موفقیت ناشی از تصمیم گیری خوب و تصمیم گیری خوب نیازمند استراتژی موفق است

در این نوشتار تلاش شده که هفت مرحله لازم و ضروری برای یک تصمیم گیری خوب و موفقیت آمیز ارائه گردد. پس از مطالعه مراحل در می یابید که توالی و انجام پی در پی مراحل است که به تصمیم و اجرایی شدن آن منتهی می شود.

تعداد کلمات: 1860/تخمین زمان مطالعه: 9 دقیقه

مقدمه

در این نوشتار تلاش شده که هفت مرحله لازم و ضروری برای یک تصمیم سازی و تصمیم گیری خوب و موفقیت آمیز ارائه گردد. پس از مطالعه مراحل در می یابید که هر چند فعالیت های ذهنی و عملی مهمی در هر مرحله وجود دارد، ولی هیچ یک از این مراحل به تنهایی ما را به تصمیم نمی رساند و مسئله ما را حل نمی کند، بلکه توالی و انجام پی در پی مراحل است که به تصمیم و اجرایی شدن آن منتهی می شود.

مرحله اول: مشاهده کنجکاوانه، یافتن مسئله و تعریف آن

اگر بخواهید در زندگی خود مسیر رشد و تعالی را بپیمایید لازم است همواره به دنبال مسئله باشید. دقت کنید چه مسئله های حل نشده ای در عرصه های گوناگون زندگی شما وجود دارد. حوزه های معنوی، علمی، کاری و مادی و غیره و اینکه شما چه کاری را انجام دهید تا وضع از این بهتر شود. چه اقدامی شما را از نظر معنوی رشد می دهد؟ چه مسئله ای در مسیر رشد علمی شما وجود دارد؟ اگر چنین روحیه ای نداشته باشید چه بسا احساس کنید در زندگی شما مسئله ای برای حل کردن و تصمیمی برای گرفتن وجود ندارد. این فکر نه تنها زندگی شما را دچار روزمرگی و رکود می کند، بلکه موجب می شود توانایی ها و استعدادهای شما شکوفا نشوند و در نتیجه از زندگی خود لذت نبرید.

مرحله دوم: شناسایی ارزش ها، اهداف و زمینه سازی

ارزش ها: ارزش ها همان اصولی هستند که در سراسر فرایند تصمیم گیری همراهی مان می کنند و ما برای چگونگی طی فرایند تصمیم گیری و ارزیابی تصمیم های خود به آنها توجه ویژه داریم. ارزش ها از جنس معیارها هستند و شامل معیارهای دینی، اصول اخلاقی، اولویت ها، ترجیحات شخصی می شوند.
اهداف: اهداف نتایج پایانی هستند که شما می خواهید با گرفتن تصمیم به آنها برسید. شما ابتدا باید بدانید اهداف اصلی زندگی شما چیست تا بتوانید بر اساس این اهداف تصمیم هایی بگیرید که شما را به این اهداف نزدیک تر می کنند.

برنامه ریزی: حضرت علی علیه السّلام می فرمایند: «پایداری زندگی به برنامه ریزی درست و وسیله رسیدن به آن مدیریت صحیح است».
روش استاندارد تصمیم گیری در این مسائل «تقسیم کن و پیروز شو» است. شما می توانید آن را به تصمیم های کوچک تر تقسیم کرده و ابتدا آنها را عملی کنید. برای این کار می توانید از نوشتن یک فهرست نیز استفاده کنید. برای برنامه ریزی درست به این موضوع توجه کنید:
ـ زمان، ملزومات، منابع، امکانات مورد نیاز را با جزئیات ترسیم کنید.
ـ به استفاده اقتصادی از پول، فکر و انرژی توجه داشته باشید.
ـ تجربیات گذشته خود را مرور کنید، ولی در تفسیر آنها دقت به خرج دهید.
ـ به محدودیت های قانونی، سیاسی، محیطی و اجتماعی توجه کنید.
ـ خطرهای کار خود را نیز در نظر داشته باشید.
ـ برای ریز تصمیم ها نیز برنامه داشته باشید.
«قوام العیش حسن التقدیر و ملاکه حسن التدبیر» (عبد الواحد تمیمی آمدی؛ تصنیف غرر الحکم و درر الکلم؛ ص 354، حدیث 6807).

مرحله سوم: جست و جو، کاوش و جمع آوری شواهد

امروزه با جهانی پیچیده مواجه هستیم. این وضع روز به روز افزایش می یابد و برای تصمیم گیری در این شرایط به معلومات و اطلاعات بیشتری نیاز است. برای تصمیم گیری در شرایط امروزی اغلب از گروه ها و تیم ها در جهت به دست آوردن هر چه بیشتر نظرهای دیگران و استفاده از تجارب آنها بهره گیری یا از مشاوره های حرفه ای استفاده می شود. این امر ضرورت بررسی بیشتر برای گرفتن تصمیم های بهتر را نشان می دهد.
در کلام امیر مؤمنان علی علیه السّلام نیز شناخت مسئله و تبیین موضوع از جایگاه ویژه ای برخوردار است؛ چنانچه می فرماید: «در هیچ امری عجله نکنید تا اینکه تحقیق و بررسی کنید»«و لا تعجلوا فی أمر حتی تتبینوا» (نهج البلاغه؛ ص 329، خ 173).

مرحله چهارم: دستیابی به گزینه های مناسب و خلاقانه و ارزیابی آنها

هدف مرحله چهارم، جمع آوری و دستیابی به تعدادی گزینه برای تصمیم مورد نظر و ارزیابی آنها است. ممکن است این گزینه ها موجود باشند یا اینکه شما آنها را ایجاد کنید.

1. فراهم کردن گزینه های مناسب

روش های گوناگونی را می توان برای یافتن راه حل ها به کار برد که در اینجا به برخی از مهم ترین آنها اشاره می شود:
تفکر: مرحله اول به میان آوردن داشته های خود است. در ذهن شما چه راه حل هایی وجود دارد؟ راه حل هایی را که به ذهن تان می رسد یادداشت کنید. اینها باید موقتی فرض شده و در زمان های بعد ارزیابی شوند. یک روش خوب برای پیدا کردن راه حل های گوناگون برای حل مشکل، استفاده از تکنیک «بارش فکر» است. برای استفاده از این روش باید ذهن خودتان را سیال و رها کنید و تمامی راه حل هایی را که به ذهن تان می رسد، چه خوب و چه بد، چه سخت و چه آسان یادداشت کنید.
مشورت: برای اینکه به راه حل های بیشتری دست پیدا کنید می توانید از افراد دیگر مانند پدر و مادر، معلمان، مشاوران و دوستان خود که قابل اعتماد هستند بخواهید راه حل های پیشنهادی خود را به شما ارائه دهند.
جست و جو و مطالعه منابعِ در دسترس: شما با بررسی کتاب ها، سایت های اینترنتی و مجلات و سایر منابع نیز گزینه هایی برای تصمیم خود بیابید.
راه حل های ابتکاری: ممکن است در مواردی راه حل هایی که شما به آنها دست می یابید به اندازه کافی رضایت بخش نباشند. در این گونه مواقع نباید خود را محدود به راه حل های موجود کرد و باید به فکر ایجاد گزینه های جدیدتری بود.

2. ارزیابی گزینه ها

در این گام شما باید شواهد و ملاک ها و نتایج گزینه های موجود برای تصمیم گیری را ارزیابی کرده و امیدبخش ترین آنها را انتخاب کنید. بدیهی است ارزیابی راه حل ها باید براساس معیارهایی صورت پذیرد که گزینه انتخابی بهترین و ایدئال ترین راه حل را نشان دهد. عملی بودن راه حل، رسانیدن بهتر به اهداف و تأثیر راه حل بر سایر بخش ها و اقتصادی بودن آن، از جمله معیارهایی هستند که باید به آنها توجه داشت. شما می توانید این ملاک ها را در قالب سؤال مطرح کنید، پس از دستیابی به مجموعه راه حل ها با توجه به سه پرسش زیر آنها را ارزیابی کنید:
1 . آیا این راه حل، عملی و ممکن است؟
2 . آیا این راه حل، راه حلی رضایت بخش است؟
3 . این راه حل چه تأثیری بر سایر بخش های زندگی فردی و اجتماعی خواهد داشت؟
منظور از عملی بودن راه حل این است که آیا شما منابع کافی (اعم از پول، تجهیزات و...) را برای اجرای آن دارید و آیا راه حل ارائه شده با تعهدات اخلاقی و قانونی شما منافات ندارد؟
منظور از رضایت بخشی راه حل این است که گزینه انتخابی، شما را به اهداف خویش برساند. به عبارت دیگر، موفقیت فرد می تواند شاخص مهمی در رضایت بخش بودن راه حل مورد نظر باشد.

3. بررسی ملاک های انتخاب گزینه ها

ملاک های خود برای تصمیم گیری را فهرست کنید و اهمیت هر ملاک را در این تصمیم مشخص کنید. سپس هر گزینه را با توجه به این ملاک ها نمره گذاری و بررسی کنید که یک گزینه تا چه میزان ملاک را عملی می سازد. در اینجا به یک نمونه اشاره می شود: مثلاً برای انتخاب اینکه با چه وسیله ای به مسافرت بروید ابتدا ملاک های مهم برای مسافرت خود را یادداشت کنید و میزان اهمیت هر کدام را مشخص کنید؛ سپس به گزینه های مختلف نمره دهید، سپس نمره ها را جمع کنید. با این راه، همه ملاک های مهم نقش خود را با توجه به اهمیت خود در تصمیم شما ایفا می کنند.

ملاک ها	حداکثر امتیاز ممکن	خودرو	هواپیما	قطار
آرامش	30	18	21	25
سرعت	15	3	17	7
امنیت	20	9	17	13
تغذیه	10	10	2	6
کل	75	40	55	51

با توجه به نمرات به دست آمده شما می توانید به انتخاب گزینه مورد نظر دست بزنید.

مرحله پنجم: به چالش کشیدن فرضیه های خود

شما از مرحله قبل بهترین گزینه ها برای تصمیم گیری را با خود به این مرحله آورده اید که هم اکنون به عنوان فرضیه و حدس عالمانه شما به حساب می آیند. در این مرحله باید اطمینان حاصل کنید که فرضیه شما، استانداردها و اهداف خاص شما را برآورده می کند و بتوانید نتایج آن را پیش بینی کند

مرحله ششم: انتخاب بهترین راه حل و برنامه ریزی برای اجرا

حال که شما بهترین گزینه های خود را به چالش کشیده اید و آنهایی را که از چالش بیرون آمده اند یافته اید؛ هر چند نمی توانید ادعای حقیقت یا قطعیت بکنید، ولی می توانید بگویید که بر پایه شواهد موجود تصمیم شما پاسخ خوبی به مسئله است. علاوه بر ارزیابی پیامدهای کوتاه مدت و بلندمدت راه حل های گوناگون، باید به هماهنگی این راه حل ها با ارزش های فردی و خانوادگی خودتان نیر توجه داشته باشید. برخی راه حل ها ممکن است پیامدهای مثبتی داشته باشند، ولی چون با اعتقادات و ارزش های ما متناسب نیستند، انتخاب نمی شوند.
برای اجرای درست راه حل انتخابی در این مرحله، لازم است به طور دقیق مشخص کنید که اجرای نقشه شما مستلزم چه چیزهایی است؛ چه کاری، کجا، چه موقع و به وسیله چه کسی باید انجام شود و چه مواردی لازم است. چه کسانی باید از این تصمیم مطلع شوند؟

مرحله هفتم: اجرای راه حل انتخاب شده و ارزیابی آن

پس از آنکه گزینه های گوناگون، به صورت دقیق ارزیابی شدند و بهترین و مناسب ترین گزینه انتخاب شد، نوبت به اجرای تصمیم می رسد. گرچه فرایند انتخاب که عنصر اصلی در تصمیم گیری است در مرحله قبلی به اتمام رسیده، اما اگر تصمیم اتخاذ شده، به خوبی به مرحله اجرا در نیاید، ممکن است به شکست نیز منجر شود؛ چرا که انتخاب بهترین متغیر و مناسب ترین گزینه، دلیل موفقیت یک فرد در تصمیم گیری نهایی نیست، بلکه اجرای گزینه (تصمیم) نیز نقش مهمی در موفقیت و دستیابی به اهداف دارد.
با انتخاب بهترین گزینه و اجرای آن، پرونده مسئله و فرایند تصمیم گیری بسته نخواهد شد؛ زیرا ممکن است مسئله به صورت ذاتی و ریشه ای شناخته نشده باشد، بنابراین راه حل ها به رفع عارضه ها کمک خواهند کرد نه به حل بنیادی مسئله. پس از اجرا از طریق نظام پایش و کنترل، بازخوردهای ناشی از تصمیم تحلیل می شوند و در صورت لزوم فرایند تصمیم اتخاذی اصلاح می شود. در این مرحله باید تصمیم اجرا شده را ارزیابی کرد تا روشن شود این تصمیم موفق و اثربخش بوده است یا نه. آیا موقعیت تغییر یافته است؟ آیا تصمیم به اهداف خود رسیده است؟ آیا گزینه های متفاوتی نیاز است؟

در این زمینه حتما بخوانید:
* ضوابط تصمیم گیری در سازمان
* تصمیم گیری بعنوان یکی از مهارتهای مدیریتی