پرسش :
تأثیر پذیری حرکت انتفاضه و جهاد اسلامی از انقلاب اسلامی و فرهنگ ایثار و شهادت چگونه است؟
پاسخ :
مردم فلسطین که سالها طعم تلخ مشکلات و ناگواری های اشغال را تحمل کرده بودند و ناامید از تلاش های ناسیونالیسم سکولار عربی شده بودند، با وقوع انقلاب اسلامی ایران در سالهای پایانی دهه 1970 م. جان تازه ای گرفتند. پیروزی انقلاب اسلامی و تأسیس جمهوری اسلامی ایران ثابت کرد که اسلام قادر است یک ملتی را به حرکت در آورد و رژیمی را که تمام قدرت های شیطانی شرق و غرب حامی او بودند، بر اندازد و نظام جدیدی را مبتنی بر احکام اسلام و قرآن و رأی مردم تأسیس نماید و ظهور شخصیت امام خمینی بر روی روشنفکران فلسطینی موثر واقع شد و سبب گردید که آنها در جستجوی راههایی برای اعمال تعلیمات امام خمینی در فلسطین برآیند به این ترتیب بعد از دهه های 50 و 60 و 70 م. اسلام از صحنة فلسطین خارج بود مجدداً مسئله فلسطین به مرکزیت نهضت بیداری اسلامی معاصر منتقل شد و با این پشتوانه جدید به مقابله با رژیم صهیونیستی رفت. از این به بعد اصول جهاد، شهادت فداکاری در راه هدف که سمبل های شیعیان و شعارهای انقلاب بود، به عنوان اصول اساسی فلسطین مطرح شد.[1] شیخ اسعد تمیمی، یکی از رهبران فلسطین، نیز در خصوص تأثیر معنوی اسلامی در جهان اسلام خصوصاً فلسطین می گوید: «تا زمان انقلاب ایران، اسلام از عرصة نبرد غایب بود، حتی در عرصة واژگان. مثلاً به جای جهاد از کلماتی همچون نضال و کفاح استفاده می شد ... انقلاب ایران، واقعیت قدیمی، اسلام راه حل و جهاد وسیله اصلی است را به سرزمین فلسطین وارد کرد.»[2] سخنگوی جهاد اسلامی فلسطین طی سخنانی در ملاقات با حضرت امام خمینی در آذر ماه 1367 اظهار داشت: «انتفاضة اسلامی و مبارکی که در حال حاضر میهن اسلامی فلسطین شاهد و ناظر آن است، بارقه ای از نور و بازتابی از پیروزیهای بزرگ انقلاب شماست. انقلابی که بزرگترین تحول را در عصر ما بوجود آورد ... با ظهور انقلاب شما، ملت مسلمان و بزرگ ما فهمید که راهش راه جهاد و مبارزه است. ... پیروزی انقلاب اسلامی شما اولین گام در پایان دادن به کبریایی بنی اسرائیل در جهان است.»[3]
شیخ عبد الله شامی از چهره های برجستة فلسطین در این زمینه می گوید: «پیروزی انقلاب اسلامی در ایران اثر واقعاً عظیمی بر انقلاب فلسطین و بر مردم فلسطین داشت. پس از آن مردم فلسطین دریافتند که برای آزادی فلسطین به قرآن و تفنگ نیاز دارند. این مسئله در حرکت جهاد اسلامی کاملاً تحقق یافت که بذر چنین اندیشه ای را در عرصة فلسطین افشاند.»[4] فتحی ابراهیم، سخنگوی سازمان جهاد اسلامی فلسطین به طور صریح می گوید: فعالیتهای ملی غیر اسلامی دچار شکست شده و متوقف گردیده است. اینکه حرکتی متأثر انقلاب اسلامی ایران شروع شده است. انتفاضه از مساجد بر می خیزد و شعارهای آن اسلامی است. ... با پیروزی انقلاب ایران، دریافتیم که آمریکا و اسرائیل نیز شکست پذیرند.»[5] با توجه به این اظهار نظرها می توان گفت: انتفاضة فلسطین به ویژه انتفاضة دوم (انتفاضة الأقصی) از بعد توجه به شعارها و ارزشهای اسلامی به شدّت متأثر از انقلاب اسلامی و اندیشه های امام خمینی می باشد، با افزایش روحیة اسلام گرایی مردم و حرکتهای اسلامی در فلسطین تعداد مساجد هم در سرزمین های اشغالی رو به فزونی می گذارد، که این حاکی از گسترش روحیة اسلامی خواهی جامعه است، به ویژه آنکه افزایش مساجد، با افزایش فعالیتهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی همراه است و مساجد محل بحث و گفتگوی مسائل سیاسی و روز و تظاهرات علیه اشغالگران شده است. مانند انقلاب اسلامی مساجد و روحانیون پایگاه اصلی مبارزه و فعالیتهای سیاسی اجتماعی را تشکیل می دهند. حضور گستردة جوانان در انتفاضه یکی دیگر از وجوه اشتراک آن با انقلاب اسلامی می باشد. روزنامة اسرائیلی جروزالم پست می نویسد: «قیام غزه اساساً به وسیلة بنیاد گرایان اسلامی (اصول گرایان اسلامی) که از امام خمینی الهام گرفته اند سازمان دهی شده است، هر چند اکثریت فلسطینی ها اهل سنت هستند. اما نیروهای اسرائیلی با جوانانی روبرو هستند که از هیچ چیز نمی ترسند و با فریادهای الله اکبر جلو می روند.[6] در مورد تأثیرات انقلاب اسلامی بر تحولات فلسطین می توان به تشکیل گروه جهاد اسلامی اشاره کرد.
به فاصلة کمی از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، جهاد اسلامی توسط گروهی از انقلابیون فلسطینی تحت تأثیر اندیشه امام خمینی و پیروزی انقلاب اسلامی، بنیان نهاده شد. از جمله بنیان گذاران این سازمان دکتر فتحی عبدالعزیز شقاقی و شیخ عبدالعزیز عوده (استاد علوم اسلامی دانشگاه اسلامی غزه) بوده اند. بعد از تأسیس، رهبری و هدایت این گروه به عهده فتحی شقاقی بود. مؤسسان جهاد اسلامی برنامه ای ایدئولوژیک تازه ای پیشنهاد کردند، به عقیدة آنها اتحاد جهان اسلام، پیش نیاز آزادی فلسطین نبود بلکه بر عکس، آزادی فلسطین به دست نهضت های اسلامی، کلید اتحاد جهان عرب و اسلام بود.[7] رهبران جهاد اسلامی احترام فراوانی برای انقلاب اسلامی ایران قائل بودند، که در آن زمان در جهان عرب و نهضت های اسلامی سنی مذهب بی سابقه بود. آنها انقلاب ایران را الگویی برای جهان عرب معرفی کردند و اصول رهبری ولایت فقیه را هم، اگر چه اصول شیعی مذهب ها بود، پذیرفتند. دکتر فتحی شقاقی در مارس 1979 در تحسین امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی ایران، کتابی به نام «خمینی، راه حل و جایگزین اسلامی» نوشت. کتابی که مقامات مصری آن را تحریم و نویسنده اش را سه ماه بازداشت کردند.[8] شیخ عبدالعزیز عوده در اظهار نظری پیرامون انقلاب اسلامی می گوید: «انقلاب خمینی مهم ترین و جدید ترین تلاش در بیدار سازی اسلامی برای اتحاد ملت های مسلمان بود. ... ایران تنها کشوری بود که واقعاً بر روی مسئله فلسطین متمرکز شد.»[9] جهاد اسلامی اولین عملیات خود را در سال 1365 (1986 م.) به نام عملیات «حائط المبکاء» در بیت المقدس انجام داد که منجر به کشته و زخمی شدن حدود هشتاد نفر از نیروی صهیونیستی شد، در این درگیری سه نفر از اعضای مهم جهاد اسلامی دستگیر شدند آنها در دادگاه محاکمه فریاد می زدند: «زنده باد مقاومت اسلامی ـ زنده باد خمینی.»[10] جرقة انتفاضة اول بوسیلة یکی از عملیاتهای جهاد اسلامی به نام «شجاعیه» در سال 1987 زده شد. در اوت 1988 م، دکتر فتحی شقاقی و شیخ عوده به لبنان تبعید شدند و در لبنان بود که توانستند جهاد اسلامی را تقویت کنند و روابط محکم تری با حزب الله لبنان و ایران برقرار کنند.[11] بطور کلی این سازمان خواهان آزادی کل فلسطین از طریق جهاد و مبارزه و تشکیل حکومت اسلامی در این سرزمین است، چنانچه هرایر دکمجیان محقق مسیحی و استاد علوم سیاسی در کتاب معروف خود می نویسد: جهاد اسلامی که در محلات پر جمعیت و فقیر نشین غزه تولد یافته بود، در مبارزه و آمادگی برای شهادت به خاطر دست یافتن به یک نظام اسلامی، از تعالیم آیت الله خمینی و سازمان جهاد مصر پیروی می کرد.[12].
با توجه به مطالب بیان شده می توان گفت که جهاد اسلامی و رهبران آن هم در اندیشه و هم در شیوة مبارزه به شدت تحت تأثیر انقلاب اسلامی و امام خمینی (ره) بوده اند.
امام علی ـ علیه السّلام ـ می فرماید:«مَن صارَعَ الحَقَّ صَرَعَهُ»
«آن که با حق در آویزد، حق بر زمینش زند.»[13]
پاورقی ها:
[1] . حسین کاظمی کرهرودی، حمایت از انتفاضه فلسطین چرا؟!، قم، پیام دبیر، 1381، ص 55.
[2] . همان، ص 57.
[3] . همان، صص 56 ـ 55.
[4] . همان، ص 58.
[5] . همان، صص 59 ـ 58.
[6] . همان، ص 80.
[7] . افسانه وفا، یاسر عرفات از مبارزه تا مذاکره، تهران، روایت فتح، 1383، ص 78.
[8] . همان، ص 79.
[9] . حسین کاظمی کرهرودی، همان، ص 57.
[10] . همان، ص 68.
[11] . افسانه وفا، همان، ص 79.
[12] . هرایر دکمجیان، جنبشهای اسلامی معاصر در جهان عرب، ترجمه حمید احمدی، چ 3، تهران، کیهان، 1377، ص 354.
[13] . نهج البلاغه، ترجمه حسین انصاریان، (تهران، پیام آزادی، 1377، حکمت 408، ص 876.
مردم فلسطین که سالها طعم تلخ مشکلات و ناگواری های اشغال را تحمل کرده بودند و ناامید از تلاش های ناسیونالیسم سکولار عربی شده بودند، با وقوع انقلاب اسلامی ایران در سالهای پایانی دهه 1970 م. جان تازه ای گرفتند. پیروزی انقلاب اسلامی و تأسیس جمهوری اسلامی ایران ثابت کرد که اسلام قادر است یک ملتی را به حرکت در آورد و رژیمی را که تمام قدرت های شیطانی شرق و غرب حامی او بودند، بر اندازد و نظام جدیدی را مبتنی بر احکام اسلام و قرآن و رأی مردم تأسیس نماید و ظهور شخصیت امام خمینی بر روی روشنفکران فلسطینی موثر واقع شد و سبب گردید که آنها در جستجوی راههایی برای اعمال تعلیمات امام خمینی در فلسطین برآیند به این ترتیب بعد از دهه های 50 و 60 و 70 م. اسلام از صحنة فلسطین خارج بود مجدداً مسئله فلسطین به مرکزیت نهضت بیداری اسلامی معاصر منتقل شد و با این پشتوانه جدید به مقابله با رژیم صهیونیستی رفت. از این به بعد اصول جهاد، شهادت فداکاری در راه هدف که سمبل های شیعیان و شعارهای انقلاب بود، به عنوان اصول اساسی فلسطین مطرح شد.[1] شیخ اسعد تمیمی، یکی از رهبران فلسطین، نیز در خصوص تأثیر معنوی اسلامی در جهان اسلام خصوصاً فلسطین می گوید: «تا زمان انقلاب ایران، اسلام از عرصة نبرد غایب بود، حتی در عرصة واژگان. مثلاً به جای جهاد از کلماتی همچون نضال و کفاح استفاده می شد ... انقلاب ایران، واقعیت قدیمی، اسلام راه حل و جهاد وسیله اصلی است را به سرزمین فلسطین وارد کرد.»[2] سخنگوی جهاد اسلامی فلسطین طی سخنانی در ملاقات با حضرت امام خمینی در آذر ماه 1367 اظهار داشت: «انتفاضة اسلامی و مبارکی که در حال حاضر میهن اسلامی فلسطین شاهد و ناظر آن است، بارقه ای از نور و بازتابی از پیروزیهای بزرگ انقلاب شماست. انقلابی که بزرگترین تحول را در عصر ما بوجود آورد ... با ظهور انقلاب شما، ملت مسلمان و بزرگ ما فهمید که راهش راه جهاد و مبارزه است. ... پیروزی انقلاب اسلامی شما اولین گام در پایان دادن به کبریایی بنی اسرائیل در جهان است.»[3]
شیخ عبد الله شامی از چهره های برجستة فلسطین در این زمینه می گوید: «پیروزی انقلاب اسلامی در ایران اثر واقعاً عظیمی بر انقلاب فلسطین و بر مردم فلسطین داشت. پس از آن مردم فلسطین دریافتند که برای آزادی فلسطین به قرآن و تفنگ نیاز دارند. این مسئله در حرکت جهاد اسلامی کاملاً تحقق یافت که بذر چنین اندیشه ای را در عرصة فلسطین افشاند.»[4] فتحی ابراهیم، سخنگوی سازمان جهاد اسلامی فلسطین به طور صریح می گوید: فعالیتهای ملی غیر اسلامی دچار شکست شده و متوقف گردیده است. اینکه حرکتی متأثر انقلاب اسلامی ایران شروع شده است. انتفاضه از مساجد بر می خیزد و شعارهای آن اسلامی است. ... با پیروزی انقلاب ایران، دریافتیم که آمریکا و اسرائیل نیز شکست پذیرند.»[5] با توجه به این اظهار نظرها می توان گفت: انتفاضة فلسطین به ویژه انتفاضة دوم (انتفاضة الأقصی) از بعد توجه به شعارها و ارزشهای اسلامی به شدّت متأثر از انقلاب اسلامی و اندیشه های امام خمینی می باشد، با افزایش روحیة اسلام گرایی مردم و حرکتهای اسلامی در فلسطین تعداد مساجد هم در سرزمین های اشغالی رو به فزونی می گذارد، که این حاکی از گسترش روحیة اسلامی خواهی جامعه است، به ویژه آنکه افزایش مساجد، با افزایش فعالیتهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی همراه است و مساجد محل بحث و گفتگوی مسائل سیاسی و روز و تظاهرات علیه اشغالگران شده است. مانند انقلاب اسلامی مساجد و روحانیون پایگاه اصلی مبارزه و فعالیتهای سیاسی اجتماعی را تشکیل می دهند. حضور گستردة جوانان در انتفاضه یکی دیگر از وجوه اشتراک آن با انقلاب اسلامی می باشد. روزنامة اسرائیلی جروزالم پست می نویسد: «قیام غزه اساساً به وسیلة بنیاد گرایان اسلامی (اصول گرایان اسلامی) که از امام خمینی الهام گرفته اند سازمان دهی شده است، هر چند اکثریت فلسطینی ها اهل سنت هستند. اما نیروهای اسرائیلی با جوانانی روبرو هستند که از هیچ چیز نمی ترسند و با فریادهای الله اکبر جلو می روند.[6] در مورد تأثیرات انقلاب اسلامی بر تحولات فلسطین می توان به تشکیل گروه جهاد اسلامی اشاره کرد.
به فاصلة کمی از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، جهاد اسلامی توسط گروهی از انقلابیون فلسطینی تحت تأثیر اندیشه امام خمینی و پیروزی انقلاب اسلامی، بنیان نهاده شد. از جمله بنیان گذاران این سازمان دکتر فتحی عبدالعزیز شقاقی و شیخ عبدالعزیز عوده (استاد علوم اسلامی دانشگاه اسلامی غزه) بوده اند. بعد از تأسیس، رهبری و هدایت این گروه به عهده فتحی شقاقی بود. مؤسسان جهاد اسلامی برنامه ای ایدئولوژیک تازه ای پیشنهاد کردند، به عقیدة آنها اتحاد جهان اسلام، پیش نیاز آزادی فلسطین نبود بلکه بر عکس، آزادی فلسطین به دست نهضت های اسلامی، کلید اتحاد جهان عرب و اسلام بود.[7] رهبران جهاد اسلامی احترام فراوانی برای انقلاب اسلامی ایران قائل بودند، که در آن زمان در جهان عرب و نهضت های اسلامی سنی مذهب بی سابقه بود. آنها انقلاب ایران را الگویی برای جهان عرب معرفی کردند و اصول رهبری ولایت فقیه را هم، اگر چه اصول شیعی مذهب ها بود، پذیرفتند. دکتر فتحی شقاقی در مارس 1979 در تحسین امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی ایران، کتابی به نام «خمینی، راه حل و جایگزین اسلامی» نوشت. کتابی که مقامات مصری آن را تحریم و نویسنده اش را سه ماه بازداشت کردند.[8] شیخ عبدالعزیز عوده در اظهار نظری پیرامون انقلاب اسلامی می گوید: «انقلاب خمینی مهم ترین و جدید ترین تلاش در بیدار سازی اسلامی برای اتحاد ملت های مسلمان بود. ... ایران تنها کشوری بود که واقعاً بر روی مسئله فلسطین متمرکز شد.»[9] جهاد اسلامی اولین عملیات خود را در سال 1365 (1986 م.) به نام عملیات «حائط المبکاء» در بیت المقدس انجام داد که منجر به کشته و زخمی شدن حدود هشتاد نفر از نیروی صهیونیستی شد، در این درگیری سه نفر از اعضای مهم جهاد اسلامی دستگیر شدند آنها در دادگاه محاکمه فریاد می زدند: «زنده باد مقاومت اسلامی ـ زنده باد خمینی.»[10] جرقة انتفاضة اول بوسیلة یکی از عملیاتهای جهاد اسلامی به نام «شجاعیه» در سال 1987 زده شد. در اوت 1988 م، دکتر فتحی شقاقی و شیخ عوده به لبنان تبعید شدند و در لبنان بود که توانستند جهاد اسلامی را تقویت کنند و روابط محکم تری با حزب الله لبنان و ایران برقرار کنند.[11] بطور کلی این سازمان خواهان آزادی کل فلسطین از طریق جهاد و مبارزه و تشکیل حکومت اسلامی در این سرزمین است، چنانچه هرایر دکمجیان محقق مسیحی و استاد علوم سیاسی در کتاب معروف خود می نویسد: جهاد اسلامی که در محلات پر جمعیت و فقیر نشین غزه تولد یافته بود، در مبارزه و آمادگی برای شهادت به خاطر دست یافتن به یک نظام اسلامی، از تعالیم آیت الله خمینی و سازمان جهاد مصر پیروی می کرد.[12].
با توجه به مطالب بیان شده می توان گفت که جهاد اسلامی و رهبران آن هم در اندیشه و هم در شیوة مبارزه به شدت تحت تأثیر انقلاب اسلامی و امام خمینی (ره) بوده اند.
امام علی ـ علیه السّلام ـ می فرماید:«مَن صارَعَ الحَقَّ صَرَعَهُ»
«آن که با حق در آویزد، حق بر زمینش زند.»[13]
پاورقی ها:
[1] . حسین کاظمی کرهرودی، حمایت از انتفاضه فلسطین چرا؟!، قم، پیام دبیر، 1381، ص 55.
[2] . همان، ص 57.
[3] . همان، صص 56 ـ 55.
[4] . همان، ص 58.
[5] . همان، صص 59 ـ 58.
[6] . همان، ص 80.
[7] . افسانه وفا، یاسر عرفات از مبارزه تا مذاکره، تهران، روایت فتح، 1383، ص 78.
[8] . همان، ص 79.
[9] . حسین کاظمی کرهرودی، همان، ص 57.
[10] . همان، ص 68.
[11] . افسانه وفا، همان، ص 79.
[12] . هرایر دکمجیان، جنبشهای اسلامی معاصر در جهان عرب، ترجمه حمید احمدی، چ 3، تهران، کیهان، 1377، ص 354.
[13] . نهج البلاغه، ترجمه حسین انصاریان، (تهران، پیام آزادی، 1377، حکمت 408، ص 876.
