تفاوت خردمند و بى خرد!

امام علی علیه السلام فرمودند:
اَلْعاقِلُ یَعْتَمِدُ عَلى عَمَلِه وَالْجاهِلُ یَعْتَمِدُ عَلى اَمَلِه؛

خردمند بر سعى و عملش تکیه مى کند وبى خرد بر آرزوهاى خویش!

شرح غرر الحکم و درر الکلم، ج 1، ص 324، ح 1240.
شرح حدیث:
خردمندان افرادى مثبت و حقیقت جو هستند، لذا همیشه هدف هاى بلند خویش را در وجود خارجى (عالَم واقعى) جستجو مى کنند، وچون رسیدن به آن ها بدون تلاش و سعى و کوشش ممکن نیست،همّت خویش راروى عمل خویش متمرکز مى سازند.

ولى جاهلان بى خبر در دریایى از آرزوها و اوهام غوطه ورند وگمشده هاى خود را تنها در عالم خیال مى جویند، و چون دست یافتن به تخیّلات نیازى به کار و کوشش ندارد گرایش هاى منفى در همه شئون زندگى آن ها آشکار مى گردد.

آنان همیشه به انتظار پیروزى هاى خیالى در فردایى که هنوز نیامده و شاید هیچ گاه نخواهد آمد دلخوش اند، لذا در زندگى تکیه گاهى جز آرزو ندارند. و این است تفاوت عاقل و جاهل!{1}

آثار و پیامدهاى آرزوهاى بلند
آرزوهاى دراز و گاه بى پایان، که در آیات قرآن و روایات اسلامى به شدّت مذمّت شده،{2} آثار مخرّب فراوانى در زندگى معنوى و مادّى انسان مى گذارد که به هشت مورد آن اشاره مى کنیم:

1. سرچشمه بسیارى از گناهان؛
2. یکى از اسباب مهمّ قساوت قلب؛
3. عامل نسیان اجل؛
4. زندگى پررنج؛
5. زندگى ذلّت بار؛
6. محرومیت از نعمت ها؛
7. محروم بودن از درک حقایق؛
8. کفران نعمت ها.{3}

پی‌نوشت‌ها:
1. یکصد و پنجاه درس زندگى، ص 66، ح 56.
2. شرح آیات و روایات مذکور را در کتاب اخلاق در قرآن، ج 2، ص 175 به بعد مطالعه فرمایید.
3. شرح این پیامدها را در کتاب اخلاق در قرآن، ج 2، ص 190 به بعد مطالعه فرمایید.

منبع: نخستین آفریده خدا، آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دام ظله)، تهیه و تنظیم: ابوالقاسم علیان نژادی، انتشارات امام علی بن ابی طالب علیه السلام، قم، 1394.
نسخه چاپی