فرصت‌های فرهنگی در فضای مجازی را دریابید

 اینترنت بسیاری از نیازهای شناختی و اطلاعاتی کاربران خود در قالب برنامه­ های مختلف برآورده می­ کند.
 

چکیده: فضای مجازی موقعیتی است که نگهداری و نقل و انتقال اطلاعات در آن بسیار ارزان و ساده انجام می‌شود، از این جهت برای فضای تربیتی و اخلاقی جامعه اطلاعاتی، هم تهدید محسوب می‌شود و هم فرصت؛ بنابراین در این فضای چالشی، باید برای تبدیل تهدید به فرصت، فعالانه وارد صحنه تولید و انتقال اطلاعات شد.

تعداد کلمات 1180 /  تخمین زمان مطالعه 6 دقیقه

اینترنت می‌تواند بسیاری از نیازهای کاربران را برآورده کند. دسته‌ای از این نیازها، نیازهای شناختی و آگاهی‌بخشی است. اینترنت یکی از ابزارهایی است که اطلاعات زیادی را از طریق بانک‌های اطلاعاتی در قالب کتابخانه‌های دیجیتالی، سایت‌های دانشگاهی، وبلاگ‌ها و... در اختیار افراد قرار می‌دهد که استفاده بهینه از این محیط می‌تواند کمک بسیار زیادی به دانش و آگاهی افراد خانواده داشته باشد؛ برای مثال از مزایای اینترنت در حوزه خانواده، می‌توان به دسترسی سریع و آسان به منابع غنی اطلاعاتی در زمینه‌های مختلف تربیتی و روابط اعضای خانواده و روش‌های همسرداری اشاره کرد که استفاده از این نوع آموزش‌ها می‌تواند به بهبود روابط زوجین کمک کند. استفاده از سایت‌های مشاوره خانواده، مشاوره کودک و... نیز می‌تواند راهگشای حل معضلات خانواده و تبادل آگاهی باشد.[i]
 

فناوری اطلاعات به طور عام و اینترنت به شکل خاص، بستر بی‌نظیری فراهم کرده که در آن دین‌پژوهی و معنویت‌طلبی بسیار آسان‌تر، بیشتر و مطلوب‌تر از گذشته شده است. بنا بر گفته «جرج بارنا» از هر شش نفر کاربر اینترنت در جهان، حداقل یک نفر به دنبال اطلاعات معنوی و مذهبی بوده است. در این زمینه آمارهایی وجود دارد که میزان دین‌پژوهی در اینترنت را در حد 25 تا 30 درصد کل کاوش‌های اینترنتی اعلام کرده‌اند و این نشانگر بازگشت و اقبال نسل جدید جهان به دین و معنویت و همچنین بیانگر ضرورت بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و اینترنت در این زمینه است.[ii]
فضای مجازی در حوزه تحقیق، تبلیغ و ترویج دین فرصت‌های مورد توجهی را در خود دارد که در ادامه به دو مورد از آن اشاره خواهیم کرد:
 

متاسفانه که در موضوعات کلام اسلامی و شیعی و مباحث حوزوی سهم منابع اینترنتی نسبت به منابع کتابخانه‌ای کمتر است، چرا که درصد متون و منابع اسلامی که به فضای مجازی اینترنت راه یافته‌اند، در مقایسه با کل منابع اسلامی یا حتی منابع یک کتابخانه معتبر بسیار کمتر است. هر چند در همین موضوعات می‌توان از بانک‌های اطلاعاتی که قابلیت‌های پژوهشی و جست‌وجویی بسیار پیشرفته دارند نام برد. نمونه‌ای از این بانک‌ها، پایگاه حوزه www.hawzah.net است. نتیجه تحقیق در بخش مجلات این پایگاه که در حال حاضر بالغ بر 1500 شماره مجله از شصت عنوان نشریه علمی و اسلامی است، نشان می‌دهد که فقط در زمینه کلام جدید و مطالعات دینی در حدود نهصد مقاله علمی و معتبر از نویسندگان مختلف وجود دارد. از دیگر بانک‌های اطلاعاتی مفید می‌توان به پایگاه مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران irandoc.ir اشاره کرد که تا به امروز چکیده و دیگر اطلاعات مربوط به 230 هزار رکود علمی کشور از قبیل پایان‌نامه‌ها و مقالات فراوانی در زمینه‌های علمی و دینی را جمع‌آوری کرده و با ارایه قابلیت جست‌وجو در معرض استفاده عموم قرار داده است. پایگاه بانک اطلاعات نشریات کشور www.magiran.com نیز که هم اکنون امکان جست‌وجوی پیشرفته در عناوین مقالات مندرج در 1090 عنوان نشریه در موضوعات مختلف از جمله علوم اسلامی را فراهم کرده است، از پایگاه‌های قابل استفاده در این خصوص است. با این همه، کمبود در این حوزه به خوبی محسوس است و محققان، پژوهشگران، عالمان و دین‌پژوهان باید فرصت استفاده از فضای اینترنت را بیش از پیش جدی بگیرند.[iii]
 

از دیگر مواردی که می‌توان در موضوعات دینی و به خصوص اسلامی از اینترنت اطلاعات بسیار و باارزشی به دست آورد، تحقیق درباره دیدگاه‌ها و آرای متفکران غربی، مستشرقان و دین‌شناسان و اسلام‌شناسان غیرمسلمان در مورد موضوعات اسلامی است؛ برای نمونه در تحقیق درباره دیدگاه‌های غیراسلامی در مورد مسائلی چون حجاب، مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و مهدویت و مانند این، بی‌تردید اینترنت منبع بی‌بدیل و ذی‌قیمتی است. دسته دیگر مباحث دین‌شناسی و به ویژه کلام جدید ریشه در آرا و دیدگاه‌های متکلمان غیرمسلمان و غیرایرانی دارند، امروزه مکاتب کلامی و متکلمان برجسته گوناگون در مغرب زمین ظهور کرده‌اند که دیدگاه‌های برخی از آنان نقاط مشترک زیادی با دیدگاه‌های اسلامی و شیعی دارد. در چنین موضوعاتی به جرأت می‌توان گفت که منابع اینترنتی، بسیار بیشتر از منابع کتابخانه‌ای موجود در کتابخانه‌های ماست. فضای مجازی موقعیتی است که نگهداری و نقل و انتقال اطلاعات در آن بسیار ارزان و ساده انجام می‌شود، از این جهت برای فضای تربیتی و اخلاقی جامعه اطلاعاتی، هم تهدید محسوب می‌شود و هم فرصت و نباید با نگاه تهدیدی آن را ارزیابی کرد و به دوری از آن حکم داد. در این فضای چالشی باید برای تبدیل تهدید به فرصت یا برای کاهش تهدیدها در مقابل فرصت‌ها فعالانه وارد صحنه تولید و انتقال اطلاعات شد. باید توجه داشت که در حوزه دعوت دینی هم یک سری اصول ثابت داریم و هم یک سری اقدامات اقتضایی وجود دارد. اصول ثابت دعوت دینی شامل «ادْعُ إِلى‏ سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ جادِلْهُمْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ ...»[iv] است که می‌فرماید: «مردم را با حکمت و اندرز نیکو به راه پروردگارت بخوان و با بهترین شیوه با آنان مجادله کن، زیرا پروردگار تو به کسانی که از راه او منحرف شده‌اند آگاه‌تر است و هدایت‌یافتگان را بهتر می‌شناسد.» مراد از حکمت، گفتار صحیح و درست و دلیل روشن‌کننده حقیقت است و به قولی منظور از آن، قرآن است. موعظه حسنه، پندهایی است که دشمنان به وضوح می‌دانند که تو آنها را نصیحت می‌کنی و با این سخنان به آنها سود می‌رسانی. «وَ جادِلْهُمْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ» با روشی که از جهت نرمی و ملایمت و مدارا و حسن معاشرت بهترین طریقه بحث و مناظره است، بدون هر گونه درشتی و ناراحتی، با آنها به مناظره و بحث بپرداز تا زودتر دعوت تو را اجابت کنند.[v] به عبارت دیگر حکمت و استدلال عقلانی، پند و اندرز به وسیله تحریک احساسات و همچنین جدال با پیش‌فرض‌های پذیرفته شده دو طرف جزو اصول دعوت دینی در برقراری ارتباط گفتاری است. وقتی این اصول به مرحله اجرا برسد هنرمندان و حتی کارشناسان متدین پیام را با شرایط مخاطبان تطبیق داده و با استفاده از فناوری‌های ارتباطی جدید به تولید و انتقال اطلاعات دینی که بستر تبلیغ دینی را به وجود می‌آورد، می‌پردازند.[vi]


منبع: محمد حسین سیاح طاهری و دیگران؛ (1395)، حقیقت مجازی، انتشارات مرکز ملی فضای مجازی
 

 

پی نوشت :