سخت‌ترین بیماری و بالاترین سلامتی
امام علی علیه السلام فرمودند:
أَلَا وَ إِنَّ مِنَ الْبَلَاءِ الْفَاقَةَ وَ أَشَدُّ مِنَ الْفَاقَةِ مَرَضُ الْبَدَنِ وَ أَشَدُّ مِنْ مَرَضِ الْبَدَنِ مَرَضُ الْقَلْبِ [أَلَا وَ إِنَّ مِنَ النِّعَمِ سَعَةَ الْمَالِ وَ أَفْضَلُ مِنْ سَعَةِ الْمَالِ صِحَّةُ الْبَدَنِ مِنْ صِحَّةِ الْبَدَنِ تَقْوَى الْقَلْبِ].
آگاه باشید که یکی از بلایا نداری است و بدتر از نداری بیماری تن است و از بیماری تن بدتر بیماری دل است و به تحقیق یکی از نعمت ها وسعت روزی است و از وسعت روزی بهتر سلامتی بدن است و از سلامتی بدن بهتر پاکی دل است.
نهج البلاغه: حکمت 381
شرح حدیث:
سخت ترین بیماری مرض قلب و بالاترین سلامتی پاکی دل است. همان طور که برای جسم انسان انواع بیماری ها و امراض وجود دارد برای قلب و روح نیز اقسام بیماری هایی موجود است که همه آنها قابل معالجه هستند مگر در آن موقع که گناه و عصیان به قدری زیاد شود که طبیب او را جواب کند.
فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزَادَتْهُمْ رِجْسًا إِلَی رِجْسِهِمْ
کسانی که در قلب هایشان مرضی هست پلیدی بر پلیدی افزوده می شود و در نتیجه ماتُوا و هُم کافِرون(1) می میرند در حالی که کافرند.
امیرالمومنین علی علیه السلام در جای دیگر راه معالجه قلب های بیمار به گناه را تقوا و ترس از خدا می داند و می فرماید:
فَاِنَّ تَقوَی اللهِ دَواءُ داءُ قُلوبِکُم وَ بَصَرُ عُمَی اَفئِدَتِکُم (2)
تقوا دوای درد قلب و بینایی دل کور شماست.
برای هیچ کس پوشیده نیست مادامی که ترس از خدا در دل نیاید مواعظ و نصایح الهی بر کام کسی که قلبش بیمار به گناه است تاثیر نخواهد داشت و اصولا قلب مریض از مواعظ و نصایح خدا و پیامبران بیزار است و همیشه حرف حق بر ذائقه اش تلخ می باشد همان طور که برای بیمار جسمانی لذیذترین غذاها و بهترین مواد خوراکی تلخ و غیرمطبوع است.
راه دیگری که برای معالجه مرض قلب به نظر می رسد تقویت اراده و دقت در تصمیم گیری هاست انسان علاوه بر عقل و عواطف نیروی دیگری دارد به نام اراده که در واقع مامور اجرای فرامین عقل و عواطف است. اگر ما به طور صحیح اراده را هدایت و رهبری نکنیم و عجولانه تصمیم به انجام کارها بگیریم قطعا دچار اشتباهات و لغزش هایی خواهیم شد که از حیوان موذی مضرتر و از جانوران درنده و گزنده زیان بخش تر خواهیم شد.
ولی اگر اراده تقویت شود و عواقب امور مورد توجه واقع گردد شک نیست که از بسیاری خطاها و گناهان در امان خواهیم بود.
شرح ابن میثم
امام علیه السلام به مراتب گرفتارى و تفاوت آنها در شدّت و ضعف، و همچنین در مقابل آنها به مراتب نعمت و تفاوت آنها اشاره فرموده است. و براستى که مبتلا شدن دل به بیمارى رذایل بدتر از بیمارى جسم است، به خاطر این که لازمه آن از دست دادن کاملترین خوشبختیها در آخرت است و در حقیقت آن نوعى مرگ است که پس از آن زندگى وجود ندارد، و به همین جهت تقواى دل و کامل ساختن آن با فضایل، بالاتر از تندرستى است چون لازمه آن خوشبختى همیشگى و حیات جاوید است.(3)
پی‌نوشت‌ها:
1- سوره توبه، آیه 125
2- نهج البلاغه، خطبه 196
3- ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 737
منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت، 1390.
فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزَادَتْهُمْ رِجْسًا إِلَی رِجْسِهِمْ
کسانی که در قلب هایشان مرضی هست پلیدی بر پلیدی افزوده می شود و در نتیجه ماتُوا و هُم کافِرون(1) می میرند در حالی که کافرند.
امیرالمومنین علی علیه السلام در جای دیگر راه معالجه قلب های بیمار به گناه را تقوا و ترس از خدا می داند و می فرماید:
فَاِنَّ تَقوَی اللهِ دَواءُ داءُ قُلوبِکُم وَ بَصَرُ عُمَی اَفئِدَتِکُم (2)
تقوا دوای درد قلب و بینایی دل کور شماست.
برای هیچ کس پوشیده نیست مادامی که ترس از خدا در دل نیاید مواعظ و نصایح الهی بر کام کسی که قلبش بیمار به گناه است تاثیر نخواهد داشت و اصولا قلب مریض از مواعظ و نصایح خدا و پیامبران بیزار است و همیشه حرف حق بر ذائقه اش تلخ می باشد همان طور که برای بیمار جسمانی لذیذترین غذاها و بهترین مواد خوراکی تلخ و غیرمطبوع است.
راه دیگری که برای معالجه مرض قلب به نظر می رسد تقویت اراده و دقت در تصمیم گیری هاست انسان علاوه بر عقل و عواطف نیروی دیگری دارد به نام اراده که در واقع مامور اجرای فرامین عقل و عواطف است. اگر ما به طور صحیح اراده را هدایت و رهبری نکنیم و عجولانه تصمیم به انجام کارها بگیریم قطعا دچار اشتباهات و لغزش هایی خواهیم شد که از حیوان موذی مضرتر و از جانوران درنده و گزنده زیان بخش تر خواهیم شد.
ولی اگر اراده تقویت شود و عواقب امور مورد توجه واقع گردد شک نیست که از بسیاری خطاها و گناهان در امان خواهیم بود.
شرح ابن میثم
امام علیه السلام به مراتب گرفتارى و تفاوت آنها در شدّت و ضعف، و همچنین در مقابل آنها به مراتب نعمت و تفاوت آنها اشاره فرموده است. و براستى که مبتلا شدن دل به بیمارى رذایل بدتر از بیمارى جسم است، به خاطر این که لازمه آن از دست دادن کاملترین خوشبختیها در آخرت است و در حقیقت آن نوعى مرگ است که پس از آن زندگى وجود ندارد، و به همین جهت تقواى دل و کامل ساختن آن با فضایل، بالاتر از تندرستى است چون لازمه آن خوشبختى همیشگى و حیات جاوید است.(3)
پی‌نوشت‌ها:
1- سوره توبه، آیه 125
2- نهج البلاغه، خطبه 196
3- ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 737
منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت، 1390.