پرسش :
لطفا در مورد آثار و فضایل نماز شب برایم بنویسید.
پاسخ :
از آیات قرآن و روایات استفاده مى شود که نماز شب از مستحبّاتى است که فضایل بى شمارى داشته و آثار عمیق و گسترده اى در روح و روان و همچنین اعمال و دنیا و آخرت انسان دارد از جمله:
رسیدن به مقام شفاعت
در قرآن به پیامبر صلى الله علیه و آله خطاب شده است:
«وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَکَ عَسى أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً»1؛ «و پاسى از شب را (از خواب برخیز، و) قرآن (و نماز) بخوان! این یک وظیفه اضافى براى توست؛ امید است پروردگارت تو را به مقام بلند محمود (مقام شفاعت شده) برساند».
نماز شب بهترین ابزار رفع مشکلات زندگى
رسول خدا صلى الله علیه و آله مى فرماید: «أَیُّهَا النَّاسُ مَا مِنْ عَبْدٍ إِلاَّ وَ هُوَ یُضْرَبُ عَلَیْهِ بِحَزَائِمَ مَعْقُودَةٍ فَإِذَا ذَهَبَ ثُلُثَا اللَّیْلِ وَ بَقِیَ ثُلُثُهُ أَتَاهُ مَلَکٌ فَقَالَ لَهُ قُمْ فَاذْکُرِ اللَّهَ فَقَدْ دَنَا الصُّبْحُ- قَالَ فَإِنْ هُوَ تَحَرَّکَ وَ ذَکَرَ اللَّهَ انْحَلَّتْ عَنْهُ عُقْدَةٌ وَ إِنْ هُوَ قَامَ فَتَوَضَّأَ وَ دَخَلَ فِى الصَّلاَةِ انْحَلَّتْ عَنْهُ الْعُقَدُ کُلُّهُنَّ فَیُصْبِحُ حِینَ یُصْبِحُ قَرِیرَ الْعَیْن»2؛ «اى مردم! هیچ کس از شما نیست مگر این که مشکلات همچون کمربندى او را محاصره کرده است. پس زمانى که دو سوّم از شب گذشت (و یک سوّم آن باقى ماند) ملکى بر او وارد مى شود و به او مى گوید: برخیز و ذکر خداوند بگوى که صبح نزدیک است اگر او حرکت کرد و ذکر خداوند گفت، یک گره از گرفتارى هایش گشوده خواهد شد و اگر او برخاست و وضو گرفت و به نماز ایستاد، تمامى گره هاى گرفتارى از او گشوده مى شود و صبحگاهان شادمان و با روشنى چشم از خواب بر مى خیزد».
بخشش گناهان روز انسان
در حدیثى حضرت صادق علیه السلام در تفسیر آیه مبارکه «إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئات»3 فرمود: «صَلاَةُ اللَّیْلِ تَذْهَبُ بِذُنُوبِ النَّهَارِ»4؛ «نماز شب گناهان روز را پاک مى کند».
زیبایى چهره
در حدیثى از امام زین العابدین علیه السلام پرسیدند: «مَا بَالُ الْمُتَهَجِّدِینَ بِاللَّیْلِ مِنْ أَحْسَنِ النَّاسِ وَجْهاً قَالَ لِأَنَّهُمْ خَلُّوا بِرَبِّهِمْ فَکَسَاهُمُ اللَّهُ مِنْ نُورِه»5؛ «چرا چهره و صورت شب زنده ترین این چنین زیبا است؟ فرمود: چون آنان با پروردگار خویش خلوت کرده اند و خداوند به آنها جامه اى از نور خویش پوشانده است».
به دنبال داشتن دوستى خداوند متعال
جابربن عبداللّه انصارى مى گوید: شنیدم رسول خدا صلى الله علیه و آله مى فرمود: «مَا اتَّخَذَ اللَّهُ إِبْرَاهِیمَ خَلِیلاً إِلاَّ لاِءِطْعَامِهِ الطَّعَامَ- وَ صَلاَتِهِ بِاللَّیْلِ وَ النَّاسُ نِیَام»6؛ «خداوند ابراهیم را دوست خود قرار نداد مگر به این خاطر که سفره اش باز بود و هنگامى که مردم در خواب بودند به نماز مى ایستاد».
سلامتى بدن و زیاد شدن روزى
در روایتى آمده است: «نماز شب باعث شرف و آبروى مؤمن، سلامت بدن، کفاره گناهان، برطرف کننده وحشت قبر، سفید شدن صورت و نورانى شدن آن و زیاد شدن رزق مى شود».
نجات از وحشت قبر
امام باقر علیه السلام مى فرماید: «صَلِّ رَکْعَتَیْنِ فِى سَوَادِ اللَّیْلِ لِوَحْشَةِ الْقُبُور»7؛ «براى نجات از وحشت قبر، دو رکعت نماز در دل شب بخوان».
کسب هیبت و ابهّت با نماز شب
امیرالمؤمنین على علیه السلام مى فرماید: «ان الله سبحانه وضع خمسة فى خمسة: العز فى الطاعة، والذل فى المعصیة و الحکمة فى جوف البطن و الهیبة فى صلاة اللیل و الغنا فى القناعة»8؛ «خداوند متعال پنج چیز را در پنج چیز دیگر قرار داده است: عزّت را در بندگى، ذلّت را در معصیت، حکمت را در کم خوردن و خالى بودن شکم، هیبت و ابهّت را در روى آوردن به نماز شب و ثروتمندى و بى نیازى را در قناعت.
طولانى شدن عمر
ثامن الحجج على ابن موسى الرضا علیه السلام فرموده اند: «عَلَیْکُمْ بِصَلاَةِ اللَّیْلِ فَمَا مِنْ عَبْدٍ مُؤمِنٍ یَقُومُ آخِرَ اللَّیْلِ فَیُصَلِّى ثَمَانِیَ رَکَعَاتٍ وَ رَکْعَتَیِ الشَّفْعِ وَ رَکْعَةَ الْوَتْرِ وَ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ فِى قُنُوتِهِ سَبْعِینَ مَرَّةً إِلاَّ أُجِیرَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ وَ مِنْ عَذَابِ النَّارِ وَ مُدَّ لَهُ فِى عُمُرِهِ وَ وُسِّعَ عَلَیْهِ فِى مَعِیشَتِهِ»9؛ «بر شما باد به نماز شب، زیرا هر بنده اى که در آخر شب بیدار شود و هشت رکعت نماز شب، و دو رکعت نماز شفع، و یک رکعت نماز وتر بخواند و در قنوت آن، هفتاد بار استغفار کند خداوند او را از عذاب قبر و آتش در امان دارد و عمر او را طولانى کرده و به زندگى او گشایش خواهد داد».
رفع غم اندوه و گرفتارى هاى مالى
عن الصادق علیه السلام: «صَلاَةُ اللَّیْلِ تُحَسِّنُ الْوَجْهَ وَ تُحَسِّنُ الْخُلُقَ وَ تُطَیِّبُ الرِّیحَ وَ تُدِرُّ الرِّزْقَ وَ تَقْضِى الدَّیْنَ وَ تَذْهَبُ بِالْهَمِّ وَ تَجْلُو الْبَصَر»10؛ «نمازشب باعث زیبایى سیما و نیکویى اخلاق و خوشبویى بدن و فراوانى رزق و مایه اداى قرض ها و از بین رفتن اندوه و تقویت نور چشم است».
کسب جایگاه مخصوص در بهشت
پیامبر اعظم صلى الله علیه و آله فرمود: «إِنَّ فِى الْجَنَّةِ غُرَفاً یُرَى ظَاهِرُهَا مِنْ بَاطِنِهَا وَ بَاطِنُهَا مِنْ ظَاهِرِهَا یَسْکُنُهَا مِنْ أُمَّتِى مَنْ أَطَابَ الْکَلاَمَ وَ أَطْعَمَ الطَّعَامَ وَ أَفْشَى السَّلاَمَ وَ صَلَّى بِاللَّیْلِ وَ النَّاسُ نِیَام»11؛ «در بهشت غرفه هایى است که داخل آن از بیرون و بیرون آن از درون نمایان است و در آن افرادى از امّت من اسکان مى یابند که سخن شایسته بر زبان مى آورند و به اطعام طعام مى پردازند و سلام را در میان مردم گسترش مى دهند و همیشه روزه دارند و شب هنگام که همگان در خوابند، به نماز بر مى خیزند»12.
گریان نبودن در قیامت
امام صادق علیه السلام مى فرماید: «کُلُّ عَیْنٍ بَاکِیَةٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِلاَّ ثَلاَثَةً عَیْنٌ غُضَّتْ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ وَ عَیْنٌ سَهِرَتْ فِى طَاعَةِ اللَّهِ وَ عَیْنٌ بَکَتْ فِى جَوْفِ اللَّیْلِ مِنْ خَشْیَةِ اللَّه»13؛ «در قیامت همه چشم ها گریان است مگر سه چشم: چشمى که از (دین و نظر به) آنچه خداوند حرام کرده بر هم نهاده شود؛ چشمى که در شب جهت عبادت بیدار بماند؛ چشمى که در دل شب از خوف خدا بگرید».
علاوه بر تمامى فواید روحى و جسمى که نماز شب مانند دیگر نمازها دارد، زمان بندى این نماز به گونه اى است که متناسب با تمامى شرایط فیزیولوژى بدن تنظیم گردیده، و اگر چنان چه یک فرد به توصیه هاى رسول خدا صلى الله علیه و آله عمل نماید و شب ها زود بخوابد و قبل از طلوع فجر بیدار شود بهترین بهره را از خواب برده و مفیدترین شرایط را براى سلامتى بدن خود فراهم مى سازد و آفات فراوانى را از جسم و جان خود دفع مى نماید که برخى از آنها از قرار ذیل مى باشد:
آرامش عضلانى
دانش پزشکى امروزه به اثبات رسانده که اگر شخصى در ساعت حدود 10 شب بخوابد و حدود نیم ساعت قبل از اذان صبح بیدار شود (یعنى حدود 7 ساعت بخوابد) در ساعت حدود یک بامداد در بدن او برخى مواد شیمیایى شبیه «مورفین» ترشح مى شوند (این مواد به عنوان گروهى «اندروفین ها» و «آنگفالین ها» نامگذارى شده اند) و اثر مستقیمى بر قسمت هاى مختلف بدن از جمله عضلات اسکلتى دارند و در طول روز پس از آن، منجر به آرامش و راحتى عضلانى براى فرد مى شوند. برخلاف زمانى که انسان بیشتر یا کمتر از این مقدار بخوابد در این صورت این مواد کمتر ترشح شده و انسان از آرامش و استراحت عضلانى به اندازه کافى بهره مند نمى شود.14
کاهش عوارض قلبى
بررسى هاى علمى نشان مى دهد که سکته قلبى غالبا در ساعات اوّلیه صبح رخ مى دهد در مقاله اى که در نشریه پزشکى «لانست»، (Lancet) در تاریخ 28 اکتبر 1988م به چاپ رسیده آمده است: «از ساعت 2 الى 4 بعد از نیمه شب فشار خون به پایین ترین حد خود مى رسد که این امر ابتلا به سکته قلبى را در این ساعات افزایش مى دهد بنابراین بیدار شدن در این ساعات (یعنى اواخر شب) و اقامه نماز شب از سکته قلبى و دیگر عوارض و بیمارى هاى قلبى جلوگیرى مى نمایند.
علاوه بر این که در خواب طولانى و مستمر انسان در معرض ابتلا به دیگر بیمارى هاى قلبى به خصوص بیمارى «تصلب شرایین» قرار مى گیرد که سحرخیزى از خواب طولانى و پیوسته جلوگیرى و به دنبال آن دچار این گونه امراض نمى گردد.15
پی نوشت:
1. اسراء 17، آیه 79.
2. أمالى، المفید، ص 189.
3. هود 11، آیه 114 ؛ «بى شک کارهاى نیک، کارهاى بد را پاکسازى مى کند».
4. بحارالأنوار، ج 84، ص 143.
5. بحارالأنوار، ج 84، ص 159.
6. بحارالأنوار، ج71، ص 384.
7. بحارالأنوار، ج 75، ص 448.
8. إرشاد القلوب إلى الصواب، ج1، ص 119.
9. مستدرک الوسائل، ج 6، ص 331.
10. ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 42.
11. بحارالأنوار، ج66، ص 369.
12. نورالثقلین، ج 3، ص، 263.
13. الکافى، ج2، ص 482.
14. اسرار پزشکى نماز شب، محمود غفارى، شهاب الدین، دوّم، 1384ش، ص 63.
15. همان، ص 78.
منبع: www.porseman.org
از آیات قرآن و روایات استفاده مى شود که نماز شب از مستحبّاتى است که فضایل بى شمارى داشته و آثار عمیق و گسترده اى در روح و روان و همچنین اعمال و دنیا و آخرت انسان دارد از جمله:
رسیدن به مقام شفاعت
در قرآن به پیامبر صلى الله علیه و آله خطاب شده است:
«وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَکَ عَسى أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً»1؛ «و پاسى از شب را (از خواب برخیز، و) قرآن (و نماز) بخوان! این یک وظیفه اضافى براى توست؛ امید است پروردگارت تو را به مقام بلند محمود (مقام شفاعت شده) برساند».
نماز شب بهترین ابزار رفع مشکلات زندگى
رسول خدا صلى الله علیه و آله مى فرماید: «أَیُّهَا النَّاسُ مَا مِنْ عَبْدٍ إِلاَّ وَ هُوَ یُضْرَبُ عَلَیْهِ بِحَزَائِمَ مَعْقُودَةٍ فَإِذَا ذَهَبَ ثُلُثَا اللَّیْلِ وَ بَقِیَ ثُلُثُهُ أَتَاهُ مَلَکٌ فَقَالَ لَهُ قُمْ فَاذْکُرِ اللَّهَ فَقَدْ دَنَا الصُّبْحُ- قَالَ فَإِنْ هُوَ تَحَرَّکَ وَ ذَکَرَ اللَّهَ انْحَلَّتْ عَنْهُ عُقْدَةٌ وَ إِنْ هُوَ قَامَ فَتَوَضَّأَ وَ دَخَلَ فِى الصَّلاَةِ انْحَلَّتْ عَنْهُ الْعُقَدُ کُلُّهُنَّ فَیُصْبِحُ حِینَ یُصْبِحُ قَرِیرَ الْعَیْن»2؛ «اى مردم! هیچ کس از شما نیست مگر این که مشکلات همچون کمربندى او را محاصره کرده است. پس زمانى که دو سوّم از شب گذشت (و یک سوّم آن باقى ماند) ملکى بر او وارد مى شود و به او مى گوید: برخیز و ذکر خداوند بگوى که صبح نزدیک است اگر او حرکت کرد و ذکر خداوند گفت، یک گره از گرفتارى هایش گشوده خواهد شد و اگر او برخاست و وضو گرفت و به نماز ایستاد، تمامى گره هاى گرفتارى از او گشوده مى شود و صبحگاهان شادمان و با روشنى چشم از خواب بر مى خیزد».
بخشش گناهان روز انسان
در حدیثى حضرت صادق علیه السلام در تفسیر آیه مبارکه «إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئات»3 فرمود: «صَلاَةُ اللَّیْلِ تَذْهَبُ بِذُنُوبِ النَّهَارِ»4؛ «نماز شب گناهان روز را پاک مى کند».
زیبایى چهره
در حدیثى از امام زین العابدین علیه السلام پرسیدند: «مَا بَالُ الْمُتَهَجِّدِینَ بِاللَّیْلِ مِنْ أَحْسَنِ النَّاسِ وَجْهاً قَالَ لِأَنَّهُمْ خَلُّوا بِرَبِّهِمْ فَکَسَاهُمُ اللَّهُ مِنْ نُورِه»5؛ «چرا چهره و صورت شب زنده ترین این چنین زیبا است؟ فرمود: چون آنان با پروردگار خویش خلوت کرده اند و خداوند به آنها جامه اى از نور خویش پوشانده است».
به دنبال داشتن دوستى خداوند متعال
جابربن عبداللّه انصارى مى گوید: شنیدم رسول خدا صلى الله علیه و آله مى فرمود: «مَا اتَّخَذَ اللَّهُ إِبْرَاهِیمَ خَلِیلاً إِلاَّ لاِءِطْعَامِهِ الطَّعَامَ- وَ صَلاَتِهِ بِاللَّیْلِ وَ النَّاسُ نِیَام»6؛ «خداوند ابراهیم را دوست خود قرار نداد مگر به این خاطر که سفره اش باز بود و هنگامى که مردم در خواب بودند به نماز مى ایستاد».
سلامتى بدن و زیاد شدن روزى
در روایتى آمده است: «نماز شب باعث شرف و آبروى مؤمن، سلامت بدن، کفاره گناهان، برطرف کننده وحشت قبر، سفید شدن صورت و نورانى شدن آن و زیاد شدن رزق مى شود».
نجات از وحشت قبر
امام باقر علیه السلام مى فرماید: «صَلِّ رَکْعَتَیْنِ فِى سَوَادِ اللَّیْلِ لِوَحْشَةِ الْقُبُور»7؛ «براى نجات از وحشت قبر، دو رکعت نماز در دل شب بخوان».
کسب هیبت و ابهّت با نماز شب
امیرالمؤمنین على علیه السلام مى فرماید: «ان الله سبحانه وضع خمسة فى خمسة: العز فى الطاعة، والذل فى المعصیة و الحکمة فى جوف البطن و الهیبة فى صلاة اللیل و الغنا فى القناعة»8؛ «خداوند متعال پنج چیز را در پنج چیز دیگر قرار داده است: عزّت را در بندگى، ذلّت را در معصیت، حکمت را در کم خوردن و خالى بودن شکم، هیبت و ابهّت را در روى آوردن به نماز شب و ثروتمندى و بى نیازى را در قناعت.
طولانى شدن عمر
ثامن الحجج على ابن موسى الرضا علیه السلام فرموده اند: «عَلَیْکُمْ بِصَلاَةِ اللَّیْلِ فَمَا مِنْ عَبْدٍ مُؤمِنٍ یَقُومُ آخِرَ اللَّیْلِ فَیُصَلِّى ثَمَانِیَ رَکَعَاتٍ وَ رَکْعَتَیِ الشَّفْعِ وَ رَکْعَةَ الْوَتْرِ وَ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ فِى قُنُوتِهِ سَبْعِینَ مَرَّةً إِلاَّ أُجِیرَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ وَ مِنْ عَذَابِ النَّارِ وَ مُدَّ لَهُ فِى عُمُرِهِ وَ وُسِّعَ عَلَیْهِ فِى مَعِیشَتِهِ»9؛ «بر شما باد به نماز شب، زیرا هر بنده اى که در آخر شب بیدار شود و هشت رکعت نماز شب، و دو رکعت نماز شفع، و یک رکعت نماز وتر بخواند و در قنوت آن، هفتاد بار استغفار کند خداوند او را از عذاب قبر و آتش در امان دارد و عمر او را طولانى کرده و به زندگى او گشایش خواهد داد».
رفع غم اندوه و گرفتارى هاى مالى
عن الصادق علیه السلام: «صَلاَةُ اللَّیْلِ تُحَسِّنُ الْوَجْهَ وَ تُحَسِّنُ الْخُلُقَ وَ تُطَیِّبُ الرِّیحَ وَ تُدِرُّ الرِّزْقَ وَ تَقْضِى الدَّیْنَ وَ تَذْهَبُ بِالْهَمِّ وَ تَجْلُو الْبَصَر»10؛ «نمازشب باعث زیبایى سیما و نیکویى اخلاق و خوشبویى بدن و فراوانى رزق و مایه اداى قرض ها و از بین رفتن اندوه و تقویت نور چشم است».
کسب جایگاه مخصوص در بهشت
پیامبر اعظم صلى الله علیه و آله فرمود: «إِنَّ فِى الْجَنَّةِ غُرَفاً یُرَى ظَاهِرُهَا مِنْ بَاطِنِهَا وَ بَاطِنُهَا مِنْ ظَاهِرِهَا یَسْکُنُهَا مِنْ أُمَّتِى مَنْ أَطَابَ الْکَلاَمَ وَ أَطْعَمَ الطَّعَامَ وَ أَفْشَى السَّلاَمَ وَ صَلَّى بِاللَّیْلِ وَ النَّاسُ نِیَام»11؛ «در بهشت غرفه هایى است که داخل آن از بیرون و بیرون آن از درون نمایان است و در آن افرادى از امّت من اسکان مى یابند که سخن شایسته بر زبان مى آورند و به اطعام طعام مى پردازند و سلام را در میان مردم گسترش مى دهند و همیشه روزه دارند و شب هنگام که همگان در خوابند، به نماز بر مى خیزند»12.
گریان نبودن در قیامت
امام صادق علیه السلام مى فرماید: «کُلُّ عَیْنٍ بَاکِیَةٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِلاَّ ثَلاَثَةً عَیْنٌ غُضَّتْ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ وَ عَیْنٌ سَهِرَتْ فِى طَاعَةِ اللَّهِ وَ عَیْنٌ بَکَتْ فِى جَوْفِ اللَّیْلِ مِنْ خَشْیَةِ اللَّه»13؛ «در قیامت همه چشم ها گریان است مگر سه چشم: چشمى که از (دین و نظر به) آنچه خداوند حرام کرده بر هم نهاده شود؛ چشمى که در شب جهت عبادت بیدار بماند؛ چشمى که در دل شب از خوف خدا بگرید».
علاوه بر تمامى فواید روحى و جسمى که نماز شب مانند دیگر نمازها دارد، زمان بندى این نماز به گونه اى است که متناسب با تمامى شرایط فیزیولوژى بدن تنظیم گردیده، و اگر چنان چه یک فرد به توصیه هاى رسول خدا صلى الله علیه و آله عمل نماید و شب ها زود بخوابد و قبل از طلوع فجر بیدار شود بهترین بهره را از خواب برده و مفیدترین شرایط را براى سلامتى بدن خود فراهم مى سازد و آفات فراوانى را از جسم و جان خود دفع مى نماید که برخى از آنها از قرار ذیل مى باشد:
آرامش عضلانى
دانش پزشکى امروزه به اثبات رسانده که اگر شخصى در ساعت حدود 10 شب بخوابد و حدود نیم ساعت قبل از اذان صبح بیدار شود (یعنى حدود 7 ساعت بخوابد) در ساعت حدود یک بامداد در بدن او برخى مواد شیمیایى شبیه «مورفین» ترشح مى شوند (این مواد به عنوان گروهى «اندروفین ها» و «آنگفالین ها» نامگذارى شده اند) و اثر مستقیمى بر قسمت هاى مختلف بدن از جمله عضلات اسکلتى دارند و در طول روز پس از آن، منجر به آرامش و راحتى عضلانى براى فرد مى شوند. برخلاف زمانى که انسان بیشتر یا کمتر از این مقدار بخوابد در این صورت این مواد کمتر ترشح شده و انسان از آرامش و استراحت عضلانى به اندازه کافى بهره مند نمى شود.14
کاهش عوارض قلبى
بررسى هاى علمى نشان مى دهد که سکته قلبى غالبا در ساعات اوّلیه صبح رخ مى دهد در مقاله اى که در نشریه پزشکى «لانست»، (Lancet) در تاریخ 28 اکتبر 1988م به چاپ رسیده آمده است: «از ساعت 2 الى 4 بعد از نیمه شب فشار خون به پایین ترین حد خود مى رسد که این امر ابتلا به سکته قلبى را در این ساعات افزایش مى دهد بنابراین بیدار شدن در این ساعات (یعنى اواخر شب) و اقامه نماز شب از سکته قلبى و دیگر عوارض و بیمارى هاى قلبى جلوگیرى مى نمایند.
علاوه بر این که در خواب طولانى و مستمر انسان در معرض ابتلا به دیگر بیمارى هاى قلبى به خصوص بیمارى «تصلب شرایین» قرار مى گیرد که سحرخیزى از خواب طولانى و پیوسته جلوگیرى و به دنبال آن دچار این گونه امراض نمى گردد.15
پی نوشت:
1. اسراء 17، آیه 79.
2. أمالى، المفید، ص 189.
3. هود 11، آیه 114 ؛ «بى شک کارهاى نیک، کارهاى بد را پاکسازى مى کند».
4. بحارالأنوار، ج 84، ص 143.
5. بحارالأنوار، ج 84، ص 159.
6. بحارالأنوار، ج71، ص 384.
7. بحارالأنوار، ج 75، ص 448.
8. إرشاد القلوب إلى الصواب، ج1، ص 119.
9. مستدرک الوسائل، ج 6، ص 331.
10. ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 42.
11. بحارالأنوار، ج66، ص 369.
12. نورالثقلین، ج 3، ص، 263.
13. الکافى، ج2، ص 482.
14. اسرار پزشکى نماز شب، محمود غفارى، شهاب الدین، دوّم، 1384ش، ص 63.
15. همان، ص 78.
منبع: www.porseman.org
.jpg "اهداف و آرمان هاى امام خمینی (رحمه الله) از منظر رهبر انقلاب")
