کنید هرگز گمراه نخواهید شد «انی تارک فیکم الثقلین...» حاضران گفتند: «ما الثقلان»؟ آن دو چیز گران بها چیست؟ حضرت فرمود: ثقل اکبر یعنی کتاب خداوند (قرآن) است. و ثقل اصغر عترت و اهلبیت من هستند و این دو هرگز از هم جدا نخواهند شد تا این که در حوض کوثر بر من وارد شوند.[5]
به خاطر انفاق و صدقه دادن، از جان گذشتگی و فداکاری و رشادت و شجاعت و صداقت حضرت علی ـ علیه السلام ـ آیات متعددی از قرآن کریم در شأن حضرت علی و خاندان پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نازل شده از قبیل، آیه (207 / بقره)، (33 / احزاب)، (23 / شوری)، (55 / مائده) و آیات متعدد دیگر، و نیز سوره دهر که به نام های سوره انسان و هل اتی هم معروف هست در شأن حضرت علی و اهل بیت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نازل شده است.[6]
بعد از این که پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در روز غدیرخم علی ـ علیه السلام ـ را به جانشینی خود انتخاب کردند تمام بزرگان صحابه از انصار و قریش به علی ـ علیه السلام ـ این انتخاب را تبریک گفتند و با علی ـ علیه السلام ـ به عنوان امیر المؤمنین بیعت کردند.[7] از بیعت روز غدیر امتناعی ذکر نشده حتی ابوبکر و عمر و عثمان هر سه از بیعت کنندگان اولین بودند. عده ای پس از خلافت امام امتناع کردند: عبد الله بن عمر، سعد بن ابی وقاص، ابو موسی اشعری، اسامه بن زید، محمد بن مسله، کعب بن سور، ابو ایوب زید، زید بن ثابت، صهیب بن سنان[8] و عده ای دیگر که از قاعدین محسوب می شوند و با حضرت علی در موقع خلافت آن حضرت بیعت نکردند با وجود این که افراد مذکور معاویه را هم قبول نداشتند.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1ـ فروغ ولایت، جعفر سبحانی.
2ـ قهرمان غدیر، خلیلی.
3ـ سیره علوی، بهبودی.
4ـ نظراتی بر الغدیر، مروج خراسانی.
پاورقی ها:
[1] . ابن عبدالبّر، الاستیعاب، بیروت، دار الجیل، طبع اول، 1412 هـ، ج 1، ص 44.
[2] . الشریف المرتضی، رسائل المرتضی، تحقیق سید مهدی، رجائی، قم، خیام، 1405 هـ.، ج 3، ص 20.
[3] . مائده / 67.
[4] . ابن اثیر، عزالدین، أسد الغابه، بیروت دار الفکر، 1409 هـ.، ج 1، ص 364.
[5] . یعقوبی، احمد، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، (بی تا)، ج 2، ص 112.
[6] . فتال نیشابوری، محمد، روضه الواعظین، قم، منشورات رضی، (بی تا)، ص 156.
[7] . مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، موسسه الوفا، 1403 هـ.، ج 37، ص 59.
[8] . رشاد، علی اکبر، دانشنامه امام علی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه، 1380، ج 9، ص 16.
