تاثیر اعتقاد به تقدیر الهی در زندگی انسان

در روایات اسلامی، باور انسان به تقدیر الهی، به عنوان حقیقت ایمان در نظر گرفته شده است.
 

چکیده: باور به تقدیر الهی، یعنی مقدر بودن و تصادفی نپنداشتن حوادث زندگی، انسان را از تأثیر نوسان های شدید زندگی ایمن می سازد و آرامش و آسایش را برای زندگی وی به ارمغان می­ آورد.

تعداد کلمات 1008 /  تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه

صبر و بردباری، عاملی برای کنترل موقعیت های ناخوشایند زندگی است و تحقق خود این عامل، نیازمند به کارگیری مهارت­ هایی است که به انسان کمک کند تا تسلط و کنترل خود را بر امور حفظ کند. در این مقاله با یکی از مهم­ترین این مهارت ­ها آشنا می­ شوید.
 

اِسناد (نسبت) دادن یعنی تعیین اینکه منشأ امور، چه کسی است و چه کسی هدایت و برنامه ریزی کارها را در دست دارد و کنترل اسنادی، یعنی مهار موقعیت ناخوشایند و مدیریت کردن آن از راه اسناد امور به منبعی مطمئن.
برای انسان، خیلی مهم است که بداند آنچه می بیند، از چه منبعی آمده است و به چه کسی منسوب می شود. برای انسان، مهم نیست که چه اتفاقی افتاده، مهم آن است که بداند چه کسی این کار را انجام داده است.
 

بر همین اساس، یکی از چیزهایی که بر تلخی رویدادهای ناگوار می­افزاید، تصادفی پنداشتن و خارج از برنامه دانستن آنهاست. معمولًا هنگامی که حادثه ناخوشایندی رخ می دهد، آن را تصادفی و خارج از قاعده می دانیم و بر این باوریم که نباید چنین اتفاقی می افتاد، ولی اگر بدانیم سختی ها و حادثه ها بخشی از زندگی اند، آن گاه واکنش ما متفاوت خواهد بود. به بیان دیگر، وقتی بدانیم سختی های زندگی، بر اساس مقدرات خداوندی رخ داده که رحیم، علیم و حکیم است، بدون شک، این باور، تنیدگی و رنج مصیبت را کاهش می دهد و موقعیت ناخوشایند را تحمل پذیر می سازد. وقتی مسلمانان صدر اسلام دچار بحران می شدند، منافقان به آنان طعنه می زدند. خداوند بزرگ برای تسکین آنان، آنها را متوجه مسئله تقدیر الهی می کند و خطاب به رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید:
قُلْ لَنْ یُصیبَنا إِلاّ ما کَتَبَ اللّهُ لَنا هُوَ مَوْلانا وَ عَلَی اللّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُومِنُونَ.(توبه:51)
بگو هیچ حادثه ای برای ما رخ نمی دهد، مگر آنچه خداوند برای ما نوشته است؛ او مولای ماست و مؤمنان باید بر خدا توکل کنند.
گاهی ممکن است تصور کنیم وارد شدن مصیبت به معنای خارج شدن ما از دایره ولایت و حمایت الهی است. پس دچار ترس و نگرانی می شویم. اگر بدانیم که خدا در همه حال، مولای ماست و آنچه اتفاق افتاده، خارج از کنترل و تصادفی نیست، راحت تر می توانیم سختی را تحمل کنیم. این «توانایی»، به آن «دانایی» بستگی دارد.
در آیه ای دیگر آمده است:
ما أَصابَ مِنْ مُصِیبَهٍ إِلّا بِإِذْنِ اللّه وَ مَنْ یُؤْمِنْ بِاللّه یَهْدِ قَلْبَهُ وَ اللّه بِکُلِّ شَیْ ءٍ عَلِیمٌ (تغابن:11)
هیچ مصیبتی وارد نمی شود، مگر به اذن خداوند و هر کس به خدا ایمان آورد، قلبش را هدایت می کند و خداوند، به هر چیزی آگاه است.
 

خداوند متعال، در آیه دیگری به مقدّر بودن حوادث اشاره می­کند و فایده آن را این می داند که انسان، نه از ناخوشی ها غمگین می شود و نه از خوشی ها سرمست:
ما أَصابَ مِنْ مُصیبَهٍ فِی اْلأَرْضِ وَ لا فی أَنْفُسِکُمْ إِلاّ فی کِتابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَها إِنَّ ذلِکَ عَلَی اللّهِ یَسیرٌ لِکَیْلا تَأْسَوْا عَلی ما فاتَکُمْ وَ لا تَفْرَحُوا بِما آتاکُمْ وَ اللّهُ لا یُحِبُّ کُلَّ مُخْتالٍ فَخُورٍ.(حدید22و23)
هیچ مصیبتی نه در زمین و نه در نفس های شما[به شما] نرسد، مگر آنکه پیش از آنکه آن را پدید آوریم، در کتابی است.این [کار] بر خدا آسان است تا بر آنچه از دست شما رفته است، اندوهگین نشوید و به[سبب] آنچه به شما داده است، شادمانی نکنید و خدا هیچ خودپسند فخرفروشی را دوست ندارد.
روزی ام سلمه به پیامبر خدا صلی الله علیه و آله گفت: شما هر سال به بیماری سختی دچار می شوید؟ حضرت در پاسخ وی فرمود:
ما أَصابَنِی شَیْ ءٌ مِنْها أِلّا وَ هُوَ مَکْتُوبٌ عَلَیَّ وَ آدَمُ فِی طِینَتِهِ.[1]
هیچ مصیبتی به من نمی رسد، مگر اینکه آن مصیبت، وقتی آدم در حالت گل بود، برای من نوشته شده است.
 

وقتی بدانیم همه حوادث، یک برنامه منظم و حکیمانه است، احساس راحتی می کنیم و رنج و دردمان کاهش می یابد. رسیدن به این مرحله، مستلزم داشتن باور به تقدیر الهی است. کسی که به این باور برسد، در برابر این موقعیت ها آسیب ناپذیر می شود. در حقیقت، این باور، انسان را در برابر ناخوشی ها و خوشی های زندگی ایمن می سازد که از راه اثرناپذیری از دو موقعیت یاد شده به دست می آید. رسیدن به این مرحله و ایمن شدن در برابر هر دو موقعیت خوشایند و ناخوشایند، آن چنان مهم است که آن را «حقیقت ایمان» دانسته اند، پیامبر خدا می فرماید:
 لِکُلِّ شَیْ ءٍ حَقِیقهٌ، ما بَلَغَ عَبْدٌ حَقِیقَهَ الإِیمانِ حَتّی یَعْلَمَ أَنَّ ما أصابَهُ لَمْ یَکُنْ لِیُخْطِئَهُ وَ ما أَخطَأهُ لَمْ یَکُن لِیُصیبَهُ.[2]
هر چیزی حقیقتی دارد؛ هیچ بنده ای به حقیقت ایمان نمی رسد تا اینکه بداند آنچه به او رسیده، بنا نبوده است که نرسد و آنچه به او نرسیده، بنا نبوده است که برسد.
این، اعجاز باور به تقدیر الهی است. باور به تقدیر الهی، انسان را از تأثیر نوسان های شدید زندگی ایمن می سازد و آرامش و آسایش را به زندگی می آورد. به همین سبب، پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله می فرماید: «مَنْ حَمَلَ الْأَمْرَ عَلَی الْقَضاءِ اسْتَراح؛ کسی که امورش را بر تقدیر بار کند، آسوده می شود.»[3]
و در کلام دیگر می فرماید: «أَلْإِیمانُ بِالْقَدَرِ یُذْهِبُ الْهَمَّ وَ الْحُزْنَ؛ باور به تقدیر، اندوه و حزن را (از بین) می بَرَد.»[4]

منبع: پسندیده، عباس، (1392)، شادکامی از دیدگاه پیامبر اعظم، موسسه انتشارات کتاب نشر.

 پی نوشت :
[1].کنزالعمال، ج 1، ص 109، ح 504
[2].مسند ابن حنبل، ج 6، ص 442؛ حلیه الأولیاء، ج 2، ص 12؛ کنزالعمال، ج 1، ص 25
[3].الفردوس، ج 2، ص 417، ح 3850
[4].مسندالشهاب، بیروت، مؤسسه الرساله، ج 1، ص 187؛ الفردوس، ج 1، ص 113، ح 384؛ کنزالعمال، ج 1، ص 106