حیا در نوجوانان (بر اساس روایات اهل بیت (علیهم السلام))

نوجوانان باید دقت کنند که حیا داشتن در روابط پرده ای است که عیوب و کاستی های ما رو می­ پوشاند .
 

آموزش حیا به نوجوانان و کودکان اهمیت خاص و ویژه ای دارد مخصوصا در مورد دختران که از پسران زودتر به بلوغ می ­رسند و همین امر سبب شده تا آنان به تدریج با نقش های زنانه و مردانه خود به خوبی آشنا شوند.
 
 حیا واژه عربی است که در فارسی با کلمه­ای  همچون «شرم» یاد می­ شود، البته گروهی معتقد هستند که شاید نتوان این معادل را برای آن در نظر گرفت، چرا که بنا به تعریف دهخدا شرم حیرت و وحشتی است که در آدمی پیدا می ­شود از آگاه شدن دیگری بر عیب و نقص او و این حالت مربوط به بعد از عمل خاصی می­باشد،[1] در حالی که حیا قبل از عمل خاصی رخ می­ دهد.
 
اما برای تعریف حیا علمای اخلاق، دانشمندان غربی و بزرگان هر کدام تعریف خاصی را بیان کرده اند که سمت سو و جهت یکسانی دارند اما با نظر به کل تعاریف می­توانیم بگوییم: «حیا خویشتن داری ارادی فرد است که به او این قدرت را می­دهد که از کار های خلاف دوری کند و به او نوعی احساس بازدارنده یا ناراحت کننده دست دهد.»
 
امام صادق (علیه السلام) در مورد حیا می ­فرماید: حیا، نوری است که جوهر آن سینه ایمان است و یک حالت بازدارندگی و خویشتن داری در برابر هر چیزی که با توحید و معرفت ناسازگاری داشته باشد در انسان ایجاد می­ کند.[2]
 

والدین باید به نوجوان خود آموزش دهند که چشمانشان نظاره گر هر چیزی نباشد، از دیدن فیلم های با وجود صحنه های محرک و مستهجن به شدت دوری کنند زیرا دیدن چنین فیلم هایی موجب پیامدهای ناگواری در روح و روان او خواهد شد و کمترین آسیب آن این است که زشتی گناه در نوجوان از بین رفته و سبب غفلت او از خداوند خواهد شد.
 
 والدین باید نوجوان خود را مطلع کنند اگر چشم به این نگاه ها خو بگیرد، پس از مدتی آثار گستاخی و بی شرمی در او پدیدار خواهد شد.
 
و در آخر باید به نوجوان خود بگوییم که والاترین نوع نگاه مخصوص انسان های خردمند و عاقل است که جایگاه نگاه ها را می­ شناسند و نگاه خود را کنترل کرده تا پرده های حیا را ندارند.
 

نوجوانان باید بدانند که نوع واژگان، نوع گویش و ترکیب سخن گفتن میزان حیا در گفتار را نشان می ­دهد، قرآن کریم نیز در همین مورد می­ فرماید: «از نوع گویش آنان، آنان را خواهی شناخت.»[3]
 
امام علی (علیه السلام) می­فرماید: سخن بگویید تا شناخته شوید زیرا انسان زیر زبان خویش نهفته است.[4]

والدین باید به نوجوان خود یاد دهند که محتوا کلام آنان باید از هرگونه دروغ، غیبت، تهمت و تمسخر و هتک حرمت دیگران خالی باشد به طوری که می­گویند «حرمت مومن از حرمت خانه خدا بیشتر است.»[5]
 
نوجوانان باید در ارتباط کلامی رعایت ادب و احترام را داشته باشند زیرا هر سخن جایی هر نکته مکانی دارد پس واضح است که گزینش واژگان و کلمات نقش بسزا و مهمی دارد.
 

نوجوانان باید در موقعیت های مختلف به گونه ای عمل کنند که دیگران در حضور او جانب حیا و وقار پیش بگیرند؛ در قلمرو حیا در شنیدار دو بعد مختلف برای نوجوانان وجود دارد: 1- تولید صوت، 2- مصرف صوت.

در قسمت اول نوجوان باید از گوش دادن به صوت هایی که خارج از چهارچوب حیا وجود دارد به شدت دوری کند و در قسمت دوم نوجوان باید با دهان و زبان خود صوت نابهنجاری تولید نکند.
 
امیرالمومنین (علیه السلام) می­ فرماید: شنونده ی غیبت، شریک گوینده است.[6]
 

یکی از مهمترین جلوه های حیا در کردار ترک گناه است، به طوری سبب می­ شود که نوجوان باید حتی گناهان کوچک خود را کنار گذارد زیرا او خود را در محضر خدا می­بیند و محبت خداوند در دلش وجود دارد.
 
امام صادق( علیه السلام) می­ فرماید: حیا کن و هیچ گناهی را کوچک مشمار چرا که روزی به تو ضرر خواهد زد.[7]
 

یکی از تفاوت های بارز بین انسان و حیوانات این است که به واسطه حیا حتی اگر در محیط تنهایی باشد خود را می­پوشاند که این امر در حیوانات موضوعیت ندارد، رسول خدا در این باره می ­فرماید: خداوند شما را از عریان شدن باز داشته است، لذا از عریان شدن پرهیزید.[8]
 
نوجوانان باید بدانند که در مکان های مختلف پوشش مناسب را داشته باشند تا از نگاه های هیز و ناپاک به دور باشند.
 

نوجوانان هنگامی که پا به مکان های جدیدی مثل: دانشگاه یا محیط های اجتماعی دیگر و او موظف است که عطش ارتباط با دیگران در مسیر صحیح خود طی کند، برای این کار در قدم اول باید نوجوان این روابط را بازیابی کند و بداند که اگر در روابط اجتماعی خود حیا کافی را نداشته باشد، روابط با یک دیگر در هم آمیخته می­شود و خودش فراموش می­ کند که برای چه این روابط را برقرار کرده است.
 
نوجوانان باید دقت کنند که حیا داشتن در روابط پرده ای است که عیوب و کاستی های ما رو می ­پوشاند و نقاط ضعف را به مشام دیگران نمی ­رساند.[9]