خودپسندى آفت عقل
امام علی علیه السلام فرمودند:
عُجْبُ الْمَرْءِ بِنَفْسِهِ أَحَدُ حُسَّادِ عَقْلِهِ.
خودپسندی انسان یکی از حسودان عقل اوست.
نهج البلاغه: حکمت 203
شرح حدیث:
چگونه عجب به عقل حسادت می ورزد؟ عقل باعث تعالی و رشد انسان می شود عقل عامل بندگی و طاعت الهی است عجب با حسادت خود راه ترقی عقل را مسدود می کند و نمی گذارد انسان احساس کمبود کند و برای پیشرفت در علم و دانش و کارهای پسندیده تلاش نماید و بلکه باعث توقف و درجا زدن می شود.
عجب به عقل می گوید که از همه برتری نیازی به فعالیت و تکاپو نداری تو نمی توانی بر مردم سروری کنی اگر عابد باشد او را برترین عابد زمان می شمرد اگرعالم باشد وی را اول دانشمند و افضل از همه علماء معرفی میکند و اگر اهل اعمال صالحه باشد عقل را فریب می دهد که بس است تو عبد صالح خدا هستی و به این طریق حسادت خود را نسبت به عقل به اجرا در می آورد و بدین گونه آن را از همه چیز محروم می کند.
امام علی (علیه السلام) نیز فرمودند:
مَن اُعجِبَ بِفِعلِهِ اُصیِبَ بِعَقلِهِ؛
هرکه از کردار خود خوشش آید، خردش آسیب بیند.(1)
همچنین فرمودند:
العُجبُ یُفسِدُ العَقلَ؛
عجب عقل را تباه می کند.(2)
شرح ابن میثم
امام (علیه السلام) لفظ حاسد را از آن جهت - که در پیشگیرى عقل از افزون خواهى و زیاده طلبى فضیلت، مؤثر است، همانند حاسد که با حسد خود، در حال محسود و کاستى آن مؤثر است - براى خودخواهى آدمى استعاره آورده است.(3)
پی‌نوشت‌ها:
1- غرر الحکم، ح 8380
2- غرر الحکم، ح 2007
3- ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5 ص 596
منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت،1390.
عجب به عقل می گوید که از همه برتری نیازی به فعالیت و تکاپو نداری تو نمی توانی بر مردم سروری کنی اگر عابد باشد او را برترین عابد زمان می شمرد اگرعالم باشد وی را اول دانشمند و افضل از همه علماء معرفی میکند و اگر اهل اعمال صالحه باشد عقل را فریب می دهد که بس است تو عبد صالح خدا هستی و به این طریق حسادت خود را نسبت به عقل به اجرا در می آورد و بدین گونه آن را از همه چیز محروم می کند.
امام علی (علیه السلام) نیز فرمودند:
مَن اُعجِبَ بِفِعلِهِ اُصیِبَ بِعَقلِهِ؛
هرکه از کردار خود خوشش آید، خردش آسیب بیند.(1)
همچنین فرمودند:
العُجبُ یُفسِدُ العَقلَ؛
عجب عقل را تباه می کند.(2)
شرح ابن میثم
امام (علیه السلام) لفظ حاسد را از آن جهت - که در پیشگیرى عقل از افزون خواهى و زیاده طلبى فضیلت، مؤثر است، همانند حاسد که با حسد خود، در حال محسود و کاستى آن مؤثر است - براى خودخواهى آدمى استعاره آورده است.(3)
پی‌نوشت‌ها:
1- غرر الحکم، ح 8380
2- غرر الحکم، ح 2007
3- ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5 ص 596
منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت،1390.