خلوص در حج
امام صادق علیه السلام فرمودند:
الحج حجّان حجّ للَّه‌و حجّ للناس، فمن حج للَّه‌کان ثوابه علی اللَّه الجنة و من حج للناس کان ثوابه علی الناس یوم القیامة.
حج دو نوع است: حج برای خدا، و حج برای مردم. آن کس که حج را با نیت خالص و برای خدا بجای آورده ثوابش در پیشگاه حق بهشت است و هر کس حج را برای جلب توجه مردم بجای آورده ثواب و اجرش در قیامت به عهده همان مردم است!
بحار الانوار، ج 69، ص 24
شرح حدیث:
ریا و خودنمایی در عمل و انجام برنامه عبادی، برای جلب توجه مردم و جلوه دادن خویش در دیده بینندگان از سیّئات اخلاقی و رذائل روحی و باطنی است.
ریا به این معناست که انسان نهالی را در عالم معنا، در سرزمین طاعت و عبادت، با ذوق و شوق بنشاند و برای پرورش آن متحمّل زحمت و رنج گردد، تا جایی که نهال به رشد و کمال برسد و به محصول دادن نزدیک گردد، آنگاه انسان ارّه‌ای تیز بردارد و بدست غیر بسپارد و به او التماس و لابه نماید که بیا و با این ارّه این نهال را از ریشه و اصل قطع کن تا من از شیرینی محصول و میوه‌اش محروم گردم!
آری، چه جاهلانه است که انسان فریضه‌ای از فرائض الهی را با زحمت و رنج انجام دهد و پیکره عبادت را بدستور حق بسازد وطاعت و بندگی را همراه با شرایط لازم بیاورد، آنگاه که عمل می‌خواهد به نقطه قبولی حق برسد و سبب قبولی بهشت عنبر سرشت نصیب انسان گردد، با حالتی منافقانه دنبال تماشای دیگران نسبت به عملش برخیزد تا او را ببینند و از وی و طاعتش تعریف کنند و وی را در انظار دیگران مؤمن و متدین و با حال جلوه دهند.
بدون تردید ریا نوعی شرک و بفرموده امیرالمؤمنین علیه‌السلام رشته‌ای از نفاق و به گفته عرفای بیدار دل، خیانت به خویش و بنظر بینایان، تیشه‌ای به ریشه سعادت و کلنگی بر سر ساختمان عبادت و اطاعت است.
توقع اجر و مزد از حضرت حق، نسبت به عملی که آلوده به ریا گشته، توقعی غیر عاقلانه است؛ چراکه ریاکار عبادت را برای جلب رضای غیر بجای آورده، آنگاه اجرش را از خداوندی می‌طلبد که عمل، محض خشنودی او انجام نگرفته و هیچ ارتباطی به حضرتش ندارد.
انجام دهنده واجبات باید بداند که واجب الهی اگر همراه با ریا انجام گیرد، بدون شک عمل باطل است و قضای آن بر عهده او واجب.
عبادت کننده باید به این معنا توجه داشته باشد که کلید بهشت و جهنم فقط و فقط بدست اراده حضرت حق است، و روز قیامت احدی را جز حضرت حق، حقّ محاسبه پرونده بندگان نیست. اوست که باید عمل را بپذیرد و هم اوست که باید به عمل اجر و مزد مرحمت کند. روی این حساب نباید عمل را با تیشه ریا ریشه‌کن کرد و با زهر ریا کام عمل را آلوده نمود و با آتش ریا درخت عمل را سوزاند و با ارّه ریا نهال عبادت را از زمین قبولی حضرت محبوب ارّه کرد.
در روایات مربوط به باب واجبات و اعمال خیر آمده: در روز قیامت به ریاکاران می‌گویند پرونده عمل خود را نزد مردمی که برای خوش‌آمد آنان کار کردید ببرید و مزد زحمات خود را از آنان دریافت کنید!
رعایت خلوص در واجبات، واجب شرعی است. نیت خالصانه باعث قبولی عمل است، نیت پاک به عمل ارزش معنوی و قیمت آخرتی می‌دهد. نیتصاف مرکبی است که عمل را به وادی رضایت حق می‌برد. خلوص نیت، کلید در رحمت حق و لطف حضرت محبوب و باعث جلب رضای دوست نسبت به عمل است.
حج فریضه‌ای از فرائض حق است. بر حاجی واجب شرعی است که تمام مناسک حج را با نیت خالص بجای آورد و از جلب توجه مردم نسبت به اعمالش بپرهیزد که ریای در حج مبطل حج و باعث عوارض سنگینی است که گاهی قابل جبران نیست و همانطور که در روایات آمده حج ریایی در قیامت مزدش بر عهده مردمی است که حاجی در مناسک حجش تماشای آنان را منظور داشته و برای نمایاندن خویش به آنان عمل را انجام داده است!
به روایت زیر با دقت قلبی توجه کنید:
عن ابی عبد اللّه علیه السلام قال: «الحج حجّان حجّ للَّه‌و حجّ للناس، فمن حج للَّه‌کان ثوابه علی اللَّه الجنة و من حج للناس کان ثوابه علی الناس یوم القیامة.»
امام صادق علیه‌السلام فرمودند: «حج دو نوع است: حج برای خدا، و حج برای مردم. آن کس که حج را با نیت خالص و برای خدا بجای آورده ثوابش در پیشگاه حق بهشت است و هر کس حج را برای جلب توجه مردم بجای آورده ثواب و اجرش در قیامت به عهده همان مردم است!» (بحار الانوار، ج 69، ص 24)
در حقیقت روایت می‌خواهد بگوید حج ریایی در قیامت هیچ گونه بهره‌ای نصیب عمل کننده‌اش نمی‌کند؛ چراکه اجر و ثواب در قیامت در اختیار احدی جز حضرت حق نیست.
منبع: چهل حدیث حج، حسین انصاریان، نشر مشعر، تهران، 1374 ه.ش.
ریا به این معناست که انسان نهالی را در عالم معنا، در سرزمین طاعت و عبادت، با ذوق و شوق بنشاند و برای پرورش آن متحمّل زحمت و رنج گردد، تا جایی که نهال به رشد و کمال برسد و به محصول دادن نزدیک گردد، آنگاه انسان ارّه‌ای تیز بردارد و بدست غیر بسپارد و به او التماس و لابه نماید که بیا و با این ارّه این نهال را از ریشه و اصل قطع کن تا من از شیرینی محصول و میوه‌اش محروم گردم!
آری، چه جاهلانه است که انسان فریضه‌ای از فرائض الهی را با زحمت و رنج انجام دهد و پیکره عبادت را بدستور حق بسازد وطاعت و بندگی را همراه با شرایط لازم بیاورد، آنگاه که عمل می‌خواهد به نقطه قبولی حق برسد و سبب قبولی بهشت عنبر سرشت نصیب انسان گردد، با حالتی منافقانه دنبال تماشای دیگران نسبت به عملش برخیزد تا او را ببینند و از وی و طاعتش تعریف کنند و وی را در انظار دیگران مؤمن و متدین و با حال جلوه دهند.
بدون تردید ریا نوعی شرک و بفرموده امیرالمؤمنین علیه‌السلام رشته‌ای از نفاق و به گفته عرفای بیدار دل، خیانت به خویش و بنظر بینایان، تیشه‌ای به ریشه سعادت و کلنگی بر سر ساختمان عبادت و اطاعت است.
توقع اجر و مزد از حضرت حق، نسبت به عملی که آلوده به ریا گشته، توقعی غیر عاقلانه است؛ چراکه ریاکار عبادت را برای جلب رضای غیر بجای آورده، آنگاه اجرش را از خداوندی می‌طلبد که عمل، محض خشنودی او انجام نگرفته و هیچ ارتباطی به حضرتش ندارد.
انجام دهنده واجبات باید بداند که واجب الهی اگر همراه با ریا انجام گیرد، بدون شک عمل باطل است و قضای آن بر عهده او واجب.
عبادت کننده باید به این معنا توجه داشته باشد که کلید بهشت و جهنم فقط و فقط بدست اراده حضرت حق است، و روز قیامت احدی را جز حضرت حق، حقّ محاسبه پرونده بندگان نیست. اوست که باید عمل را بپذیرد و هم اوست که باید به عمل اجر و مزد مرحمت کند. روی این حساب نباید عمل را با تیشه ریا ریشه‌کن کرد و با زهر ریا کام عمل را آلوده نمود و با آتش ریا درخت عمل را سوزاند و با ارّه ریا نهال عبادت را از زمین قبولی حضرت محبوب ارّه کرد.
در روایات مربوط به باب واجبات و اعمال خیر آمده: در روز قیامت به ریاکاران می‌گویند پرونده عمل خود را نزد مردمی که برای خوش‌آمد آنان کار کردید ببرید و مزد زحمات خود را از آنان دریافت کنید!
رعایت خلوص در واجبات، واجب شرعی است. نیت خالصانه باعث قبولی عمل است، نیت پاک به عمل ارزش معنوی و قیمت آخرتی می‌دهد. نیتصاف مرکبی است که عمل را به وادی رضایت حق می‌برد. خلوص نیت، کلید در رحمت حق و لطف حضرت محبوب و باعث جلب رضای دوست نسبت به عمل است.
حج فریضه‌ای از فرائض حق است. بر حاجی واجب شرعی است که تمام مناسک حج را با نیت خالص بجای آورد و از جلب توجه مردم نسبت به اعمالش بپرهیزد که ریای در حج مبطل حج و باعث عوارض سنگینی است که گاهی قابل جبران نیست و همانطور که در روایات آمده حج ریایی در قیامت مزدش بر عهده مردمی است که حاجی در مناسک حجش تماشای آنان را منظور داشته و برای نمایاندن خویش به آنان عمل را انجام داده است!
به روایت زیر با دقت قلبی توجه کنید:
عن ابی عبد اللّه علیه السلام قال: «الحج حجّان حجّ للَّه‌و حجّ للناس، فمن حج للَّه‌کان ثوابه علی اللَّه الجنة و من حج للناس کان ثوابه علی الناس یوم القیامة.»
امام صادق علیه‌السلام فرمودند: «حج دو نوع است: حج برای خدا، و حج برای مردم. آن کس که حج را با نیت خالص و برای خدا بجای آورده ثوابش در پیشگاه حق بهشت است و هر کس حج را برای جلب توجه مردم بجای آورده ثواب و اجرش در قیامت به عهده همان مردم است!» (بحار الانوار، ج 69، ص 24)
در حقیقت روایت می‌خواهد بگوید حج ریایی در قیامت هیچ گونه بهره‌ای نصیب عمل کننده‌اش نمی‌کند؛ چراکه اجر و ثواب در قیامت در اختیار احدی جز حضرت حق نیست.
منبع: چهل حدیث حج، حسین انصاریان، نشر مشعر، تهران، 1374 ه.ش.